Czasopisma społeczno-kulturalne
w okresie PRL
Pod redakcja Urszuli Jakubowskiej
Fundacja Akademia Humanistyczna
Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
Warszawa 2011
Opracowanie poświęcone jest specyficznej kategorii czasopism, jakimi są czasopisma społeczno-kulturalne.
W okresie Polski Ludowej (1945-1989) pełniły one ważna rolę, gdyż były kierowane do inteligencji.
Nad tym, żeby przekazywały one poglądy zgodne z polityką władz czuwała cenzura.
Materiał został przedstawiony w układzie chronologicznym.
Jerzy Myśliński poświecił swój tekst okresowi 1944-1948.
Był to czas kiedy kształtował się system pojałtański.
Wychodziło wówczas bardzo dużo różnorodnych czasopism, nawet katolickich i opozycyjnych.
Władza jednak stopniowo poddawała coraz ściślejszej kontroli czasopisma społeczno-kulturalne drogę cenzury, koncesji, reglamentacji, represji.
Daria Nałęcz opisała czasopisma społeczno-kulturalne w okresie 1949-1956, a więc w czasie stalinizmu i socrealizmu.
Totalitarny charakter władzy znalazł oczywiście swe odbicie w prasie.
Wykształcił się wówczas monopol informacyjny socjalistycznego państwa.
Dominującą forma komunikacji społecznej stała się propaganda i indoktrynacja.
Władysław Władyka jest autorem rozdziału poświęconego okresowi Odwilży, czyli latom 1956-1960.
W tym czasie tygodniki społeczno-kulturalne nadawały ton myśleniu zbiorowemu.
Symbolem tych pism był tygodnik "Po prostu" (zamknięty już jesienią 1957 roku).
Jan Tomkowski dokonał analizy charakteru czasopism społeczno-kulturalnych w latach 1961-1970, a więc w okresie małej stabilizacji".
Wychodziło wówczas bardzo dużo tego rodzaju tygodników i miesięczników.
Na ich łamach toczyły się dyskusje dotyczące polskiego charakteru narodowego, postawy romantycznej, skłonności do anarchii.
Kultura masowa i subkultura młodzieżowa zaczęły stopniowo zwracać się w kierunku wzorców zachodnich.
Charakterystyczne tytuły dla tego okresu to "Przekrój", "Polityka" i "Znak".
Urszula Jakubowska poświeciła swój tekst dekadzie Gierka, latom 1971-1980.
Nadzieje na liberalizację systemu nie spełniły się, a cenzura pracowała pełną parą.
Odpowiedzią było pojawienie się otwartej opozycji politycznej i drugiego obiegu.
Wybór Jana Pawła II spowodował wzrost znaczenia prasy katolickiej.
Katarzyna Stańczak-Wiślicz opisała czasopisma społeczno-kulturalne w okresie 1980-1989.
To czas między powstaniem NSZZ Solidarność w sierpniu 1980 roku i wyborami 4 czerwca 1989 roku.
Lata 1980-1981 były czasem pluralizmu informacyjnego, kiedy to monopol ideologii partyjnej, został złamany.
Mimo wprowadzenia stanu wojennego cały czas wychodziły pisma w drugim obiegu.
Właśnie czasopismom społeczno-kulturalnym drugiego obiegu swój rozdział poświęcił Andrzej Friszke.
Drugi obieg pojawił się zima 1976/1977 roku wraz z ukazaniem się pisma "Zapis".
Następnie zaczęły ukazywać się Puls, Głos, Krytyka, Res Publica, Spotkania, Bratniak, Wezwanie, Nowy Zapis, Kultura Niezależna, Karta, Obecność, Arka.
Ostatni rozdział książki autorstwa Rafała Habielskiego, zawiera opis czasopism społeczno-kulturalnych, jakie w okresie 1939-1990 ukazywały się poza Polską, na emigracji.