Samuel Bogumił Linde : wybitny torunianin

 

Samuel Bogumił Linde wybitny torunianin 

opracowanie tekstu i dobór zdjęć: Michał Targowski

Wydawca: Towarzystwo Miłośników Torunia

Toruń 2021

Sygnatura SIRr IIIB/Linde

Autor opracowania Michał Targowski jest doktorem historii, wykładowcą na Wydziale Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Od lat bada i popularyzuje zagadnienia związane z osadnictwem olenderskim i dziejami menonitów w Dolinie Wisły.

Interesuje się również historią Torunia, Pomorza Gdańskiego, Kujaw, Ziemi Chełmińskiej i Ziemi Dobrzyńskiej.

Bada dzieje rycerstwa i szlachty na Pomorzu Gdańskim i na Ziemi Chełmińskiej w XIII-XIX w.

Dr Michał Targowski udziela się społecznie w:

- Towarzystwie Miłośników Torunia

- Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim

- Mennonitischer Geschichtsverein

Dr Michał Targowski jest autorem i redaktorem licznych książek dostępnych w Książnicy Kopernikańskiej.

O to wybór niektórych z nich:

• Fryderyk Chopin w Toruniu
• Jakob Heinrich Zernecke : wybitny torunianin
• Mniejszości wyznaniowe i etniczne w regionie kujawsko-pomorskim
• Na prawie polskim i niemieckim : kształtowanie się ziemskiej własności szlacheckiej na Pomorzu Gdańskim w XIII-XVI wieku
• Nekropolie i miejsca pamięci w regionie kujawsko-pomorskim
• Olędrzy : osadnicy znad Wisły : sąsiedzi bliscy i obcy
• Samuel Bogumił Linde : wybitny torunianin
• Zamki, pałace, dwory i ich mieszkańcy w regionie kujawsko-pomorskim
• Znani i nieznani ludzie regionu kujawsko-pomorskiego
• Źródła do dziejów regionu kujawsko-pomorskiego.

Jest też autorem wielu przewodników po Toruniu.

Popularna biografia Samuela Bogumiła Lindego powstała w związku z rocznicą 250. urodzin autora pierwszego słownika języka polskiego.

Samuel Bogumił Linde urodził się w Toruniu i tu spędził dzieciństwo.

Był uczniem słynnego toruńskiego gimnazjum.

W książce opisano Toruń Samuela Bogumiła Lindego, jego dom i rodzinę.

Wspomniano o młodości spędzonej w Toruniu.

Omówiono studia bohatera na uniwersytecie w Lipsku i pracę wykładowcy.

Opisano jego działalność jako bibliotekarza i bibliografa.

Zaprezentowano jego aktywność zawodową jako pedagoga i organizatora szkolnictwa.

Przedstawiono Słownik języka polskiego - dzieło życia Samuela Bogumiła Lindego.

Wspomniano o postaci Lindego jako działacza religijnego o politycznego.

Zaprezentowano jego zasługi i kontrowersje związane z jego osobą.

Na koniec opisano otrzymane przez Lindego zaszczyty i wyróżnienia.

Wspomniano też o pielęgnowaniu pamięci o nim przez kolejne pokolenia Polaków.

Biografia Lindego ma charakter popularnonaukowy.

Posiada atrakcyjna szatę graficzną.

Jej wielkim walorem są liczne fotografie, ryciny, portrety, ilustracje, dokumenty z epoki, kopie książek ilustrujące narracje poświęconą Samuelowi Bogumiłowi Lindemu.

Było takie Gimnazjum Prywatne...

 

Było takie Gimnazjum Prywatne...
Gimnazjum Prywatne nr 1 im. Jadwigi Jałowiec w Lipnie
(1999-2019)

Wydawnictwo Verbum

Brodnica-Lipno 2019

Sygnatura SIRr XXXI/142

W latach 1999-2019 w ramach polskiego systemu oświaty funkcjonowały 3-letnie gimnazja.

W tym okresie w Lipnie działało Gimnazjum Prywatne nr 1 im Jadwigi Jałowiec.

