Tomasz Sylwiusz Ceran
"Szmalcówka"
Historia niemieckiego obozu w Toruniu (1940-1943) na tle ideologii nazistowskiej
Wydawca: Instytut Pamięci Narodowej
Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Gdańsku
Bydgoszcz - Gdańsk 2011
Sygnatura SIRr VIb/8-58
"Szmalcówka" to nazistowski obóz przesiedleńczy i "pracy wychowawczej", mieszczący się na skrzyżowaniu ulic Kozackiej i Grudziądzkiej.
Obóz działał od listopada 1940 do 18 lipca 1943 roku.
Jego nazwa wzięła się z lokalizacji obozu w przedwojennej fabryce smalcu i oleju.
Nie był obozem zagłady bezpośredniej - więźniowie (zwłaszcza dzieci) umierali z powodu głodu, mrozu, chorób zakaźnych i sadyzmu niemieckich wartowników.
W obozie zginęło 317 dzieci, w tym 189 z nich miało trzy lata i mniej.
Polecana książka stanowi pierwszą monografię poświęcona dziejom "Szmalcówki".
Autor oparł się przede wszystkim na materiałach ze śledztwa prowadzonego przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy Delegaturę w Toruniu w latach 1968-1976 i Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku w latach 2005-2010.
Działalność obozu była przykładem realizacji polityki "odpolszczenia" (entpoloniesirung) Pomorza.
Opracowanie zostało podzielone na pięć rozdziałów:
- Światopoglądowa krucjata
- Odpolszczenie (Entpolonisierung) "niemieckich Prus"
- Za bramą "Szmalcówki"
- "Lekcja pracy, czystości i dyscypliny..."
- Zamknięta historia?
Książka zawiera również imienny rejestr 515 osób zmarłych w obozie.