Twierdza Grudziądz : ochrona, zarządzanie, zagospodarowanie

 

Twierdza Grudziądz

Ochrona, zarządzanie, zagospodarowanie 

Materiały pokonferencyjne 

redakcja Anna Wajler

Wydawca: Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu

Grudziądz 2017

Sygnatura SIRr  XXV/77

W książce opublikowano wybrane referaty wygłoszone na konferencji "Twierdza Grudziądz - 

Ochrona - Zarządzanie - zagospodarowanie".

Konferencja odbyła się w dniach 12-13 września 2009 roku w Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu.

Konferencja miała na celu przedstawienie zagadnień związanych z zagospodarowaniem i ochrona dużych kompleksów fortecznych.

Zaprezentowano pomysły, które zostały już wdrożone do realizacji, umożliwiając przetrwanie i działanie takich obiektów poza wojskiem.

Konferencja przyczyniła się do integracji środowisk działających na rzecz fortów, historyków, pasjonatów, miłośników fortyfikacji i członków różnorodnych stowarzyszeń.

Zbiór składa się z 10 referatów:

1. Mariusz Zebrowski - Stan zachowania Twierdzy Grudziądz

2. Włodzimierz Grabowski - Historia Twierdzy Grudziądz

3. Tomasz Iwaszkiewicz - Rewitalizacja Baterii Doświadczalnej AB IV a możliwości ochrony szerszego pasa fortecznego Twierdzy Toruń

4. Sławomir Piernicki - Rozwój przez tradycję Lokalnej Grupy Działania Vistula - Terra Culmensis

5. Jakub Franczak - Baterie półpancerne - ślepa uliczka w rozwoju fortyfikacji

6. Krzysztof Kawa - Tendencje rewitalizacyjne obiektów fortecznych w Europie

7. Marcin Górski, Lech Narębski - Program rewitalizacji Fortu VIII w Toruniu

8. Jan Daniluk - Centrum Hewelianum w Forcie Góry Gradowej w Gdańsku - próba bilansu pierwszego okresu działalności (lipiec 2008 - grudzień 2009)

9. Sławomir Kosmala - Współdziałanie wojska, administracji publicznej oraz Wojskowego Stowarzyszenia Kulturalno0Edukacyjnego "RAWELIN" w Grudziądzu. Podstawy prawne współpracy

10. Izabela Fijałkowska - Problematyka konserwatorska Twierdzy Grudziądz i jej zaplecza militarno-gospodarczego

Fort XV - Dąbrowski (Fort VII - Hermann von Salza)

 

Lech Narębski, Marcin Wichrowski,
Barosz Szostak, Paweł Bukowski, 

Marcin Orłowski 

Fort XV - Dąbrowski
(Fort VII - Hermann von Salza) 

Atlas Twierdzy Toruń

Zeszyt 13

Wydawca:

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2020

Sygnatura SIRr XXV/32z.13

Fort XV Henryka dąbrowskiego do 1920 roku był oznaczony jako Fort VII - Herman von Salza.

Fort jest zaliczany do fortów głównych Twierdzy Toruń.

W kolejnym zeszycie Atlasu Twierdzy Toruń  publikowane są źródła kartograficzne i projektowe związane z budowa fortu.

Materiały archiwalne pochodzą z Tajnego Archiwum Państwowego w Berlinie.

Na publikację składa się pięć artykułów.

1. Lech Narębski - Budowa i modernizacje Fortu XV w świetle zachowanych źródeł graficznych Fortyfikacji Toruń

2. Marcin Wichrowski - Niskie wały piechoty a przypadek Fortu VII (XV)

3. Bartosz Szostak - Awarie budowlane murów oporowych fosy Fortu XV - przyczyny techniczne

4. Paweł Bukowski, Marcin Orłowski - Fort XV jak miejsce przetrzymywania jeńców wojennych po I wojnie światowej.

5. Lech Narębski - omówienie reprodukowanych map i planów Fortów XV

Twierdza Chełmno - przewodnik turystyczny

 

Robert Gonia, Tomasz Budzyński

Twierdza Chełmno

Przewodnik turystyczny

Wydawca: Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły

Wydanie III poprawione i uzupełnione

Świecie 2012

Sygnatura SIRr XXV/76

Autorzy przewodnika zapraszają w okolice Chełmna na wędrówkę wzdłuż dawnej Twierdzy.