Szkołę utworzyła i prowadziła Aleksandra Furmańska

Oferta edukacyjna szkoły okazała się bardzo atrakcyjna dla uczniów i ich rodziców

Liczba uczniów Gimnazjum przez wiele lat wynosiła powyżej 100 osób, sięgając nawet liczby 144 uczniów.

W 2006 roku patronką Gimnazjum wybrano Jadwigę Jałowiec-Bartczak (1941-2003).

Była ona wieloletnią nauczycielką w Szkole Podstawowej nr 3 w Lipnie. 

Zajmowała się też tkactwem artystycznym, twórczością literacką, ilustracjami, haftem i kolażem.

Pisała wiersze dla dorosłych i dla dzieci, które zostały przetłumaczone na wiele języków,

Księga Pamiątkowa poświęcona 20-letniej działalności Gimnazjum Prywatnego w Lipnie prezentuje okoliczności powstania szkoły i jej historie.

Szeroko została opisana postać patronki szkoły.

Przedstawiono sylwetki dyrektorów.

W Księdze przypomniano o sukcesach szkoły i osiągnieciach jej uczniów na konkursach przedmiotowych i zawodach sportowych.

Przypomniano działający w Gimnazjum teatr szkolny, szkolny chór, koło fotograficzno-filmowe, szkolna gazetkę "Prymus", liczne koła zainteresowań.

Wspomniano o wycieczkach krajowych i zagranicznych.

Wartość pamiątkowego opracowania podnoszą osobiste wspomnienia o szkole rodziców i uczniów.

Publikacja została okraczona licznym i zdjęciami dokumentującymi życie szkolne.

Marii Strużyńskiej przeżycia z lat wojny i okupacji

 

Marii Strużyńskiej przeżycia z lat wojny i okupacji (1939-1945) 

opracował, wstępem i przypisami opatrzył Mirosław Krajewski

Dom Wydawniczy "Verbum"

Rypin 2007

Sygnatura SIRrXXXIIc/35

Wspomnienia z wydarzeń wojny i okupacji Maria Strużyńska spisała jeszcze w 1977 roku.

Wspomnienia zostały spisane na siedmiu kartkach formatu AR, zapisanych obustronnie, na papierze kratkowanym.

Autorka pisała ręcznie, atramentem, czytelnie.

Maria Strużyńska (1910-1985) pochodziła z okolic Turka w Wielkopolsce.

Ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Płocku. 

Przed wojna pracowała jako nauczycielka w Oborach obok klasztoru karmelitów.

Niestety już w listopadzie 1939 roku Niemcy zamordowali jej męża Romualda Strużyńskiego, który kierował szkołą w Oborach.

Miał zaledwie 32 lata.

Został wywieziony z więzienia Selbstsachuttzu i Gestapo przez Niemców do lasów skrwileńskich i wraz z grupą 24 mężczyzn bestialsko zamordowany.

W 1940 roku Maria Strużyńska znalazła schronienie na plebani w Sochocinie koło Płońska u swojego brata ks. dr. Alojzego Poszwy.

W 1945 roku powróciła do Obór, gdzie zorganizowała na nowo szkołę.

W okresie stalinowskim za zorganizowanie pielgrzymki do Świętej Lipki została karnie przeniesiona do pracy w szkole w Braniewie.

Od 1955 roku zamieszkała w Lidzbarku Welskim, gdzie była nauczycielką w szkole podstawowej.

Po przejściu na emeryturę zamieszkała w Olsztynie.

Jan Bochen, Adam Lewandowski - "Ci, co nie zawiedli"

 

Jan Bochen
Adam Lewandowski

"Ci, co nie zawiedli"
Toruńscy nauczyciele i pracownicy oświaty w latach wojny i okupacji hitlerowskiej 1939-1945
Martyrologia

Wydawnictwo:
Pracownia Sztuk Plastycznych

Toruń 2013

Sygnatura SIRr IIIA/95

Polecana dziś książka ma bardzo ciekawą historię/

Opracowanie poświęcone martyrologii nauczycieli toruńskich było przygotowywane od 1969 roku.

