piątek, 7 kwietnia 2017

Profil projektowanych nowożytnych fortyfikacji Torunia z ok. 1590 roku

 


Wzrost siły i skuteczności ognia artylerii spowodował, że radni Torunia pod koniec XVI w. zaczęli zastanawiać się nad wzmocnieniem miejskich fortyfikacji. Świadczy o tym projekt profilu wału, który planowano wówczas wznieść. Według znawców tematu, rysunek powstał ok. 1590 r., a jego twórcą był niejaki Antonio van Obberghen.

Ilustracja, co widać już na pierwszy rzut oka, została wykonana stosunkowo niechlujnie. Prawdopodobnie związane to było z bardzo szybkim jej narysowaniem, zapewne w obecności odbiorcy, któremu twórca tłumaczył zasadność wniesienia takich fortyfikacji.


Odręczny rysunek profilu projektowanych fortyfikacji nowożytnych w Toruniu z 1590 roku (reprodukcja ze zbiorów prof. A. Tomczaka)

Patrząc od prawej strony, widzimy:

A – palisadę (drewniana ściana wykonana z pionowo wbitych w ziemię bali), oddaloną od korony wału o 24 stopy (stopa – ok. 28-29 cm)

B i C – przedpiersie wału (przedpiersie - osłona otwartych stanowisk strzeleckich i artyleryjskich) o szerokości 12 stóp u podstawy i 4 na szczycie wraz z chodnikiem obronnym (ciąg komunikacyjny na wale) i ławką strzelecką (stopień na wale ułatwiający użycie broni palnej)

D – wał, którego stok miał mieć u podstawy 20-22 stopy i tyle samo wysokości

E – odsadzkę (poziomy uskok wału, zabezpieczający wał przed osuwaniem się ziemi) pełniącą w tym przypadku rolę drogi straży pilnującej umocnień

F – palisadę o wysokości 7 stóp

G – stok i stopę (podstawę)

H – fosę o szerokości 10 stóp (najprawdopodobniej 40), zalanej wodą do wysokości 3 stóp poniżej podstawy odsadzki

J – przeciwstok fosy, (ściana fosy od strony przeciwnika)

K – odsadzkę przedskoku (przedskok - skrajna zewnętrzna część obwodu obronnego) pełniącą rolę krytej drogi

L – wewnętrzny stok przedskoku

M – przedpiersie przedskoku, źle narysowane, skreślone i poprawione

O – palisadę, która ma zostać wpuszczona w ziemię na głębokość 7 stóp

Źródło ilustracji: B. Dybaś, Początki nowożytnych fortyfikacji Torunia w świetle źródeł pisanych, Zapiski Historyczne, T. 49: 1994, z. 1, rys. 3.

dr Mariusz Balcerek