Męczeństwo - służba - walka

 

Jan Sziling

Męczeństwo - służba - walka

Duchowieństwo diecezji chełmińskiej w latach drugiej wojny światowej (1939-1945)

Wydawca: Towarzystwo Naukowe w Toruniu

Toruń 2019

Sygnatura SIRr  XXXIV/207

Jan Sziling (1939-2023) był profesorem na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Specjalizował się w historii najnowszej.

W Książnicy Kopernikańskiej dostępnych jest wiele jego książek, wśród nich:

1. Kościoły chrześcijańskie w polityce niemieckich władz okupacyjnych w Generalnym Gubernatorstwie (1939-1945) 

2. Męczeństwo - służba - walka : duchowieństwo diecezji chełmińskiej w latach drugiej wojny światowej (1939-1945) 

3. Straty w dziedzinie kultury polskiej poniesione na obszarze woj. bydgoskiego w okresie II wojny światowej 

4. Struktura narodowościowa Torunia w okresie okupacji niemieckiej (1939-1945) 

5. Watykan wobec polityki kościelnej władz hitlerowskich na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy : (1939-1945) 

6 .Wysiedlanie ludności polskiej z Pomorza w okresie okupacji hitlerowskiej 

Książka "Męczeństwo - służba - walka" jest słownikiem biograficznym duchowieństwa diecezji chełmińskiej w latach drugiej wojny światowej (1939-1945).

Diecezja w dniu 31 sierpnia 1939 roku liczyła 694 księży.

Padli oni ofiarą eksterminacji przeprowadzanej przez okupanta niemieckiego, której szczególne nasilenie nastąpiło jesienią 1939 roku.

Masowe zbrodnie, aresztowania, egzekucje, umieszczanie w obozach miały miejsce na terenie całego Pomorza Nadwiślańskiego.

Aresztowano wówczas aż 431 księży, którzy byli przeznaczeni na śmierć lub pobyt w obozie.

Zginęło jesienną 1939 roku aż 215 księży diecezji w miejscach masowych straceń, w leśnych ustroniach lub zakatowanych w więzieniach.

Poza tym od 1940 do 1945 roku gestapo aresztowało jeszcze 100 dalszych księży.

Ci księża, którzy przetrwali masowe rozstrzeliwania w 1939 roku, ginęli później w niemieckich obozach koncentracyjnych KL Stutthof, KL Sachsenhausen, KL Dachau.

Opracowanie " "Męczeństwo - służba - walka. Duchowieństwo diecezji chełmińskiej w latach drugiej wojny światowej (1939-1945)" zawiera biogramy wszystkich kapłanów diecezji chełmińskiej zgodnie ze stanem z 31 sierpnia 1939 roku.

Biogram każdego kapłana opisuje jego losy w latach wojny i okupacji niemieckiej,

Uwzględniono również represje sowieckie.

Korespondencja obozowa bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego z lat 1940-1945

 

Korespondencja obozowa
bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego
z lat 1940-1945

Tłumaczenie i opracowanie:
siostra Stefania A. Hayward OCD

Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne

Toruń 2017

Sygnatura SIRr IIIB/Frelichowski

Siostra Stefania od Jezusa Eucharystycznego OCD, to karmelitanka ze wspólnoty w Dachau.

Nie jest to jej pierwsza praca poświęcona bł. ks. Stefanowi Wincentemu Frelichowskiemu.

Siostra Stefania jest autorką książki: "Błogosławiony Ksiądz Stefan Wincenty Frelichowski a obóz koncentracyjny".

Tym razem dokonała tłumaczenia i opracowania listów błogosławionego.

Listy obozowe musiały być pisane po niemiecku.

Każdy list czytało nawet pięciu obozowych cenzorów.

Bardzo wartościowe obok nowego tłumaczenia listów jest również ich opracowanie.

Obszerny wstęp do książki i liczne przypisy pozwalają czytelnikowi lepiej zrozumieć straszną obozowa rzeczywistość.

W zbiorze opublikowano 99 listów błogosławionego z okresu między 16 kwietnia 1940 roku a 14 stycznia 1945 roku.

Sylwia Grochowina - Toruński Holokaust

 

Sylwia Grochowina

"Toruński Holokaust"

Losy Żydówek z podobozu KL Stutthof o nazwie Baukommando Weichsel (OT Thorn) w świetle relacji i wspomnień ocalałych ofiar i świadków

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Towarzystwo Naukowe w Toruniu

Toruń 2016

Sygnatura SIRr VIb/8-67

Dr hab. Sylwia Grochowina jest adiunktem w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK.

Specjalizuje się w historii powszechnej i Polski XX wieku, zwłaszcza w badaniach nad okresem okupacji niemieckiej, eksterminacją ludności polskiej, dziejami Kościoła katolickiego i innych wyznań, niemiecką polityką oświatową i kulturalną.

