Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu
Wydawca: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Toruń 2021
Sygnatura SIRr VIb/4-65
Profesor Janusz Tandecki z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu jest historykiem, specjalizujący się w archiwistyce, historii średniowiecza i naukach pomocniczych historii.
Jest autorem wielu książek dostępnych w Książnicy Kopernikańskiej, wśród nich:
1. Archiwa w Polsce w latach 1944-1989 : zarys dziejów
2. Cechy rzemieślnicze w Brodnicy : zarys dziejów na tle porównawczym /
3. Cechy rzemieślnicze w Toruniu i Chełmnie : zarys dziejów .
4. Kancelarie toruńskich korporacji rzemieślniczych w okresie staropolskim
5. Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w
średniowieczu
6. Średniowieczne księgi wielkich miast pruskich jako źródła historyczne i zabytki kultury mieszczańskiej :
(organizacja władz, zachowane archiwalia, działalność kancelarii)
7. Struktury administracyjne i społeczne oraz formy życia w wielkich miastach Prus Krzyżackich i
Królewskich w średniowieczu i na progu czasów nowożytnych
W książce "Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu" zaprezentowano wyniki studiów nad formalno-prawnymi aspektami średniowiecznej władzy miejskiej w Prusach i Inflantach.
Ramy chronologiczne opracowania obejmują okres od połowy XIII wieku do połowy XV stulecia.
Dopiero na tym tle zajęto się piśmiennością pragmatyczną (świecką) w kancelariach tych ośrodków miejskich oraz jej wpływem na kulturę mieszczaństwa.
W rozważaniach tych starano się również ukazać rolę pisma i średniowiecznej biurokracji jako narzędzia stosowanego przez elity polityczne tych miast dla utrzymania oraz bieżącego sprawowania w nich władzy (co pozwoliło postawić tezę, że rozwój piśmiennictwa pragmatycznego w niektórych omawianych tu ośrodkach miejskich był wręcz wymuszany przez ich rady).
Warto podkreślić, że piśmienność ta miała też duży wpływ na kształtowanie społecznej i kulturowej pamięci ich mieszkańców, a także tworzenie i wzmacnianie ich poczucia wspólnoty, co pozwala spojrzeć na kancelarie miejskie i ich działalność również jak na ważny instrument sprawowania przez miejskie elity polityczne.
Wszystkie te czynniki prawno-ustrojowe, polityka władz miejskich i działalność samych pisarzy, doprowadziły z czasem do — przedstawionego w rozdziale ostatnim — znacznego ujednolicenia form pracy poszczególnych kancelarii miejskich ich produkcji aktowej.
Warto podkreślić, że piśmienność ta miała też duży wpływ na kształtowanie społecznej i kulturowej pamięci ich mieszkańców, a także tworzenie i wzmacnianie ich poczucia wspólnoty, co pozwala spojrzeć na kancelarie miejskie i ich działalność również jak na ważny instrument sprawowania przez miejskie elity polityczne.
Wszystkie te czynniki prawno-ustrojowe, polityka władz miejskich i działalność samych pisarzy, doprowadziły z czasem do — przedstawionego w rozdziale ostatnim — znacznego ujednolicenia form pracy poszczególnych kancelarii miejskich ich produkcji aktowej.
Jednym z dodatkowych impulsów, który oddziaływał na ten proces, była dziedziczność zawodu pisarza oraz zmiany miejsca zatrudnienia części z nich, polegające (po przepracowaniu pewnego okresu w jednym ośrodku miejskim) na obejmowaniu analogicznych stanowisk w innych miastach.