Informatorium: Elżbieta Zawacka - Cichociemna

Elżbieta Zawacka

1909-2009

Cichociemna - Generał

Pedagog - Profesor

Honorowy Obywatel Torunia

Elżbieta Zawacka urodziła się w Toruniu 19 marca 1909 roku.

Od dzieciństwa mówiła świetnie po niemiecku.

W 1931 roku ukończyła matematykę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i podjęła pracę nauczycielki

Jeszcze w trakcie studiów zaangażowała się w działalność Przysposobienia Wojskowego Kobiet.

Została instruktorką, jeździła na obozy, zakładała hufce, organizowała szkolenia.

Od 1937 roku pełniła funkcję komendanta PWK na Śląsku i Zagłębiu.

W 1939 roku bardzo intensywnie starała się przeszkolić jak najwięcej kobiet na wypadek zbliżającej się wojny.

Szkolenia obejmowały służbę sanitarną, obronę przeciwlotniczą i przeciwpożarową.

Pomnik gen. Elżbiety Zawackiej. Generał Zawacka siedzi na krześle przy stoliku.

Pomnik gen. Elżbiety Zawackiej.
Autorem jest toruński rzeźbiarz Tadeusz Porębski.
Pomnik stoi na ul. Podmurnej
przed siedzibą Fundacji General Elżbiety Zawackiej

Już w listopadzie 1939 roku rozpoczęła działalność konspiracyjną.

Dzięki swym pewiaczkom szybko zorganizowała na Górnym Śląsku tajną służbę kobiet.

Sama jako wyśmienita kurierka zajmowała się organizacją konspiracyjnej łączności.

Doceniono jej umiejętności i zwerbowano do pracy w "Zagrodzie" czyli w Wydziale Łączności Zagranicznej Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej.

Tam przyjęła pseudonim "Zo".

Ponad 100 razy przekraczała jako kurierka granice różnych europejskich krajów, sama też organizowała i testowała trasy dla innych kurierów.

W 1942 roku konspiracja w Katowicach została rozbita przez Gestapo.

Elżbieta Zawacka tylko dzięki szczęśliwemu przypadkowi nie została aresztowana, ale Niemcy wydali za nią list gończy.

Jej rodzinę w Toruniu aresztowano, a siostrę wywieziono do obozu koncentracyjnego.

W 1943 roku Elżbieta Zawacka jako emisariuszka Komendanta Głównego Armii Krajowej gen. Stefana Grota-Roweckiego wyruszyła do Londynu na spotkanie z Wodzem Naczelnym gen. Władysławem Sikorskim.

Droga przez Niemcy, Paryż, Andorę, Hiszpanię i Gibraltar trwała 3 miesiące.

Po wykonaniu swej misji Elżbieta Zawadzka przeszła szkolenie spadochronowe i 9 września 1943 roku została zrzucona nad Mazowszu.

Tak została jedyna kobieta wśród cichociemnych.

Wzięła udział w Powstaniu Warszawskim - była sanitariuszką w szpitalu powstańczym na ul. Szczygła.

Awansowała na stopień kapitana.Po wojnie ukończyła drugie studia z pedagogiki społecznej.

W 1951 roku została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa.

Po ciężkim śledztwie sąd wojskowy skazał ja na 10 lat więzienia za działanie na szkodę państwa polskiego.

Po amnestii zajęła się pracą nauczyciela i badaniami naukowymi.

Nigdy nie wstąpiła do PZPR mimo, że było to warunkiem objęcia stanowiska dyrektora Liceum Korespondencyjnego w Toruniu.

Prowadziła badania na Uniwersytecie Gdańskim i Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w zakresie kształcenia korespondencyjnego, kształcenia ustawicznego i kształcenia dorosłych(doktorat 1965, habilitacja 1972).

Po pobycie w Londynie, gdzie spotkała się z kombatantami, w wyniku szykan ze strony władz komunistycznych przeszła na emeryturę.

Zajęła się wówczas dokumentowaniem działalności pewiaczek, żołnierzy AK, kurierów "Zagrody", wojennej służby Polek, działalności państwa podziemnego.

W 1990 roku powołała "Fundację Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek".

W 1993 roku została Honorowym Obywatelem Torunia.

W 1995 roku otrzymała tytuł profesora, a w 2006 roku awansowano ja na stopień generała brygady.

Aż dwu razy odznaczoną ją Orderem Wojennym Virtuti Militari.

Zmarła 10 stycznia 2009 roku.

POLECANA LITERATURA

Katarzyna Minczykowska

Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka "Zo"

Toruń-Warszawa 2014