Ernst Lambeck (1814-1892) - toruński drukarz i wydawca

 

Ernest Lambeck urodził się 12 listopada 1814 roku w Górsku koło Torunia.

Jego ojciec był ewangelickim pastorem, a dziadek generałem armii bawarskiej.

Uczęszczał do gimnazjum w Toruniu i Norymberdze.

W 1840 roku otworzył w Toruniu księgarnię.

Działała przy niej również wypożyczalnia książek.

W 1845 roku nabył od władz miasta Drukarnię Rady Miasta Torunia.

Drukarnia miała swoją siedzibę przy ul. Piekary 37/39.

Wydawał zarówno książki niemieckie jak i polskie.

Drukował czasopisma, kalendarze, modlitewniki, śpiewniki, podręczniki i powieści.

W 1858 roku wydał "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza.

Było to pierwsze nieocenzurowane wydanie na ziemiach polskich.

Niestety przedsięwzięcie to okazało się klapą handlową.

Opinia publiczna przyjęła wydanie Lambecka chłodno, gdyż dokonało się z pominięciem praw rodziny i spadkobierców Adama Mickiewicza oraz nabywcy praw wydawniczych warszawskiego księgarza Samuela Henryka Merzbacha.

Lwowski "Dziennik Literacki" (1859, nr 1, s. 12) wręcz wrogo odniósł się do toruńskiego wydawcy.

"W Toruniu księgarz Ernest Lambeck ogłosił przedruk wszystkich Dzieł Mickiewicza i zaczął od Pana Tadeusza we dwóch tomach, bez względu, ze prawo wydawnictwa ich nabył za znaczna sumę pan Merzbach w Warszawie, od dzieci wieszcza. Podobna spekulacja księgarska grzecznie nazywa się kontrfazonem,   kontrafakcją, po polsku zaś bez ogródek kradzieżą i karygodnym złodziejstwem, w którem spodziewamy się, że nikt nie zechce brać udziału, ani żaden księgarz polski przez sprzedawanie, ani nikt z polskiej publiczności przez kupno przedruku za wysoką cenę, gdyż dwa pierwsze tomy sprzedaje po złotych piętnaście ."

Nakład próbowano sprzedać później w ramach wydań z 1865 i 1878 roku.

Adam Mickiewicz

Pan Tadeusz czyli Ostatni zajazd na Litwie
Historia szlachecka z r. 1811 – 1812
we dwunastu księgach wierszem

Drugie, tanie wydanie
Nakładem i drukiem Ernsta Lambecka
Toruń 1865

Sygnatura Cimelia MAG  53544

Adam Mickiewicz

Pan Tadeusz czyli Ostatni zajazd na Litwie
historia szlachecka z roku 1811 i 1812
we dwunastu księgach wierszem

Drugie, tanie wydanie
Drukiem i nakładem Ernst Lambeck
Toruń 1878

Sygnatura MAG 50010, MAG 175398

 Wielką popularność zdobyły za to kalendarze polskie wydawane przez Lambecka:

• Toruński kalendarz katolicko-polski dla Prus Zachodnich, W. Ks. Poznańskiego i Szląska
• Kalendarz ewangelicko – polski dla Mazur, Szląska i dla Kaszubów

Wiele razy wznawiany był również wydawany u Lambecka śpiewnik "Zbiór pieśni dla dzieci" opracowany przez Teodora Kiewicza.

 

Ernst Lambeck wydawał również od 1867 roku poczytny toruński dziennik "Thorner Zeitung".

Drukował książki pisane przez profesorów toruńskiego gimnazjum oraz prace członków niemieckiego towarzystwa naukowego "Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst zu Thorn"

Działalność wydawniczą drukarni Lambecka dokumentuje wydany przez niego katalog publikacji z lat 1840-1890 - "Verlags-Katalog von Ernst Lambeck : Verlags-Buchhandlung in Thorn vom 15. Mai 1840 bis 15. Mai 1890".

