Ignacy Danielewski (1829-1907)
Poeta, pisarz ludowy, księgarz, drukarz, wydawca
 |
| Sygnatura Teka 11, nr 62 ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej |
Ignacy Danielewski urodził się w 1829 roku w Borku Wielkopolskim.
Był nauczycielem w Trzemesznie i Bydgoszczy.
W 1855 roku przeniósł się do Chełmna.
Został dziennikarzem w "Nadwiślaninie" wydawanym przez Józefa Gółkowskiego, którego córkę poślubił.
Wkrótce przejął kierowanie jego drukarnią i księgarnią.
Duży sukces przyniosło mu wydawanie tygodnika "Przyjaciel Ludu".
Dzięki popularności używał przydomku "Majster od Przyjaciela".
 |
| Sygnatura WF 3865 ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej |
Dużym sukcesem wydawniczym był też "Polski Kalendarz Katolicki dla Kochanych Wiarusów Prus Zachodnich, Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Śląska".
Kalendarz ukazywał się przez 30 lat w wielotysięcznym nakładzie.
W 1862 roku władze pruskie skazały go na rok więzienia za naruszenie prawa prasowego.
W więzieniu w twierdzy Wisłoujście napisał pieśń "Wisło Moja, Wisło Stara", która przyniosła mu popularność i wybór na posła do sejmu pruskiego.
W 1873 roku przeniósł się do Torunia, gdzie został redaktorem "Gazety Toruńskiej".
Już w następnym roku znowu trafił do więzienia na 14 miesięcy.
 |
| Sygnatura KM 01424 ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej |
Po wyjściu z więzienia w 1875 roku założył czasopismo "Przyjaciel", które wychodziło przez 40 lat.
W 1897 roku kierowanie gazetą przejął Jan Brejski.
"Przyjaciel" najpierw był tygodnikiem, potem stopniowo ewoluowali aż do sześciu wydań w tygodniu.
"Przyjaciel" na przełomie XIX i XX wieku był najpoczytniejszą gazetą toruńską.
"Gazeta Toruńska" ukazywał a się w nakładzie 2000 egzemplarzy, a "Przyjaciel" w nakładzie 7500 egzemplarzy.
Był również trzecim pod względem wysokości nakładu pismem polskim Prus Zachodnich po "Gazecie Grudziądzkiej" i po "Pielgrzymie" wydawanym w Pelplinie.
Danielewski wydawał też "Gazetkę dla Dzieci" oraz tygodnik rolniczy "Gospodarz".
 |
| Sygnatura MAG 58013 ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej |
Ignacy Danielewski parał się również twórczością literacką.
Pisał wiersze, baśnie, opowiadania.
Jego baśń "Historia o rycerzu i złotym zamku" doczekała się sześciu wydań.
Zmarł w Toruniu w 1907 roku.
W zbiorach Książnicy Kopernikańskiej dostępnych jest bardzo dużo jego publikacji.
- Asem i królowa duchów / opowiedział Ignacy Danielewski - Toruń : nakład Kazimierz Świt 1890.
- Czemu dziad zawsze dziadem, choć mu wszyscy dają? : powieść / napisał Ignacy Danielewski. - Chełmno : W. Fiałek, (Chełmno : W. Fiałek). [ante 1909]
- Gazetka dla Dzieci : dodatek bezpłatny do "Przyjaciela" / redaktor odpowiedzialny i nakładca Ignacy Danielewski. - Toruń : Ignacy Danielewski 1883-1889.
- Historya o królewiczu, którego własny ojciec zaprzedał / [Ignacy Danielewski]. - Toruń : Druk. J. Buszczyńskich 1884.
- Historya o rycerzu złotoskrzydłym, o porwanej dziewicy z drogim klejnotem i o złotym zamku / opowiedział Ignacy Danielewski. - Poznań : Księgarnia J. Chociszewskiego 1875.
- Kalendarz Katolicki dla Kochanych Wiarusów w Zachodnich Prusach, W. Księstwie Poznańskiem i Szląsku na Rok ... Ułożony po raz … przez Majstra od Przyjaciela Ludu. - Chełmno : nakł. Ignacego Danielewskiego, (Druk Józefa Gółkowskiego). 1861-1896
- Kazimierz Wielki, król Polski, po pięciu wiekach z grobu do nas przemawiający : książeczka dla ludu / przez Majstra od Przyj. Ludu. - Chełmno : nakł. aut., (Chełmno : Ignacy Danielewski). [1869]
- Kopciuszek : historya bardzo piękna o sierocie, co wyszła za królewicza, o złej macosze i dwóch jej córkach srodze ukaranych / napisał Ignacy Danielewski. - Toruń : K. Świta, (Toruń : J. Buszczyński). 1890
- Król polski ratuje Niemcy i chrześcijaństwo : opis Odsieczy Wiedeńskiej przez Jana III. Sobieskiego dnia 12. września 1683 r. : na dwusetną rocznicę wydany / przez Majstra od Przyjaciela (Ignacego Danielewskiego w Toruniu). - Toruń : nakł. wydawcy, (Toruń : druk. J. Buszczyńskiego). 1883
- Nauka o wyborach do niemieckiego parlamentu / przez Majstra od Przyjaciela Ludu [Ignacego Danielwskiego] - Chełmno : czcionki i nakład Ignacy Danielewski 1867.
- Nauka o wyborach do pruskiej izby poselskiej / Ignacy Danielewski. - Toruń : [s.n.], (Toruń : Druk. J. Buszczyński). 1876
- Nauka o wyborach do rejchstagu pólnocno niemieckiego / przez Majstra od Przyjaciela Ludu. - Chełmno : czcionkami i nakł. Ignacego Danielewskiego 1867.