Znajdują się tu zabytkowe forty i schrony sprzed I wojny światowej i z końca II wojny światowej.

Obiekty te są pochowane w lasach, na polnych pagórkach, są mało znane i rzadko odwiedzane.

Przewodnik po Twierdzy Chełmno zawiera lokalizację obiektów, ich historię, budowę, obecne zagospodarowanie i przyrodnicze znaczenie.

Schematyczne mapki w najdogodniejszy sposób pozwalają dotrzeć do większości obiektów.

Barwne zdjęcia - w tym wykonane z samolotu - pokazują obecny stan fortów i schronów, kształt i położenie.

Społeczny raport na temat stanu Twierdzy Toruń - pod redakcją Adama Kowalkowskiego

 

Społeczny raport na temat stanu Twierdzy Toruń

praca zbiorowa
pod redakcją Adama Kowalkowskiego

Towarzystwo Opieki nad Zabytkami
Oddział w Toruniu

Toruń 2016

Sygnatura SIRr XXV/57

"Społeczny raport na temat stanu Twierdzy Toruń" jest publikacją wyjątkową.

Opracowanie powstało dzięki zaangażowaniu kilkudziesięciu osób, które poświęciły na realizację projektu swój czas i energię.

Książka dokumentuje stan zachowania fortyfikacji Twierdzy Toruń.

Opracowanie stanowi katalog obiektów i zawiera informacje zebrane w czasie wizji lokalnej przeprowadzonej w 2016 roku.

Raport został dofinansowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w ramach projektu "Wolontariat dla dziedzictwa".

Nad jego realizacją czuwało Towarzystwo Opieki nad Zabytkami - Oddział w Toruniu.

Uczestnicy wizji lokalnej wypełniali karty obiektów, których najważniejszą częścią było przedstawienie stanu zachowania.

Uzupełnieniem kart są plany obiektów z zaznaczonymi strukturami murowanymi.

Dodano również mapy topograficzne Torunia, które ukazują umiejscowienie obiektu.

Wykonano również dokumentację fotograficzną obiektów.

W "Społecznym raporcie na temat stanu Twierdzy Toruń" znajduje się 208 kart.

Zinwentaryzowano obiekty pierścienia wewnętrznego, obiekty pierścienia zewnętrznego i obiekty przedpola twierdzy.

Znalazły się wśród nich między innymi forty, schrony baterii skrzydłowych, schrony piechoty, schrony artyleryjskie, schrony amunicyjne, baterie artyleryjskie, traduktory i schrony bierne, schrony rezerw odcinkowych, bastiony, szańce, kaponiery, koszary, bramy, hangary, grodze.

W "Społecznym raporcie na temat stanu Twierdzy Toruń" znajdziemy informacje na temat ich stanu zachowania, struktury własnościowej działek i sposobu użytkowania.

Ponad połowa działek Twierdzy Toruń należy do Gminy Miasta Toruń.

Większość obiektów stanowią pustostany i magazyny.

Większość jest również zachowana w stanie dobrym i średnim.

15 % obiektów Twierdzy Toruń jest wpisanych do rejestru zabytków.