Katalog dzieli całą produkcje drukarni na cztery podstawowe działy:

- Deutscher Verlag - wydawnictwa niemieckie
- Musikalien - muzykalia
- Ansichten und Karten - widoki i mapy
- Polnischer Verlag - wydawnictwa polskie

Wymieniono w nim aż 64 pozycje w języku polskim:

1. Abecadło nowe czyli książeczka początkowego czytania z obrazkami kolorowanemi
2. Gąsiorowski Antoni Alojzy - Bigos wszechnica Polska
3. Chociszewski Józef - Listownik
4. Chrześcijańskie błogosławieństwo domowe
5. Czerski - Moje usprawiedliwienie się, względem odstępu od rzymsko-nadwornego kościoła
6. Czerski, Zsatkowicz - Katechizm nauk apostolsko-katolickiej Wiary
7. Czy mówisz po polsku?
8. Dąbek Felix - Jego życie, sprawa i wyrok sadu przysięgłego
9. Dambrowski Samuel - Kazania albo Wykłady Porządne świętych ewangelii niedzielnych przez cały rok
10. Elementarz nowy polski z obrazkami kolorowanemi
11. Elementarzyk polski z obrazkami malowanemi
12. Gąsiorowski Antoni - Chowanna duchowna
13. Gąsiorowski Antoni - Elementarz polski
14. Gorzkie żale, czyli Nabożeństwo Passyjne
15. Gra towarzyska w pytaniach i odpowiedziach
16. Gramatyka Niemiecka dla Polaków
17. Gregorowicz M. - Serdeczne Modły czyli Nabożeństwo prawowiernych Katolików
18. Grodzki A. - Książeczka do Nabożeństwa
19. Schmid Christoph - Jaskinia Beatusa. Powieść dla wszystkich czytelników szlachetnie myślących, zwłaszcza dla Młodzieży
20. Kalendarzyk Sjerp-Polaczka, Katolicko-Polski (1860-1877)
21. Kalendarz Toruński, Katolicko-Polski dla Prus Zachodnich, Wielk. Księs. Pozn. i Szlązka (1878-1891)
22. Kalendarz narodowy, Ewangielicki, religijno-patryotyczny. Prawdziwy Prusak (1855-1866)
23. Kalendarz ewangielicko-polski dla Mazur, Szląska i Kaszubów (1886-1890)
24. Schmid Christoph - Kaplica w lesie i Gołąbek, dwie powieści moralne dla dzieci
25. Karawika, czyli modlitwy podczas cholery
26. Gąsiorowski Antoni - Katolik prawdziwy, czyli zbiór modlitw dla pobożnych katolików
27. Kiewicz Teodor - Zbiór Pieśni dla szkół polskich
28. Kilka słów jeszcze o oczynszowaniu włościan w królestwie polskiem
29. Kilka uwag nad zadaniami racyonalnej politiki narodowej w chwili obecnej
30. Kometa i zagubienie ziemi naszej w dzień 13 Czerwca 1857
31. Kl. Teofil - Kopciuszek dla grzecznych dzieci
32. Kuchnia polska, niezbędny podręcznik dla kucharzy i gospodyń
33. Muray C.A. - Kwiat Preryi miedzy Indyjczykami
34. Laski Teodor - Waleczni Prussacy, ich rycerska odwaga i zwycięstwo w krwawych bitwach przeciw Austryakom i niemieckim związkowym krajom
35. Schmid Christoph - Lekarz cudowny i Starzec z gór. Dwie powieści
36. Lekarz domowy to jest łatwy sposób leczenia francuską wódką z solą
37. Listy miłosne z dołączeniem rozmaitych pamiątkowych wierszyków
38. Litania dla Bractwa świętego Dzieciństwa Jezusowego
39. Prejs Julian - Matka Najświętsza Chełmnieńska, czyli oswobodzenie Chełmna
40. Medalik cudowny, 1832go roku w Paryżu wybity, również historya, opis icuda jego
41. Memento Mori to jest Pamiętaj na śmierć! Książka zawierająca Nabożeństwo do świętej Barbary
42. Mickiewicz Adam - Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie
43. Modlitwa do Najświętszej Panny Maryi w teraźniejszych Potrzebach naszych
44. Modlitwy Missyjne
45. Nabożeństwo za dusze zmarłych
46. Jais Egidyusz - Nauki i modlitwy dla dzieci dorosłych mogące służyć skutecznie
47. Ojciec kapucyn, czyli zwycięstwo wiary i miłości
48. Schmid Christoph - Owoce dobrego wychowania, czyli dobre dzieci
49. Pieśni mszalne, Nieszporne i inne nabożne do chwały Boskiej służące dla Chrześcijan Katolickich
50. Preuss - Książka do uczenia się biblijnych historyi dla szkół elementarnych
51. Sennik, czyli wróżenie ze snów na przeszło 1800 przypadków służące
52. Schmid Christoph - Starzec z gór powieść dla dzieci
53. Sznee - Dzierżawca początkujący, jako według postępu rolnictwa opracowanie
54. Tomasz a Kempis - O Naśladowaniu Chrystusa
55. Tomicki S. - Książka do Nabożeństwa dla Młodzieży Katolickiej
56. Trzy powieści pięknej treści
57. Woike - Dwa razy czterdzieści i ośm Biblijnych Historyi
58. Wykaz przyjęcia do Bractwa trzeźwości, pod opieką Najświętszej Maryi Panny Gromnicznej od Ojca św. Piusa IX założonego
59. Wyznanie wiary apostolsko-katolickiej przyjęte od apostolsko-katolickiej gminy w Toruniu
60. Gąsiorowski Antoni - Wzory. Nowe polskie, do pisania szkolne systematyczne kalegrafijne
61. Zbieranka katolicko-polska
62. Zbiór pieśni kościelnych dla użytku szkół polsko-katolickich elementarnych
63. Zbiór powinszowań. Najnowszy, polskich i francuskich na wszystkie uroczystości familijne
64. Zschokke Henryk - Precz z gorzałką. Powieść pouczająca dla przestrogi wszystkich stanów i każdego wieku

