 |
| Absolwenci Szkoły Podchorążych Artylerii w 1925 roku. W pierwszym rzędzie leży od prawej Teofil Łęgowski 1900-1990, (zbiory Książnicy Kopernikańskiej) |
Na
fotografii widzimy, że byli piękni i młodzi, zdecydowanie przystojni byli nasi
toruńscy oficerowie artylerii. W stulecie powstania szkoły artylerzystów w
Toruniu, która kształciła kandydatów na oficerów artylerii w l. 1923-1939
Na fotografii
podarowanej w tym roku Książnicy Kopernikańskiej, (przez Aleksandrę
Kuczborską), widzimy absolwentów V Kursu Szkoły Podchorążych Artylerii w
Toruniu, 3. batalion, 20 V 1925, w pierwszym rzędzie leży od prawej Teofil
Łęgowski 1900-1990 (brat dziadka ofiarodawczyni; fot. 1). Takich ujęć było w
naszym mieście jeszcze wiele w II RP.
Bowiem wraz z odrodzeniem państwowości w Polsce wznowiły działalność i szkoły wojskowe, również te na Pomorzu i w Toruniu. Miasto stało się ważnym ośrodkiem szkolenia kadr dla Wojska Polskiego. Kształcono w nim lotników i baloniarzy, piechurów i marynarzy, oraz oczywiście artylerzystów. Już 1 IX 1919 w mieście zorganizowano kursy dokształcania oficerów (tj. przed oficjalnym przyłączeniem Pomorza do Macierzy). Kontynuowały one swą działalność do stycznia 1920, a w czerwcu 1920, w Toruniu, powstało Centrum Wyszkolenia Artylerii (dokształcano tam oficerów w zakresie taktyki i samego sprzętu artyleryjskiego).
Po zakończeniu działań wojennych, przystąpiono do właściwej organizacji szkoły dla oficerów artylerii. W Toruniu powstała w maju 1923 Oficerska Szkoła Artylerii, czyli popularna „OSA”, (od 1928) przemianowana na Szkołę Podchorążych Artylerii w Toruniu. Oficerowie i kadra wykładowców stacjonowała w zabudowaniach jakie pozostały do dziś na Mokrem (fot. 2).
Zabudowania Oficerskiej Szkoły Artylerii od strony zachodniej (tzw. Placu Zachodniego), przed 1928,
obecnie to m.in. zabudowania Muzeum Artylerii w Toruniu,
(zbiory Książnicy Kopernikańskiej)
W szkole położono nacisk na zajęcia praktyczne, również te w terenie. Każdorazowo promocja absolwentów szkoły była dla miasta dużym wydarzeniem, w Pomorskiej Drukarni Rolniczej szkoła drukowała okolicznościowe i pamiątkowe wydania z tej okazji, zatytułowane: W dzień promocji wychowanków Oficerskiej Szkoły Artylerji… w dziesięciolecie szkoły w tej samej tłoczni ukazała się historia placówki: Szkoła Podchorążych Artylerji ku uczczeniu dziesięciolecia 1923-1933 pod red. zasłużonego bibliotekarza i bibliofila Michała Wieliczko-Wielickiego.
Kształcenie trwało do końca czasu pokoju w 1939, jedne z ostatnich chwil wspominał jej absolwent (senior toruńskich artylerzystów) Stanimir Rypyść 1916-2018 (fot. 3; gdy je opracował był mjr. art. w st. spoczynku):
 |
| Młody Stanimir Rypyść (zbiory córki Wiesławy z Belgii) |
„Mój Wrzesień 1939. Obóz letni 1939 r. Szkoła Podchorążych Artylerii
spędzała jak co roku na poligonie mieszczącym sie za Podgórzem, zakwaterowana w
Forcie im. St. Batorego [IX – K.T.]. W polu sprawdzano wiadomości nabyte w
ciągu roku. Ten poligon różnił sie jednak znacznie od poligonów z lat
poprzednich. Oba roczniki szkolono intensywnie coraz częściej łącząc je razem w
ćwiczeniach polowych, które zawsze były kończone strzelaniem. Ostatnie 4
tygodnie prawie każdego dnia spędzaliśmy na strzelaniach i to oba roczniki
razem. Strzelania po zakończeniu były omawiane często przez komendanta szkoły
płk. [Adama Tymoteusza - K.T.] Sawczyńskiego, który podkreślał ich wartość i
znaczenie, bo nie wiadomo czy nabyte wiadomości nie będą nam potrzebne w
przyszłości. Po zakończonym poligonie wyjechaliśmy do swoich pułków w/g
przydziałów mobowych [na czas mobilizacji – K.T.], w których już odbywaliśmy
praktyki zimowe. Ja miałem przydział do 2 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów w
Kielcach. Razem było nas 9 podchorążych: 3-ch ze starszego rocznika-praktyka
oficerska i 6 z młodszego rocznika –praktyka podoficerska. Cala szóstka to
koledzy z mojego plutonu i mojej sypialni. Głównym celem praktyki był udział w
letnich manewrach, tymczasem manewry zostały odwołane, jak również planowana w
ich miejsce koncentracja. Polecono prowadzić zajęcia w koszarach, które
prowadzili podoficerowie i podchorążowie odbywający praktyki... (fragment
tekstu nadesłanego przez córkę Wiesławę Rypyść z Belgii)
 |
| Skwer im. Oficerskiej Szkoły Artylerii – lato 2023, (fot. K. Tomkowiak) |
W roku stulecia, w dniu Święta Wojska Polskiego: 15 sierpnia 2023, imię szkoły otrzymał skwer w pobliżu Książnicy Kopernikańskiej (położony pomiędzy aleją Jana Pawła II oraz ul. Adama Mickiewicza i Alojzego Tujakowskiego) - „Skwer im. Oficerskiej Szkoły Artylerii” (fot. 4).
dr Katarzyna Tomkowiak