Ochrona zabytków architektury obronnej

 

Ochrona zabytków architektury obronnej

Materiały XV Seminarium Krajoznawczego Wojska Polskiego "Fortyfikacje Ziemi Chełmińskiej" Krajowej Narady Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, Toruń, Chełmno, Grudziądz, 22-25 kwietnia 2002 r. 

 red. Janusz Furtak

Wydawca:  Departament Wychowania i Promocji Obronności MON

Warszawa 2002

Sygnatura SIRr XXV/73 

W tomie znalazły się referaty poświęcone Twierdzy Chełmno, Twierdzy Toruń i Twierdzy Grudziądz.

Spis treści:

1. Wiesław Bąk - Twierdza Chełmno - zarys dziejów 
2. Mirosław Giętkowski - Budowa twierdzy pierścieniowej w Toruniu w latach 1815-1914 
3. Zbigniew Nawrocki - Dzieje średniowiecznych murów obronnych w Toruniu od XV do XVIII w. 
4. Henryk Miłoszewski - Rola i zakres działalności Oddziału Miejskiego PTTK im. M. Sydowa w Toruniu na rzecz promowania walorów "Twierdzy Toruń" 
5. Jerzy Krzyś - Grudziądzka twierdza 
6. Wiesław Sieradzan - Historia Ziemi Chełmińskiej w latach 1230-1466 
7. Lech Narębski - Fortyfikacje twierdz Toruń, Chełmno, Grudziądz na przełomie XIX i XX w. 
8. Marian Rochniński - Niemieckie fortyfikacje Torunia z 1944 roku 
9. Wojciech Zawadzki - Obrona linii Wisły w 1920 roku 
10. Jerzy Okoński - Fort IV - obiekt turystyczny 

Janusz Pokrzywnicki - Przyczółek Mostowy

 

Janusz Pokrzywnicki

Przyczółek Mostowy

Atlas Twierdzy Toruń
Zeszyt 10

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2016

Sygnatura SIRr XXV/32z.10

Jest to już dziesiąta publikacja w serii „Atlas Twierdzy Toruń”

• zeszyt 1 – Historia i źródła fortyfikacji Twierdzy Toruń
• zeszyt 2 – Fort Kolejowy
• zeszyt 3 – Fort Jakuba
• zeszyt 4 – Fort I – Jan III Sobieski
• zeszyt 5 – Fort II – Stefan Czarniecki
• zeszyt 6 – Bramy Twierdzy Toruń
• zeszyt 7 – Fort IX – Bolesław Chrobry
• zeszyt 8 – Fort IV – Żółkiewski
• zeszyt 9 – Początki Pruskiej Twierdzy Toruń
• zeszyt 10 - Przyczółek Mostowy

Polecamy opracowanie dziejów projektowania i budowy Przyczółka Mostowego - największego powierzchniowo dzieła Twierdzy Toruń.

Co więcej do dzisiaj zachowały się prawie wszystkie jego elementy składowe.

Niestety źródła kartograficzne i dokumentacja budowy przyczółka są niedostateczne.

Źródłem ilustracji zawartych w Atlasie jest zasób kartograficzny Geheimes Staatsarchive Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem.

Najstarszy zachowany projekt Przyczółka pochodzi z 1824 roku.

Przyczółek był stopniowo rozbudowywany i modernizowany przez cały XIX wiek.

W atlasie znalazły się 42 ilustracje z planami, przekrojami, widokami, fotografiami, mapami i projektami Przyczółka Mostowego i jego elementów składowych.

Fort Wielka Księża Góra = Grosser Pfaffenberg : Twierdza Grudziądz

 

Fort Wielka Księża Góra = Grosser Pfaffenberg
Twierdza Grudziądz

Opracowanie: Włodzimierz Grabowski, Piotr Nowiński 

Wydawca: Miejski Ośrodek Rekreacji i Wypoczynku. Informacja Turystyczna  

Grudziądz 2017

Sygnatura SIRr XXV/66

Fort na Wielkiej Księżej Górze stanowił najpotężniejszy obiekt fortyfikacyjny na wschodzie Cesarstwa Niemieckiego.