Pracę badawcze, źródłowe i dokumentacyjne prowadziła Komisja Historyczna Koła Nauczycielskiego Zarządu Oddziału Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Toruniu.

Ustalanie list aresztowanych, wiezionych i pomordowanych trwało do 1984 roku.

Równolegle nad badaniami nad tomem poświęconym martyrologii przygotowywano również tom poświęcony wkładowi nauczycieli w walkę z okupantem, tajne nauczanie i udział w ruchu oporu oraz w odbudowę szkolnictwa po zakończeniu II wojny światowej.

Prace Komisji Historycznej Koła Nauczycielskiego ZBoWiD w Toruniu trwały 15 lat.

Pozostały po niej maszynopisy.

Jeden z nich odnalazła Elżbieta Wykrzykowska (dyrektor Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu) i przekazała Alojzemu Lechowi Kowalskiemu (emerytowanemu nauczycielowi i dyrektorowi toruńskich szkół).

Alojzy L. Kowalski opracował zniszczony maszynopis, przepisał i dokonał wyboru tekstów.

Dzięki wsparciu Urszuli Polak (prezesa Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Toruniu) udało się pozyskać dofinansowanie finansowe na publikację książki ze strony Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Gminy Miasta Toruń, Starostwa Powiatu Toruńskiego i Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Toruniu.

Książka zawiera obszerne biogramy nauczycieli i pracowników oświaty z Torunia, którzy stracili życie w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945.

Autorzy opracowali życiorysy 109 osób.

Najwięcej z nich zostało rozstrzelanych w lesie Barbarka i Lulkowo jeszcze w 1939 roku.

Równie dużo osób zginęło w obozach koncentracyjnych: Buchenwald, Dachau, Mauthausen-Gusen, Sachsenhausen, Oświęcim-Brzezinka, Stutthof.

Wielu nauczycieli oddało swe życie w trakcie kampanii wrześniowej 1939 roku.

Andrzej Cieśla - Wybrane "Z przeszłości w przyszłość"

Andrzej Cieśla

Wybrane "Z przeszłości w przyszłość"

Wydawca: Związek Nauczycielstwa Polskiego. Oddział Toruń

Toruń 2020

Sygnatura SIRr IIIA/137

 

Andrzej Cieśla (1955-2020) był samorządowcem i nauczycielem.

W latach 2006-2020 pełnił urząd burmistrza Aleksandrowa Kujawskiego.

Z wykształcenia był historykiem, posiadał stopień doktora nauk humanistycznych.

Zajmował się badaniami nad dziejami oświaty i historią Aleksandrowa Kujawskiego.

W Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu dostępnych jest kilkanaście książek, których był autorem lub współautorem:

1. Aleksandrów Kujawski : zarys dziejów / pod red. Andrzeja Cieśli ; [teksty Andrzej Cieśla et al. ; zdjęcia Andrzej Cieśla et al.]. - Aleksandrów Kujawski ; Toruń : Polskie  Wydawnictwa Reklamowe 2009. 
2. Eksterminacja nauczycieli województwa włocławskiego w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945 / [Andrzej Cieśla, Mirosław Krajewski, Mieczysław Słomski]. - Włocławek : Zarząd Okręgu Związku Nauczycielstwa Polskiego, 1985.
3. Oni tworzyli historię : aleksandrowski słownik biograficzny. T. 1 / pod redakcją Andrzeja Cieśli ; teksty: Andrzej Cieśla, Jerzy Erwiński, Piotr Miernik, Robert Stodolny. - Aleksandrów Kujawski : Miejskie Centrum Kultury 2016.
4. Oni tworzyli historię : aleksandrowski słownik biograficzny. T. 2 / pod redakcją Tomasza Krzemińskiego ; teksty: Andrzej Cieśla, Ewelina Fuminkowska, Tomasz Krzemiński, Piotr Miernik, Przemysław Nowicki, Zbigniew Sołtysiński. - Aleksandrów Kujawski : Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Danilewicz Zielińskiej 2021.
5. "Pogranicze Czarnych Orłów" : dawne podziały zaborowe ziem polskich w perspektywie historycznej, społecznej i kulturowej : materiały pokonferencyjne / pod red. Andrzeja Cieśli i Tomasza Krzemińskiego ; Burmistrz Aleksandrowa Kujawskiego [et al.]. - Aleksandrów Kujawski : Urząd Miejski 2013.
6. Powiat aleksandrowski : niezwykłe miejsca pod dachem nieba... / [zdj. Marcin Karasiński, Cezary Krauze, Marcin Strych ; tekst Andrzej Cieśla ; tł. Dorota Sobierajska (jęz. ang.), Lech Zieliński (jęz. niem.)]. - Toruń : Polskie Wydawnictwa Reklamowe cop. 2009.
7. Powiat aleksandrowski : niezwykłe miejsca pod dachem nieba... / [zdj. Marcin Karasiński ; tekst Andrzej Cieśla ; tł. Dorota Sobierajska (ang.), Lech Zieliński (niem.)]. - Toruń : Polskie Wydawnictwa Reklamowe cop. 2006.
8. Powiat aleksandrowski / [zdj. Marcin Karasiński ; tekst Andrzej Cieśla ; tł. Dorota Sobierajska]. - Toruń : Wydawnictwo PWR 2003.
9. Spotkanie dwóch cesarzy w Aleksandrowie : z dziejów miasta i regionu w okresie zaborów : materiały pokonferencyjne / pod red. Andrzeja Cieśli. - Aleksandrów Kujawski : Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Danilewicz Zielińskiej 2007.
10. Sześć narodów, pięć kultur, jedno miasto, wspólne losy... : materiały pokonferencyjne / pod red. Andrzeja Cieśli ; Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Danilewicz Zielińskie w Aleksandrowie Kujawskim. - Aleksandrów Kujawski : Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Danilewicz Zielińskiej 2008.
11. Tajna oświata i martyrologia nauczycieli w powiecie nieszawskim w okresie okupacji hitlerowskiej 1939-1945 / Andrzej Cieśla, Katarzyna Kadzidłowska. - Włocławek ; [Toruń : Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury] 2003.
12. Tajna oświata i martyrologia nauczycieli w powiecie nieszawskim w okresie okupacji hitlerowskiej 1939-1945 / Andrzej Cieśla, Katarzyna Kadzidłowska. - Włocławek ; [Toruń : Centrum Animacji Kultury] 2002.
13. Wojna i okupacja w Aleksandrowie Kujawskim i na Kujawach (1939-1945) : materiały pokonferencyjne / pod red. Andrzeja Cieśli ; Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Danilewicz Zielińskiej w Aleksandrowie Kujawskim. - Aleksandrów Kujawski : Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Danilewicz Zielińskiej 2009.
14. Wybrane "Z przeszłości w przyszłość" / Andrzej Cieśla ; Związek Nauczycielstwa Polskiego. Oddział Toruń. - Toruń : Związek Nauczycielstwa Polskiego. Oddział Toruń 2020.
15. Z dziejów Ochotniczej Straży Pożarnej w Aleksandrowie Kujawskim 1905-2015 / Andrzej Cieśla. - Aleksandrów Kujawski : [s.n.] 2015.
16. Związek Nauczycielstwa Polskiego w województwie warszawskim w okresie Drugiej Rzeczypospolitej / Andrzej Cieśla. - Toruń : Wydaw. Adam Marszałek, cop. 2000.

W 2005 roku Andrzej Cieśla opublikował rozprawę "Z przeszłości w przyszłość. Związek Nauczycielstwa Polskiego na Kujawach i Pomorzu 1905-1920-2005".

Książka >>Wybrane "Z przeszłości w przyszłość" << ukazała się pośmiertnie.

Wydano ją z okazji odsłonięcia w Parku Pamięci w Toruniu płyty upamiętniającej zamordowanych jesienią 1939 roku polskich nauczycieli.

