Wzrost siły i skuteczności ognia artylerii spowodował, że radni Torunia pod koniec XVI w. zaczęli zastanawiać się nad wzmocnieniem miejskich fortyfikacji. Świadczy o tym projekt profilu wału, który planowano wówczas wznieść. Według znawców tematu, rysunek powstał ok. 1590 r., a jego twórcą był niejaki Antonio van Obberghen.
Ilustracja, co widać już na pierwszy rzut oka, została wykonana stosunkowo niechlujnie. Prawdopodobnie związane to było z bardzo szybkim jej narysowaniem, zapewne w obecności odbiorcy, któremu twórca tłumaczył zasadność wniesienia takich fortyfikacji.
Patrząc od prawej strony, widzimy:
A – palisadę (drewniana ściana wykonana z pionowo wbitych w ziemię bali), oddaloną od korony wału o 24 stopy (stopa – ok. 28-29 cm)
B i C – przedpiersie wału (przedpiersie - osłona otwartych stanowisk strzeleckich i artyleryjskich) o szerokości 12 stóp u podstawy i 4 na szczycie wraz z chodnikiem obronnym (ciąg komunikacyjny na wale) i ławką strzelecką (stopień na wale ułatwiający użycie broni palnej)
D – wał, którego stok miał mieć u podstawy 20-22 stopy i tyle samo wysokości
E – odsadzkę (poziomy uskok wału, zabezpieczający wał przed osuwaniem się ziemi) pełniącą w tym przypadku rolę drogi straży pilnującej umocnień
F – palisadę o wysokości 7 stóp
G – stok i stopę (podstawę)
H – fosę o szerokości 10 stóp (najprawdopodobniej 40), zalanej wodą do wysokości 3 stóp poniżej podstawy odsadzki
J – przeciwstok fosy, (ściana fosy od strony przeciwnika)
K – odsadzkę przedskoku (przedskok - skrajna zewnętrzna część obwodu obronnego) pełniącą rolę krytej drogi
L – wewnętrzny stok przedskoku
M – przedpiersie przedskoku, źle narysowane, skreślone i poprawione
O – palisadę, która ma zostać wpuszczona w ziemię na głębokość 7 stóp
Źródło ilustracji: B. Dybaś, Początki nowożytnych fortyfikacji Torunia w świetle źródeł pisanych, Zapiski Historyczne, T. 49: 1994, z. 1, rys. 3.
dr Mariusz Balcerek