Budowę fortu rozpoczęto w 1889 roku i stale go rozbudowywano.

Znajdują się w nim:

• schrony piechoty
• betonowe stanowiska przewoźnych wieżyczek armat
• wartownie
• bateria pancerna haubic
• schron amunicyjny
• brama
• stanowiska obserwacyjne
• otwarta brama artylerii
• schron sanitarny
• dom wałmistrza

W książce opisano szlak zwiedzania fortu przez turystów.

Jest w niej wiele zdjęć, rysunków i planów.

Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45

 

Kamil Tomczyk, Włodzimierz Grabowski, Jakub Franczak, Tomasz Iwaszkiewicz, Tomasz Kowalski, Paweł Pilarski, Mariusz Wojciechowski

Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45
Przewodnik

Wydawca: SGK - Tomasz Kowalski

Grudziądz 2018

Sygnatura SIRr XXV/65

W ostatnich latach rozwija się bardzo dynamicznie turystyka forteczna.

Pomorze Nadwiślańskie jest obszarem bogatym w nowożytne fortyfikacje.

W przewodniku „Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45” opisano  bardzo mało znane fortyfikacje polowe zbudowane przez Niemców pod koniec II wojny światowej.

W przewodniku opisano pierścień umocnień wokół Torunia oraz związaną z nim pozycję polową Drwęcy.

Autorzy zaprezentowali również  najciekawsze obiekty cywilne jakie mogą napotkać zwiedzający fortyfikacje (cmentarze, kościoły, dwory, stacje kolejowe).

Książka jest owocem wieloletnich badań autorów – nie tylko archiwalnych, ale co ważniejsze terenowych.

Przewodnik proponuje zwiedzającym aż 25 ciekawych tras wycieczek.

Opisano w nim 200 obiektów.

Autorzy starali się podać dokładnie sposoby dojścia do poszczególnych fortyfikacji - wyróżniono 123 pozycje GPS.

Przewodnik zawiera 470 zdjęć, 50 schematów i planów

W ramach serii „Fortyfikacje Pomorza Nadwiślańskiego” wydawnictwa „SGK – Tomasz Kowalski” z Grudziądza ukazały się do tej pory następujące przewodniki:

• Twierdza Malbork : przewodnik (2015)
• Twierdza Grudziądz : przewodnik (2016)
• Twierdza Chełmno : przewodnik (2016)
• Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45 (2018)

Janusz Pokrzywnicki - Początki Pruskiej Twierdzy Toruń

 

Janusz Pokrzywnicki

Początki Pruskiej Twierdzy Toruń

Atlas Twierdzy Toruń
Zeszyt 9

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2016

Sygnatura SIRr XXV/32z.9

Jest to już dziewiąta publikacja w serii „Atlas Twierdzy Toruń”

• zeszyt 1 – Historia i źródła fortyfikacji Twierdzy Toruń
• zeszyt 2 – Fort Kolejowy
• zeszyt 3 – Fort Jakuba
• zeszyt 4 – Fort I – Jan III Sobieski
• zeszyt 5 – Fort II – Stefan Czarniecki
• zeszyt 6 – Bramy Twierdzy Toruń
• zeszyt 7 – Fort IX – Bolesław Chrobry
• zeszyt 8 – Fort IV – Żółkiewski
• zeszyt 9 - Początki Pruskiej Twierdzy Toruń

Opracowanie "Początki Pruskiej Twierdzy Toruń" otwiera opis koncepcji, projektowania i początkowego okresu budowy Twierdzy Toruń od 1815 do 1837 roku.

Drugą część książki stanowią Memoriały Sztabu Generalnego Prus dotyczące Twierdzy Torun z lat 1815-1831.

Zostały one niedawno odnalezione przez dr. hab. Grzegorza Podrucznego w zbiorach Staatsbibliothek w Berlinie.

Tłumaczenia relacji dokonał Marcin Wichrowski.