Był to fragment masowej akcji ludobójstwa pomorskiej elity przez Niemców, nazywany dziś Zbrodnią Pomorską 1939.

W publikacji wykorzystano rozdziały z książki "Z przeszłości w przyszłość" poświęcone okresowi okupacji.

W opracowaniu opisano eksterminację pomorskich nauczycieli w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945.

Zamieszczono listę strat osobowych pracowników oświaty województwa pomorskiego w czasie II wojny światowej.

Ogółem w czasie wojny zginęło 1395 nauczycieli , z czego 560 osób w wyniku egzekucji i 350 osób w obozach koncentracyjnych.

Największe nasilenie mordów miało miejsce w 1939 roku, kiedy to zginęło 730 nauczycieli.

W książce przedstawiono też funkcjonowanie tajnej oświaty i działania nauczycielskiego ruchu oporu.

Publikacja została dofinansowana z budżetu Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Władysław Kuligowski - Z okruchów życia : wspomnienia z lat 1918, 1939-1945

 

Władysław Kuligowski

Z okruchów życia
Wspomnienia z lat 1918, 1939-1945

Opracował i wstępem opatrzył Michał Raczkowski

Wydawca: WEiW Verbum

Brodnica 2018

Sygnatura SIRr XXXIIc/15

Wspomnienia zyskują coraz większe uznanie w badaniach historycznych nad dziejami XX wieku.

Osobiste świadectwa świadków pozwalają otworzyć codzienną rzeczywistość.

Władysław Kuligowski urodził się w 1909 roku w Kaczawce (gm. Lubień Kujawski).

Kształcił się między innymi w prywatnej szkole Emmy Otylii Keller w Chodeczu, w której przerabiano program 8-klasowego gimnazjum humanistycznego.

Władysław Kuligowski swoje wspomnienia z czasu nauki opisał w książce "Szkoła pani Keller : z zapisków ucznia".

Przed wojną był nauczycielem.

W 1939 roku został aresztowany przez Niemców z Selbstschutzu.

Po opuszczeniu więzienia przeniósł się wraz z rodziną na Podkarpacie.

W czasie okupacji organizował tajne nauczanie.

Był żołnierzem Batalionów Chłopskich.

Po wojnie powrócił na Kujawy i do zawodu nauczyciela.

Był kierownikiem szkoły Podstawowej w Górsku koło Torunia w latach 1953-1969.

Zmarł w 1981 roku w Toruniu.

Władysław Kuligowski w książce "Z okruchów życia : wspomnienia z lat 1918, 1939-1945" opisał radosne dni odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 roku widziane oczami mieszkańców Chodecza.

Kolejne rozdziały wspomnień poświęcone są pobytowi w hitlerowskim więzieniu, działalności w ruchu oporu, organizacji tajnego nauczania, wyzwoleniu.

Wspomina również jeńca angielskiego, którego ukrywał przez pewien czas.

Marcin Seroczyński - Antoni Depczyński 1906-1940 : nauczyciel, harcerz, patriota

 

Marcin Seroczyński 

Antoni Depczyński 1906-1940
nauczyciel, harcerz, patriota

Wydawca:
Związek Harcerstwa Polskiego
Hufiec Chełmża im. Antoniego Depczyńskiego
Towarzystwo Przyjaciół Chełmży

Chełmża 2016

Sygnatura SIRr IIIB/Depczyński Antoni

Marcin Seroczyński jest wybitnym regionalistą chełmżyńskim, kierownikiem Działu Zbiorów Specjalnych chełmżyńskiej biblioteki, redaktorem „Głosu Chełmżyńskiego” i prezesem Towarzystwa Przyjaciół Chełmży.