Jest autorką wielu monografii i artykułów naukowych, na przykład:

1.	Nauczanie dzieci polskich w jawnym niemieckim i tajnym polskim systemie szkolnym w Toruniu w latach 1939-1945 / Sylwia Grochowina. – Toruń : Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2007.
2.	Polityka kulturalna niemieckich władz okupacyjnych w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, w okręgu Rzeszy Kraj Warty i w Rejencji Katowickiej w latach 1939-1945 / Sylwia Grochowina. - Toruń : Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, 2013.
3.	Szkolnictwo niemieckie w Okręgu Rzeszy Gdańsk – Prusy Zachodnie w latach 1939-1945 (obszar II RP) / Sylwia Grochowina. – Toruń : Wydawnictwo Mado, 2008.
4.	„Toruński Holokaust” : losy Żydówek z podobozu KL Stutthof o nazwie Baukommando Weichsel (OT Thorn) w świetle relacji i wspomnień ocalalych ofiar i świadków / Sylwia Grochowina. – Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika : Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2016.

Książka "Toruński Holokaust" odsłania mało znane oblicze zagłady Żydów.

Poświęcona jest tragicznym losom kobiet żydowskich pracujących w podobozie KL Stutthof w Toruniu pod nazwą Baukommando Weichsel (Organisation Todt Thorn).

Obóz ten funkcjonował od końca sierpnia 1944 do stycznia 1945 roku.

Obóz wykonywał specjalne plany budowlane w okolicach Torunia (budowa umocnień wojskowych wokół Torunia).

Kadrą obozu było około 140 esesmanów.

W obozie pracowało około 5000 Żydówek.

Praca była metodą prowadzącą do ich wycieńczenia i śmierci.

Podstawowym źródłem informacji na temat funkcjonowania obozu są zeznania i wspomnienia kobiet, które przeżyły katorżniczą pracę.

Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy zgromadziła również zeznania Polaków, którzy byli świadkami koszmaru więźniów obozu.

Sylwia Grochowina oddaje w wielu miejscach monografii głos ofiarom tragedii, co czyni opracowanie szczególnie wyrazistym i plastycznym.

Książka podzielona została na sześć rozdziałów.

Rozdział I - Droga do zbrodni holokaustu

Autorka omawia w nim nazistowską politykę wobec Żydów do 1939 roku oraz jej ewolucje od agresji na Polskę do 1945 roku.

Rozdział II - Nie tylko KL Auschwitz... Obóz Stutthof

W rozdziale przedstawiono powstanie, status i strukturę KL Stutthof oraz organizację pracy więźniów.

Opisano również przebieg ewakuacji obozu.

Rozdział III - KL Stutthof w realizacji planu "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej"

Rozdział IV - Podobozy dla więźniów żydowskich

Rozdział V - Baukommando Weichsel (OT Thorn)

Autorka opisała utworzenie i załogę obozu.

Przedstawiła siłę roboczą i zasięg pracy.

Omówiła warunki bytowe więźniarek żydowskich.

Napisała o szykanach i śmiertelności.

Opisała również przebieg ewakuacji.

Rozdział VI - Po wojnie...

Rozdział poświęcony jest odpowiedzialności za zbrodnie.

Zawarto w nim również opis prac ekshumacyjnych.

Przedstawiono też upamiętnienie zbrodni.

Całość książki dopełnia rozdział "Świadectwa zbrodni".

Znalazły się w nim:

• dokumenty niemieckie
• relacje ocalałych ofiar i świadków
• protokoły z prac ekshumacyjnych
• fotografie

Tomasz Sylwiusz Ceran - "Szmalcówka"

 

Tomasz Sylwiusz Ceran

"Szmalcówka"
Historia niemieckiego obozu w Toruniu (1940-1943) na tle ideologii nazistowskiej

Wydawca: Instytut Pamięci Narodowej
Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Gdańsku

Bydgoszcz - Gdańsk 2011

Sygnatura SIRr VIb/8-58

"Szmalcówka" to nazistowski obóz przesiedleńczy i "pracy wychowawczej", mieszczący się na skrzyżowaniu ulic Kozackiej i Grudziądzkiej.

Obóz działał od listopada 1940 do 18 lipca 1943 roku.

Jego nazwa wzięła się z lokalizacji obozu w przedwojennej fabryce smalcu i oleju.

Nie był obozem zagłady bezpośredniej - więźniowie (zwłaszcza dzieci) umierali z powodu głodu, mrozu, chorób zakaźnych i sadyzmu niemieckich wartowników.

W obozie zginęło 317 dzieci, w tym 189 z nich miało trzy lata i mniej.

Polecana książka stanowi pierwszą monografię poświęcona dziejom "Szmalcówki".

Autor oparł się przede wszystkim na materiałach ze śledztwa prowadzonego przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy Delegaturę w Toruniu w latach 1968-1976 i Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku w latach 2005-2010.

Działalność obozu była przykładem realizacji polityki "odpolszczenia" (entpoloniesirung) Pomorza.

Opracowanie zostało podzielone na pięć rozdziałów:

1. Światopoglądowa krucjata
2. Odpolszczenie (Entpolonisierung) "niemieckich Prus"
3. Za bramą "Szmalcówki"
4. "Lekcja pracy, czystości i dyscypliny..."
5. Zamknięta historia?

Książka zawiera również imienny rejestr 515 osób zmarłych w obozie.