Uzupełnia je fragment opracowania generała Karla Wilhelma Grolmana szefa Sztabu Generalnego Prus z 1816 roku, który dotyczy obrony Torunia.

Trzecią część opracowania stanowi 26 barwnych map i planów, pochodzących z Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, które ilustrują budowę Twierdzy Toruń w 1. połowie XIX wieku.

Do atlasu dołączono również plan oblężenia Torunia w 1813 roku ze zbiorów Rosyjskiego Państwowego Archiwum Wojenno-Historycznego w Moskwie.

Włodzimierz Grabowski - Cytadela Grudziądz 1776-2016

 

Włodzimierz Grabowski

Cytadela Grudziądz : 1776-2016
240. rocznica rozpoczęcia budowy

Wydawca: Miejski Ośrodek Rekreacji i Wypoczynku. Informacja Turystyczna

Grudziądz 2016

Sygnatura SIRr XXV/60

Włodzimierz Grabowski jest wybitnym znawcą dziejów fortyfikacji Pomorza Nadwiślańskiego.

W Książnicy Kopernikańskiej dostępnych jest szereg jego publikacji:

1. Cytadela Grudziądz : 1776-2016 : 240. rocznica rozpoczęcia budowy / [oprac. Włodzimierz Grabowski]. - Grudziądz : Miejski Ośrodek Rekreacji i Wypoczynku. Informacja Turystyczna 2016.
2. Fort Wielka Księża Góra = Grosser Pfaffenberg : Twierdza Grudziądz / opracowanie: Włodzimierz Grabowski, Piotr Nowiński ; zdjęcia: Tomasz Kowalski ; plan fortu, schematy i materiały archiwalne: Włodzimierz Grabowski. - Grudziądz : Miejski Ośrodek Rekreacji i Wypoczynku. Informacja Turystyczna : na zlecenie Stowarzyszenie Fort Wielka Księża Góra 2017.
3. Twierdza Chełmno : przewodnik / Włodzimierz Grabowski, Jakub Franczak, Tomasz Kowalski, Piotr Nowiński, Henryk Sokołowski, Kamil Tomczyk, Mariusz Wojciechowski, Mariusz Żebrowski. - Grudziądz : SGK - Tomasz Kowalski 2016.
4. Twierdza Grudziądz : przewodnik / Włodzimierz Grabowski, Tomasz Kowalski, Piotr Nowiński, Mariusz Żebrowski. - Grudziądz : SGK - Tomasz Kowalski 2016.
5. Twierdza Grudziądz : przewodnik po wewnętrznym pierścieniu fortecznym / opracowanie: Włodzimierz Grabowski, Mariusz Żebrowski, Michał Czepek. - [Grudziądz] : [wydwaca nieznany] [po 2001].
6. Twierdza Malbork : przewodnik / Włodzimierz Grabowski, Jakub Franczak, Tomasz Kowalski, Piotr Nowiński, Mariusz Wojciechowski, Mariusz Żebrowski. - Grudziądz : SGK - Tomasz Kowalski 2015.
7. Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45 / Kamil Tomczyk, Włodzimierz Grabowski, Jakub Franczak, Tomasz Iwaszkiewicz, Tomasz Kowalski, Paweł Pilarski, Mariusz Wojciechowski. - Grudziądz : SGK - Tomasz Kowalski 2018.

Książka "Cytadela Grudziądz : 1776-2016"  powstała w 240 rocznicę rozpoczęcia jej budowy.

Autor opisał:
- genezę budowy twierdzy
- budowę umocnień w Grabowie
- kwestię autorstwa projektu twierdzy
- przebieg prac budowlanych
- trudności logistyczne w budowie twierdzy
- strukturę twierdzy w Grudziądzu
- rozbudowę twierdzy
- blokadę i oblężenie 1806-1807
- dzieje twierdzy w XIX wieku
- cytadelę w XX wieku
- zwiedzanie cytadeli

Całość uzupełnia plan Cytadeli w Grudziądzu.

