Agnieszka Zielińska
Przemiany struktur demograficznych w Toruniu w XIX i na początku XX wieku
Wydawnictwo Adam Marszałek
Toruń 2012
Sygnatura SIRr XIV/10
Autorka książki - dr hab. Agnieszka Zielińska pracuje w Zakładzie Historii Gospodarczej Instytutu Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Pracę swoją oparła na księgach metrykalnych parafii toruńskich z lat 1973-1914.
Księgi metrykalne prowadziły zarówno parafie katolickie jak i ewangelickie.
Autorka wykorzystała również:
- księgi stanu cywilnego, które były prowadzone w Prusach od 1874 roku- księgi sądowe, w których można znaleźć informacje o ślubach wśród Żydów od 1847 roku
- księgi ludnościowe Starego i Nowego Miasta Torunia (z lat 1810-1814)
- Seelenlisten (księgi dusz), prowadzone w Toruniu w latach 1820-1844
- różnorodne zestawienia statystyczne z XIX wieku
Opracowanie składa się z pięciu rozdziałów.
Rozdział I ma charakter wprowadzający i dotyczy ogólnie demografii Torunia, stosunków wyznaniowych i sytuacji gospodarczej ludności.
Rozdział II poświęcony jest małżeństwom - ich liczbie, wiekowi nowożeńców, sezonowości ślubów, barierom małżeńskim.
Rozdział III dotyczy urodzeń.
Dowiemy się z niego o liczbie urodzeń, urodzeniach mnogich i nieślubnych, a nawet o imionach nadawanych dzieciom
Rozdział IV dotyczy zgonów - ich liczby, sezonowości zgonów, wpływu klęsk elementarnych i działań wojennych na umieralność.
W rozdziale V autorka przedstawiła obraz rodziny zrekonstruowany na podstawie badań źródłowych.
Dowiemy się z niego o poczęciach przedślubnych, pierwszych urodzeniach, liczbie dzieci w rodzinie, płodności małżeńskiej, rodzinach bezdzietnych, wieku kobiet przy pierwszym i ostatnim porodzie, wdowieństwie.
Bardzo ciekawa częścią książki są dwa uzupełniające ją dyskursy, które wychodzą poza ramy badań statystycznych, w kierunku pogłębionej analizy społeczeństwa Torunia w XIX wieku:
I - Badania demograficzne na podstawie Seelenlisten. Rodzina i gospodarstwo domowe Torunia w pierwszej połowie XIX wieku
II - Mieszkańcy XIX-wiecznego Torunia według struktury społeczno-zawodowej
Całość opracowania dopełnia aż 219 tabel statystycznych.
Prezentowana rozprawa jest ze wszech miar godna polecenia.
Po raz pierwszy podejmuje ona temat demografii XIX-wiecznego Torunia.
Opiera się na bogatych źródłach, które zostały wnikliwie wykorzystane.
Jest to książka niezwykle cenna dla wszystkich miłośników przeszłości Torunia.