- Niektóre myśli i fakta na pożytek w teraźniejszem położeniu Polski / przez J. D. - Chełmno : [s.n.], (Chełmno : I. Danielewski). 1862
- Unii Lubelskiej / napisał Majster od Przyjaciela Ludu na pamiątkę trzechsetnej rocznicy w dniu 11 sierpnia 1869 r. - Chełmno : [s.n., (Chełmno : I. Danielewski). 1869]
- Trzy pieśni o królu Janie III. Sobieskim. - Toruń : I. Danielewski, ([S.l.] : E. Lambeck). 1883
- Żywot świętych Cyryla i Metodego apostołów słowiańskich : książeczka dla ludu na tysiączną rocznicę śmierci św. Metodego i jubileusz Welehradzki / napisał Majster od Przyjaciela Ludu Ignacy Danielewski w Toruniu. - Toruń : nakł. "Przyjaciela", (Toruń : druk J. Buszczyńskiego
Cyryl Danielewski (1864-1923)
Dramatopisarz, tłumacz, aktor, działacz kulturalno-społeczny
 |
| Sygnatura TN, Teka 1, nr 4 ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej |
Cyryl Danielewski urodził się w Chełmnie w 1864 roku.
Uczył się w gimnazjum w Toruniu, ale że było hakatystyczne przeniósł się do gimnazjum w Chełmnie.
Studiował w Paryżu.
Ukończył Rządową Szkołę Dramatyczną w Warszawie.
Był popularnym aktorem i dramaturgiem.
Zadebiutował jako aktor już w wieku 16 lat.
Grał na scenach Warszawy, Krakowa, Lwowa, Łodzi, Poznania.
Występował w Petersburgu, Moskwie i Odessie.
Był aktorem charakterystycznym i komicznym oraz dobrej klasy śpiewakiem.
Występował też w kabaretach i operetkach, na potrzeby których sam pisał kuplety, piosenki, dowcipy.
Na przełomie stuleci prasa nazywało go "jednym z największych ulubieńców polskiej publiki teatralnej, znanym dobrze we wszystkich dzielnicach dawnej Polski".
Swoją pierwszą sztukę sceniczną opublikował w wieku 16 lat w "Gazecie Toruńskiej".
Była to jednoaktowa komedia "Dzienniczek panny Pompery".
Na łamach "Gazety Toruńskiej" wydrukowano również w odcinkach inne jego sztuki:
- Nasze paryżanki (1885)
- Pani Geldhab (1882)
 |
| Cyryl Danielewski, Nasze Paryżanki, komedya w pięciu aktach, Toruń 1885, drukarnia J. Buszczyńskiego, Sygnatura WF 547. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej |
Jego historyczno-patriotyczna "Legenda Pomorza, czyli rok 997" przyniosła mu duże uznanie.
Ale był również autorem popularnych wodewili, jak choćby "Karnawał warszawski".
Wodewil "Polacy w Ameryce" grany był w Toruniu 62 razy w ciągu jednego sezonu.
Tłumaczył rownież utwory dramatyczne z języków francuskiego, niemieckiego, szwedzkiego i rosyjskiego.
Jako pierwszy przetłumaczył na język polski sztuki Henryka Ibsena.
W 1920 roku zakończył karierę teatralną.
Wrócił do Torunia i został urzędnikiem Magistratu.
Organizował dalej amatorskie przedstawienia dla szerokiej publiczności.
Zmarł w 1923 roku.
Został pochowany obok ojca na cmentarzu parafialnym św. Jakuba (przy ul. Antczaka).
 |
| Gazeta Toruńska, 1880, nr 73, Źródło: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=33574 |
Tadeusz Zakrzewski
hasło: Danielewski Ignacy (1829-1907)
W: Toruński Słownik Biograficzny
T. 1, s. 71-72
Sygnatura SIRr IIIA/12t.1
Kazimierz Przybyszewski
hasło: Danielewski Cyryl Zbigniew
W: Toruński Słownik Biograficzny
T. 1, s. 69-71
Sygnatura SIRr IIIA/12t.1
Ewa Dobrowolska, Danuta Poklewska
Literatura polska na łamach "Gazety Toruńskiej" (1867-1921)
Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Z. 39. Nauka o Książce 6, s. 33-91
Sygnatura MAG 04624-39
Andrzej Bukowski
hasło: Danielewski Cyryl
Polski Słownik Biograficzny
Tom 4, s. 408-409
Sygnatura SIRr XVIa/1-t.4
ks. Alfons Mańkowski
hasło: Danielewski Ignacy
Polski Słownik Biograficzny
Tom 4, s. 409-410
Sygnatura SIRr XVIa/1-t.4
E-ski (Eugeniusz Baliński)
śp. Cyryl Danielewski (Epitafium z grona przyjaciół i znajomych)
Monitorek, 1923, nr 1, s. 8-9
Sygnatura MAG 29385
Kazimierz Przybyszewski
Ludzie Torunia odrodzonej Rzeczypospolitej (1920-1939)
s. 90-93
Sygnatura IIIA/43
ks. Alfons Mańkowski
Ignacy Danielewski (1829-1907)
Szkic biograficzno-literacki
Toruń 1908
Sygnatura MAG TN 7749
Jerzy Kałdowski
Ignacy Danielewski autor "Wisły" : 1829-1907
Chełmno 1986
Sygnatura SIRr IIIB/Danielewski Ignacy
Jacek Banach
Toruński "Przyjaciel" zapomniana gazeta z okresu zaboru (1876-1917)
Rocznik Toruński
T. 19, s. 179 - 202
Sygnatura SIRr II/18t.19
Stefan Rafiński
Chełmiński słownik biograficzny
s. 40 - 42
Sygnatura SIRr IIIA/67