Książka jest bardzo bogato ilustrowana.

Zamieszczono w niej wiele zdjęć, planów, archiwalnych fotografii i map.

Książkę zamyka krótki słowniczek ważniejszych pojęć fortyfikacyjnych.

Twierdza Chełmno : przewodnik

 

Włodzimierz Grabowski, Jakub Franczak, Tomasz Kowalski, Piotr Nowiński, Henryk Sokołowski, Kamil Tomczyk, Mariusz Wojciechowski, Mariusz Żebrowski

Twierdza Chełmno
przewodnik

Wydawca: SGK - Tomasz Kowalski

Grudziądz 2016

Sygnatura SIRr XXV/59

W ostatnich latach rozwija się bardzo dynamicznie turystyka forteczna.

Pomorze Nadwiślańskie jest obszarem bogatym w nowożytne fortyfikacje.

W przewodniku "Twierdza Chełmno" opisano umocnienia nie tylko z okolic Chełmna, ale również Świecia, Topolna, Fordonu, Bydgoszczy, Koronowa i cięciwy Wisły.

W przewodniku opisano również najciekawsze obiekty cywilne jakie mogą napotkać zwiedzający fortyfikacje (cmentarze, kościoły, dwory, stacje kolejowe, stare szkoły).

Książka jest owocem wieloletnich badań autorów - nie tylko archiwalnych, ale również terenowych.

Przewodnik proponuje zwiedzającym aż 27 ciekawych tras.

Opisano w nim 360 obiektów.

Autorzy starali się podać dokładnie sposoby dojścia do poszczególnych fortyfikacji.

Przewodnik zawiera 900 zdjęć, 130 schematów i planów

W ramach serii "Fortyfikacje Pomorza Nadwiślańskiego" wydawnictwa "SGK - Tomasz Kowalski" z Grudziądza ukazały się do tej pory następujące przewodniki:

• Twierdza Malbork : przewodnik (2015)
• Twierdza Grudziądz : przewodnik (2016)
• Twierdza Chełmno : przewodnik (2016)
• Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45 (2018)

Twierdza Grudziądz : przewodnik

 

Włodzimierz Grabowski,
Tomasz Kowalski,
Piotr Nowiński,
Mariusz Żebrowski

Twierdza Grudziądz
przewodnik

Wydawca: SGK - Tomasz Kowalski

Grudziądz 2016

Sygnatura SIRr XXV/58

Przewodnik "Twierdza Grudziądz" został opracowany przez grono przyjaciół skupionych w Kole Twierdza Toruń przy Toruńskim Towarzystwie Przyjaciół Fortyfikacji, a także założycieli Grudziądzkiego Forum Historycznego.

Książka jest owocem wieloletnich badań autorów - również terenowych.

Przemierzając okolice Grudziądza znaleźli oni setki obiektów fortyfikacyjnych, które wcześniej nie były rozpoznane ani opisane.

Początki fortyfikacji Grudziądza sięgają czasów średniowiecza.

Szczególne miejsce zajmuje Cytadela Fryderycjańska wybudowana pod koniec XVIII wieku na polecenie króla Prus Fryderyka II.

W XIX wieku i w okresie międzywojennym Twierdza była dalej rozbudowywana przez Prusaków i Polaków.

Przewodnik proponuje zwiedzającym Twierdzę Grudziądz aż 25 ciekawych tras.

Opisano w nim 400 obiektów.

Autorzy starali się podać dokładnie sposoby dojścia do poszczególnych fortyfikacji.

Przewodnik zawiera 640 zdjęć, 30 map i planów, 100 schematów.