Ernst Lambeck w 1890 roku otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Torunia.

Był z ducha liberałem i odcinał się od antypolskiej polityki władz pruskich.

Z tego powodu stanął nawet przed sądem w 1882 roku.

Zmarł 9 czerwca 1892 roku w Toruniu.

Jego syn Walter został księgarzem, a syn Max prowadził dalej drukarnię aż do 1903 roku.

POLECANA LITERATURA

Andrzej Bukowski

Lambeck Ernest (hasło)

Polski Słownik Biograficzny
Tom XVI, zeszyt 70, str. 422

Sygnatura SIRi XVIa/1-t.16

 

Pan Tadeusz w studwudziestą rocznicę wydania toruńskiego

Scenariusz i oprac. wystawy: Janina Huppenthal
Wstęp: Alojzy Tujakowski
Toruń 1980

Sygnatura SIRr XXXVa/18

Janina Huppenthal

Ernest Lambeck (1814-1892) księgarz, drukarz i wydawca

W: Wybitni ludzie dawnego Torunia
Toruń 1982

Sygnatura SIRr IIIA/3a

Alojzy Tujakowski

Z dziejów drukarstwa i piśmiennictwa na Pomorzu
400 lat drukarstwa w Toruniu 1569-1969

Toruń 1970

Sygnatura SIRr XXXVe/9

Verlags-Katalog von Ernst Lambeck,
Verlags-Buchhandlung in Thorn
vom 15. Mai 1840 bis 15. Mai 1890

Thorn 1890

Sygnatura MAG 34853

Tadeusz Zakrzewski

Lambeck Ernst Georg Maximilian (hasło)

W: Toruński Słownik Biograficzny
Tom I, str. 147-149

Sygnatura IIIA/12t.1

Władysław Andrzej Kempa

Zasłużony księgarz czy korsarz wydawniczy?

Księgarz
1958, nr 21/22, s. 416

Sygnatura MAG 04508-1958

Piotr Grążawski

Dzielny drukarz Lambeck
Z historii naszej kamienicy

Toruński Informator Solidarności
2002, nr 4, s. 9-10

Sygnatura MAG 06151-2002