Anna Bieniaszewska
Żydzi w Toruniu
Wydawnictwo Adam Marszałek
Toruń 2015
Sygnatura SIRr VIII/Gr-55
Anna Bieniaszewska jest znaną w Toruniu specjalistką w zakresie archiwistyki i judaistyki.
Jej badania koncentrują się na dziejach rodzin żydowskich w Toruniu i na Pomorzu.
Przez 40 lat pracowała w Archiwum Państwowym w Toruniu.
Współpracowała również z Wyższą Szkołą Filologii Hebrajskiej w Toruniu.
Organizowała wystawy, wygłaszała referaty, publikowała artykuły.
Jest autorką "Toruńskiego pejzażu żydowskiego" oraz "Shalom znad Drwęcy : Żydzi Golubia i Dobrzynia".
Książka "Żydzi w Grudziądzu" przedstawia dzieje Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Grudziądzu.
Historia gminy żydowskiej w Grudziądzu zaczęła się w 1772 roku po I rozbiorze, a skończyła po agresji niemieckiej w 1939 roku wraz z Holokaustem.
Autorka opisuje więc świat, który bezpowrotnie przeminął.
Z opracowania dowiemy się jakie były etapy osadnictwa żydowskiego w Grudziądzu, jak zorganizowany był kahał (gmina), jak wyglądała synagoga, gdzie położony był kirkut (cmentarz), jak funkcjonowała mykwa (łaźnia).
Ważnym elementem książki jest przypomnienie najwybitniejszych przedstawicieli społeczności żydowskiej Grudziądza.
Byli wśród nich:
- Joseph Herzfeld i Carl Victorius - przemysłowcy, właściciele odlewni żelaza i emalierni
- Samuel Halperin - pionier przemysłu gumowego
- August Ventzki - inżynier, współzałożyciel fabryki maszyn rolniczych
- Lisamaria Meirowsky - lekarka
- Erwin Levy - psychiatra
- Sigmunt Lipinski - grafik, malarz, pedagog
- Aron Bohm - bankier
Czytamy dalej o wielu innych kupcach i sklepikarzach, właścicielach kamienic, rzemieślnikach.
Oglądamy mnóstwo przedwojennych reklam promujących żydowski handel i usługi.
Poznajemy lepiej topografię dawnego Grudziądz, zwłaszcza ulice Górnotoruńską, Mickiewicza, Pańską, przy których działały zakłady i sklepy żydowskie.
W monografii znajdziemy również wiadomości o chaderach - szkołach podstawowych.
Osobne rozdziały poświęcono opiece medycznej, działalności dobroczynnej, działalności towarzystw.
Najobszerniejszą część książki stanowi rozdział opisujący działalność gminy żydowskiej w Grudziądzu w okresie międzywojennym.
Opracowanie zamyka rozdział poświęcony Holokaustowi i jego ofiarom.
Gorąco polecamy książkę Anny Bieniaszewskiej, dzięki której została ocalona pamięć o wielobarwnej społeczności grudziądzkich Żydów.