Jan Bochen
Adam Lewandowski
"Ci, co nie zawiedli"
Toruńscy nauczyciele i pracownicy oświaty w latach wojny i okupacji hitlerowskiej 1939-1945
Martyrologia
Wydawnictwo:
Pracownia Sztuk Plastycznych
Toruń 2013
Sygnatura SIRr IIIA/95
Polecana dziś książka ma bardzo ciekawą historię/
Opracowanie poświęcone martyrologii nauczycieli toruńskich było przygotowywane od 1969 roku.
Pracę badawcze, źródłowe i dokumentacyjne prowadziła Komisja Historyczna Koła Nauczycielskiego Zarządu Oddziału Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Toruniu.
Ustalanie list aresztowanych, wiezionych i pomordowanych trwało do 1984 roku.
Równolegle nad badaniami nad tomem poświęconym martyrologii przygotowywano również tom poświęcony wkładowi nauczycieli w walkę z okupantem, tajne nauczanie i udział w ruchu oporu oraz w odbudowę szkolnictwa po zakończeniu II wojny światowej.
Prace Komisji Historycznej Koła Nauczycielskiego ZBoWiD w Toruniu trwały 15 lat.
Pozostały po niej maszynopisy.
Jeden z nich odnalazła Elżbieta Wykrzykowska (dyrektor Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu) i przekazała Alojzemu Lechowi Kowalskiemu (emerytowanemu nauczycielowi i dyrektorowi toruńskich szkół).
Alojzy L. Kowalski opracował zniszczony maszynopis, przepisał i dokonał wyboru tekstów.
Dzięki wsparciu Urszuli Polak (prezesa Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Toruniu) udało się pozyskać dofinansowanie finansowe na publikację książki ze strony Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Gminy Miasta Toruń, Starostwa Powiatu Toruńskiego i Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Toruniu.
Książka zawiera obszerne biogramy nauczycieli i pracowników oświaty z Torunia, którzy stracili życie w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945.
Autorzy opracowali życiorysy 109 osób.
Najwięcej z nich zostało rozstrzelanych w lesie Barbarka i Lulkowo jeszcze w 1939 roku.
Równie dużo osób zginęło w obozach koncentracyjnych: Buchenwald, Dachau, Mauthausen-Gusen, Sachsenhausen, Oświęcim-Brzezinka, Stutthof.
Wielu nauczycieli oddało swe życie w trakcie kampanii wrześniowej 1939 roku.