Opublikował już szereg książek poświęconych Chełmży, dostępnych również w Książnicy Kopernikańskiej:

• 10 lat Towarzystwa Przyjaciół Chełmży : zarys działalności w latach 2007-2017 / opracowanie Dariusz Łubkowski,Marcin Seroczyński. - Chełmża 2017.
• Antoni Depczyński 1906-1940 : nauczyciel, harcerz, patriota / Marcin Seroczyński. - Chełmża 2016.
• Chełmża : fakty, mity, legendy / Dariusz Łubkowski, Marcin Seroczyński. - Chełmża 2016.
• Chełmża : fakty, mity, legendy / Dariusz Łubkowski, Marcin Seroczyński. - Chełmża 2012.
• Chełmża wczoraj i dziś : album / [zespół red. Piotr Birecki, Dariusz Meller, Marcin Seroczyński]. - Chełmża 2009.
• Chełmżanie na szklanych negatywach Feliksa Skańskiego 1918-1939 / Elżbieta Zienda-Żywiczyńska, Adam
• Żywiczyński, Marcin Seroczyński. - Chełmża 2016.
• Chełmżyńskie miejsca pamięci : pomniki, tablice, kamienie / Marcin Seroczyński. - Chełmża 2013.
• Chełmżyńskie wiosła 1927-2017 / Marcin Seroczyński. - Toruń , Chełmża 2017.
• Słownik biograficzny Chełmży i okolic. Cz. 3 / Marcin Seroczyński. - Chełmża 2015.
• Sport w Chełmży : od końca XIX wieku do 2010 r. / Marcin Seroczyński. - Chełmża 2011.
• Zakładowa Ochotnicza Straż Pożarna Cukrowni Chełmża w latach 1882-1997 : szkic z dziejów / Marcin Seroczyński. - Chełmża 2009.
• Zatrzymany czas : zarys dziejów chełmżyńskiej fotografii / Marcin Seroczyński. - Chełmża 2013.

Bohaterem polecanej dziś biografii jest Antoni Depczyński - nauczyciel, harcerz, społecznik i artysta.

W okresie międzywojennym związany był z 4. Pomorską Harcerską Drużyną Żeglarską. im. Ignacego Paderewskiego w Chełmży.

Został zamordowany w Mauthausen w wieku niespełna 34 lat.

Stał się wzorem dla chełmżyńskich harcerzy, których hufcowi nadano w 1971 roku imię Antoniego Depczyńskiego.

W książce opisano zarówno dzieje międzywojennego harcerstwa w Chełmży jak i postać jego patrona.

Antoni Depczyński zapadł w pamięć wielu ludzi, o czym świadczą zamieszczone w książce opinie i wspomnienia.

W książce zamieszczono bardzo dużo unikalnych archiwalnych fotografii z okresu międzywojennego.

Ignacy Izydorczyk - Paweł Bączyński - patriota - społecznik - nauczyciel

 

Ignacy Izydorczyk

Paweł Bączyński
Patriota - Społecznik - Nauczyciel

Wydawca:
Wąbrzeskie Zakłady Graficzne

Wąbrzeźno 2012

Sygnatura SIRr B / Baczyński Paweł

Autor wspomnień - Ignacy Izydorczyk - to radny Rady Miasta Wąbrzeźna, nauczyciel w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Wąbrzeźnie,  dyrektor Zespołu Szkół Rolniczych w Gronowie, badacz historii regionu i dziejów pomorskiego szkolnictwa.

Bohaterem książki jest Paweł Bączyński - nauczyciel wychowania fizycznego w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Wąbrzeźnie.

Urodził się w 1901 roku w Kościerzynie, zmarł w 1973 roku w Wąbrzeźnie.

Od dzieciństwa związał się z Towarzystwem Gimnastycznym "Sokół".

W 1930 roku został nawet Naczelnikiem Dzielnicy Pomorskiej Związku Towarzystw Gimnastycznych "Sokół".

Walczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku.

W czasie II wojny światowej był członkiem Armii Krajowej.

Po wojnie wstąpił do Stronnictwa Pracy i przeciwstawiał się czynnie komunistycznej agitacji.

W okresie PRL pracował jako nauczyciel.

Aktywnie działał również w Związku Harcerstwa Polskiego.

Przyczynił się do rozwoju sportów wodnych w Wąbrzeźnie.

Dziś jego imię nosi pływalnia miejska.