W ramach serii "Fortyfikacje Pomorza Nadwiślańskiego" wydawnictwa "SGK - Tomasz Kowalski" z Grudziądza ukazały się do tej pory następujące przewodniki:

• Twierdza Malbork : przewodnik (2015)
• Twierdza Grudziądz : przewodnik (2016)
• Twierdza Chełmno : przewodnik (2016)
• Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45 (2018)

Marcin Wichrowski, Lech Narębski - Fort IV - Żółkiewski (Fort II - Yorck)

 

Marcin Wichrowski
Lech Narębski

Fort IV - Żółkiewski
(Fort II - Yorck)

Atlas Twierdzy Toruń
Zeszyt 8

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2015

Sygnatura SIRr XXV/32z.8

Jest to już ósma publikacja w serii „Atlas Twierdzy Toruń”

• zeszyt 1 – Historia i źródła fortyfikacji Twierdzy Toruń
• zeszyt 2 – Fort Kolejowy
• zeszyt 3 – Fort Jakuba
• zeszyt 4 – Fort I – Jan III Sobieski
• zeszyt 5 – Fort II – Stefan Czarniecki
• zeszyt 6 – Bramy Twierdzy Toruń
• zeszyt 7 - Fort IX - Bolesław Chrobry
• zeszyt 8 - Fort IV - Żółkiewski

Fort IV był jednym z siedmiu głównych fortów artyleryjskich Twierdzy Toruń.

Fort IV jest wyjątkowy również dzięki temu że od 20 lat jest ośrodkiem turystyki, rekreacji i kultury.

Został zrewitalizowany, odremontowany i zakonserwowany.

Autorzy omówili dzieje projektowania i budowy Fortu IV, która trwała w latach 1878-1889.

Przedstawili również Fort IV jako narzędzie walki, czyli jego zadania taktyczne, uzbrojenie, załogę.

Do opracowania dołączono 41 starych planów i map fortu.

Andrzej Drzewiecki, Łukasz Różycki - Militaria pomorskie (XIX-XX wiek)

 

Andrzej Drzewiecki
Łukasz Różycki

Militaria pomorskie
(XIX - XX wiek)
Historia - edukacja - turystyka

Wydawnictwo Napoleon V

Gdynia-Oświęcim 2014

Sygnatura XXV/47

Opracowanie poświęcone jest architekturze obronnej z terenu Pomorza.

Uwzględniono zwłaszcza te zabytkowe obiekty wojskowe które mają jednocześnie wysoką wartość historyczną, edukacyjną i turystyczną.

Wśród znajdujących się na Pomorzu obiektów wojskowych znajdują się ziemne umocnienia na polach bitew, cmentarze wojskowe, koszary, poligony, twierdze, umocnienia, bastiony, bunkry i schrony.

Autorzy poświęcili się identyfikacji obiektów obronnych oraz określeniu ich potencjału historycznego, edukacyjnego i turystycznego.

Na szczególna uwagę zasługują zwłaszcza fortyfikacje pruskie oraz fortyfikacje nadmorskie.

Pomorska architektura obronna z XIX i XX wieku jest świadectwem przeszłości wojskowej Polski, Niemiec, Francji i Rosji i należy do dziedzictwa narodowego wszystkich tych krajów.

Monografia uwzględnia zabytki całego Pomorza, między innymi z okolic Świnoujścia, Torunia, Kołobrzegu, Helu, Gdańska, Gdyni, Wału Pomorskiego, Chełmna czy Grudziądza.

Dwie pierwsze części książki stanowią rozdziały poświęcone historii wojskowej XIX i XX wieku.

Trzecia część książki zawiera rekonstrukcje graficzne wybranych obiektów militarnych.

Wśród 60 komputerowych rekonstrukcji znajduje się na przykład brama kolejowa z Torunia, toruński most kolejowy, Fort IV i plan toruńskich fortyfikacji.

Największa czwarta część książki to album, liczący 1200 aktualnych współczesnych zdjęć pomorskich obiektów militarnych.

Zdjęcia ilustrują obecny stan zachowania zabytków.