„Czy potrzebna nam literatura ku pokrzepieniu serc?”
Panel dyskusyjny
23 Toruński Festiwal Książki
13 czerwca 2017
Centrum Kultury Dwór Artusa
We wtorek 13 czerwca 2017 roku uczestniczyliśmy w panelu dyskusyjnym z laureatami Nagrody Literackiej „Nike” Olgą Tokarczuk i Marianem Pilotem. Rozmowa dotyczyła tzw. „literatury ku pokrzepieniu serc”, jej miejsca i roli w kształtowaniu tożsamości narodowej. Olga Tokarczuk stwierdziła, że ten typ narracji powinien budować i ulepszać ducha narodowego, w opozycji do tej tezy stanął Marian Pilot uznając, że literatura nie powinna służyć samozadowoleniu narodowemu, gdyż utrwala to błędne wyobrażenia o nas samych, nie skłania do refleksji i sprzyja powtarzaniu fundamentalnych błędów.
Na przykładzie „Trylogii” Sienkiewicza paneliści dyskutowali o moralnej odpowiedzialności pisarza za przenoszenie ideologii do literatury, o świadomym manipulowaniu faktami w imię wyższych celów. Marian Pilot zarzucił Sienkiewiczowi szkodliwy wpływ na tzw. kwestię ukraińską oraz ukształtowanie Polaków w przeświadczeniu, że wywodzimy się ze szlachty, a nie chłopstwa (tymczasem jest odwrotnie).
Prelegenci zgodnie uznali, że literaturze potrzebne jest ciągłe „przepisywanie” klasyki na nowo, poszukiwanie znaczeń i tematów, które opracowano kłamliwie bądź zupełnie pominięto (np. kwestia polskiej reformacji i kontrreformacji).
Na pytanie, czy obecnie jest możliwe tworzenie „literatury ku pokrzepieniu serc” Olga Tokarczuk stwierdziła, że owszem, ale powinna się ona opierać na ekshumacji niewygodnych tematów, a ceną za jej powstanie musi być przepracowanie traum narodowych.
Spotkanie prowadził dziennikarz Michał Nogaś.