Zamek krzyżacki w Toruniu powstał około 1236 roku na miejscu istniejącego tu wcześniej grodu Postolsko.
Najpierw była to warownia drewniano-ziemna, ale już w 1255 roku prowadzono budowę muru i wieży.
W 1263 roku zaczęto stawiać kaplicę.
Gród miał kształt półowalny, stąd wziął się specyficzny kształt muru zamkowego przypominający podkowę.
 |
| Plan zamku krzyżackiego w Toruniu |
Sam mur miał 2,4 m szerokości i 12 wysokości.
Mur ze wszystkich stron otoczony był wodą.
Nad zamkiem górowała ośmioboczna wolno stojąca wieża wysoka na 40 m.
W zamku miał siedzibę komtur.
Stała załoga zamku liczyła tylko 12 rycerzy.
Był to równocześnie klasztor z kaplicą, kapitularzem, dormitorium i refektarzem dla braci zakonnych.
Mieścił się tu też szpital.
Krzyżacy wybudowali również młyn i w tym celu przekopali Strugę Toruńską aż do Grębocina.
Na dziedzińcu zamku znajdowała się studnia, do której jednak wodę sprowadzano rurami, gdyż w miejscu tym nie ma wody gruntowej.
Wśród budynków gospodarczych wyróżnić można wozownię, kuźnię, browar, piekarnię, arsenał, spichrz, stodołę, mennicę, skład odzieży, skład wełny, siodlarnię, masztelnię, stajnię, plac drzewny, zagrodę świńską, zagrodę bydlęcą.
7 lutego mieszczanie rozpoczęli ostrzał zamku, a już 8 lutego 1454 roku zdobyli go i wysadzili wieżę.
Znak do szturmu dał kucharz wymachując z wieży wielką warząchwią.
Niestety nie zdążył zejść z wieży przed eksplozją, w wyniku której przeleciał nad całym miastem.
Zamek rozebrano z obawy, żeby nie obsadziło go wojsko polskie, lub jakikolwiek inny garnizon.
Zlokalizowano tu początkowo ogrody, później urządzono na jego terenie wysypisko.
W XIX wieku znajdował się tu nawet krótko cmentarz.
Teren ten w połowie XX wieku był już gęsto porośnięty drzewami, wśród których wyróżniała się wierzba – płaczka o żółtych gałązkach, która wraz z szemrząca struga – młynówką, stwarzały niezwykle romantyczny nastrój.
Do dzisiaj przetrwało gdanisko, szpital, młyn, mur wschodni, mur zachodni.
Na zamku w latach 1958-1965 przeprowadzono badania archeologiczne, które przyniosły szereg odkryć dotyczących osadnictwa przedkrzyżackiego oraz liczne znaleziska z okresu nowożytnego.
Odkopano między innymi monety krzyżackie, polskie, pruskie i rzymskie, kafle renesansowe i barokowe, fajki, naczynia ceramiczne, narzędzia żelazne, gwoździe, groty, ostrogi, podkowy, wędzidła.
Od 1966 roku zamek stał się częścią Muzeum Okręgowego.
 |
| Thorn. Der Dansker (Toruń – zamek krzyżacki – Gdanisko), wydawca: Graph. Verl.-Anst., G. m. b. H., Breslau [ca 1914], sygnatura: T.15 nr 43/73 |
LITERATURA PRZEDMIOTU
Zamek krzyżacki w Toruniu XIII-XXI w. : studium historyczno-architektoniczne z katalogiem detalu architektonicznego ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu
Toruń 2017
Sygnatura SIRr XXXIIIb/170
Zbigniew Nawrocki
Zamek krzyżacki w Toruniu
Dzieje budowy, upadek, ponowne zagospodarowanie
s. 7-72
Rocznik Muzeum Okręgowego w Toruniu
Rok 2005 : Tom XIII/XIV
Sygnatura SIRr XXIXb/1t.13/14
Zamek Krzyżacki w Toruniu
tekst Zbigniew Nawrocki
zdjęcia W. Stępień, Sławomir Szczerbiński
Toruń [2003]
Sygnatura SIRr XXXIIIb/131
Dzieje Torunia : ekspozycja w ruinach zamku
oprac. tekstu Roman Domagała
Toruń 1979
Sygnatura SIRr VIII/T-142
Jadwiga Chudziakowa, Andrzej Kola
Źródła archeologiczne z terenu zamku krzyżackiego w Toruniu : (badania z 1958-1966 r.)
Warszawa 1974
Sygnatura SIRr VIa/28
Jadwiga Chudziakowa
Tymczasowe wyniki badań archeologicznych na zamku krzyżackim w Toruniu (1958-1960)
Rocznik Muzeum w Toruniu
Rok 1963 : Tom I - zeszyt 3
s. 66-78
Sygnatura SIRr XXIXb/1t.1
Jan Frycz
Zamek krzyżacki w Toruniu
Rocznik Muzeum w Toruniu
Rok 1963 : Tom I - zeszyt 3
s. 79-97
Sygnatura SIRr XXIXb/1t.1