Sygnatura SIRr II/2
Towarzystwo Naukowe w Toruniu w 1908 roku zaczęło wydawać "Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu".
Był to już trzeci naukowy periodyk TNT po "Rocznikach" (od 1978) i "Fontes" (od 1897).
Ukazanie się "Zapisków TNT" było to zasługą determinacji księdza dr. Stanisława Kujota (plebana z Grzybna koło Unisławia), który w 1897 roku objął funkcję prezesa Towarzystwa Naukowego w Toruniu i przyczynił się do reaktywacji jego działalności po kilkunastu latach zastoju.
Był on również profesorem seminarium duchownego diecezji chełmińskiej w Pelplinie.
 |
| ks. dr Stanisław Kujot ; fotograwura Drukarni i Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu ; Nadbitka: ks. P. Czaplewski, Ks. Stanisław Kujot, Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1914/1915, T III, Nr 4 i 5 ; Sygnatura 206905 |
Finansowanie "Zapisków" umożliwiła darowizna Jana Karczyńskiego ze Zblewa, która zapewniła Towarzystwu Naukowemu w Toruniu stały dochód w postaci udziałów w fabryce maszyn rolniczych "Victoria" w Czersku.
"Zapiski" zawierały początkowo drobne prace, bibliografię historii Pomorza, recenzje i sprawozdania z działalności TNT.
Autorami byli członkowie Towarzystwa - przede wszystkim duchowni (ponad polowa członków TNT) oraz ziemianie.
Ukazywały się w nich rozprawki, artykuły na temat dokumentów źródłowych, szkice biograficzne poświęcone historii Pomorza.
Pomyślane jako kwartalnik, od początku ukazywały się bardzo regularnie.
Nie zmieniło się to również po I wojnie światowej.
W okresie międzywojennym "Zapiski TNT" zwiększyły swą objętość i zaczęły drukować również obszerniejsze rozprawy.
Rozbudowano dział recenzji.
W latach 1923-1939 duży wpływ organizacyjny na "Zapiski TNT" wywarł dyrektor Książnicy Miejskiej w Toruniu - dr Zygmunt Mocarski, którego niezwykła energia i pomysłowość przyczyniła się do rozwoju pisma i uczynienia z niego pełnowartościowego regionalnego i historycznego czasopisma naukowego.
W "Zapiskach" zaczęli publikować naukowcy z wiodących ośrodków uniwersyteckich, ale w dalszym ciągu dbano, żeby tematyka pisma dotyczyła Torunia, regionu chełmińskiego i Pomorza.
Od początku "Zapiski TNT" były pismem historycznym, ale pojawiały się również artykuły z zakresu archeologii, a nawet historii literatury.
W czasie II wojny światowej zginęło 51 ze 135 członków Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
Pomordowanych zastąpili naukowcy z Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, którzy utworzyli w Toruniu Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
 |
| 1955 - pierwszy numer Zapisków Historycznych |
W 1955 roku nastąpiła zmiana nazwy czasopisma z "Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu" na "Zapiski Historyczne".
W okresie powojennym na łamach "Zapisków" zaczęli publikować również historycy z zagranicy, a tematyka pisma uległa rozszerzeniu na historię Pomorza i regionu bałtyckiego.
W "Zapiskach Historycznych" publikują nie tylko naukowcy z Torunia, Gdańska, Poznania, Szczecina, Olsztyna czy Warszawy, ale również z Niemiec i Szwecji.
Od 1958 roku jako aneks do "Zapisków Historycznych" zaczęła się ukazywać bieżąca "Bibliografia historii Pomorza Wschodniego i Zachodniego" opracowywana przez wiele lat przez Henryka Baranowskiego, a później przez Urszulę Zaborską.
"Zapiski Historyczne" przekształciły się z lokalnego biuletynu Towarzystwa Naukowego w Toruniu w pismo o zasięgu ogólnopolskim i o uznanej międzynarodowej renomie.
Starsze od "Zapisek Historycznych" są tylko "Kwartalnik Historyczny" (1887 - Lwów) i "Przegląd Historyczny" (1906 - Warszawa).
POLECANA LITERATURA
Kazimierz Wajda
W dobie zaboru pruskiego 1875-1918
str. 11-110
W:
Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875-1975
Tom 1
Toruń 1977
Bożena Osmólska-Piskorska
W czasach II Rzeczypospolitej 1918-1939
str. 111-277
W:
Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875-1975
Tom 1
Toruń 1977
Jerzy Serczyk
W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1945-1975
str. 5-145
W:
Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875-1975
Tom 2
Toruń 1978
Jerzy Serczyk
Towarzystwo Naukowe w Toruniu w latach 1976-2000
Toruń 2002
Jerzy Serczyk
Sześdziesiąt lat pomorskiego czasopisma naukowego.
Dzieje "Zapisek Historycznych"
s.145-160
Rocznik Kulturalny Kujaw i Pomorza
Tom V : 1969
Spis zawartości "Zapisek Historycznych" Towarzystwa Naukowego w Toruniu
za lata 1908-1974
pod kierunkiem Tadeusza Zakrzewskiego
Toruń 1974