Odzyskanie niepodległości przez Brodnicę w 1920 roku
W setną rocznicę powrotu Brodnicy do wolnej Polski 18 stycznia 1920 roku
Wydawca: Multi
Brodnica 2019
Sygnatura SIRr VIII/Br-25
Marian Chwiałkowski urodził się w 1950 roku w Brodnicy.
Jest absolwentem Wyższej Szkoły Oficerskiej w Koszalinie, Uniwersytetu Wrocławskiego i Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy,
Jako historyk i regionalista pasjonuje się tematyką historii wojskowości okresu międzywojennego, szczególnie tą związaną z regionem brodnickim.
Wśród jego zainteresowań jest także heraldyka.
Opracował nawet projekt nowego sztandaru wojskowego i odznaki pułkowej dla brodnickiej jednostki wojskowej.
W 1999 roku brodniczanie wybrali go "Brodniczaninem Roku 1999".
W Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu dostępne są następujące jego publikacje:
1
Bitwa polsko-sowiecka pod Brodnicą : w 80 rocznicę bitwy / Marian Chwiałkowski. - Brodnica : "Multi",
2000.
2
Jednodniówka brodnickiego Sokoła : wydana w 90 rocznicę powstania : Brodnica, 17-18 maja 2003 r. /
opracowanie: Marian Chwiałkowski, Elżbieta Andrzejewska, Jolanta Wójcik ; zdjęcia: ze zbiorów
Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Brodnicy. - Brodnica : "Multi", 2003.
3
Odzyskanie niepodległości przez Brodnicę w 1920 roku : w setną rocznicę powrotu Brodnicy do wolnej
Polski 18 stycznia 1920 roku / Marian Chwiałkowski. - Brodnica : "Multi", 2019.
4
Żołnierze garnizonu brodnickiego w wojnie obronnej 1939 r. : w 70-tą rocznicę napaści Niemiec
hitlerowskich na Brodnicę : "Nic dla siebie, wszystko dla ojczyzny" / Marian Chwiałkowski. - Brodnica : "Multi", 2009.
Prace nad książką "Odzyskanie niepodległości przez Brodnicę w 1920 roku" trwały prawie dziesięć lat.
Tereny regionu brodnickiego znajdowały się na obszarze dwóch zaborów pruskiego i rosyjskiego.
Stąd część z nich odzyskała niepodległość 11 listopada 1918 roku, a część tak jak i sama Brodnica 18 stycznia 1920 roku.
Autor sięgnął opowieścią do 1772 roku do I rozbioru Polski.
Przedstawił stosowane przez pruskiego zaborcę metody wynaradawiania i rugowania Polaków z ich Ojcowizny.
Polacy w odpowiedzi zrzeszali się w różne organizacje chroniące polskości jak Bank Spółdzielczy czy Dom Handlowy Bazar.
Przedstawiono również rolę kościoła katolickiego, który na terenie powiatu brodnickiego działał dla zachowania języka polskiego i regionalnej kultury.
Najbardziej znanym i zaangażowanym w sprawy niepodległościowe był ks. Jan Doering.
W opracowaniu podkreślono historyczne zasługi Sylwestra Bizana - działacza niepodległościowego oraz Kazimierza Wojciechowskiego - brodnickiego drukarza.
Wraz z zakończeniem I wojny światowej mieszkańcy Brodnicy stanęli przed trudnym wyborem drogi do niepodległości.
Rozpatrywano dwie koncepcje.
Pierwsza to prowadzenie walki z zaborcą, druga to czekanie na decyzje traktatu pokojowego.
Zwyciężyła koncepcja preferująca pokojowe i legalne działania na rzecz niepodległości, takie jak zebrania, drukowanie polskiej prasy, tworzenie organizacji i towarzystw,
Główna bolączką Powiatowej Rady Ludowej stała się ochrona Polaków przed niemieckim terrorem, który uosabiali żołnierze Grenzschutzu.
Dokonywali oni brutalnych rewizji w poszukiwaniu broni w domach prywatnych a nawet w kościele.
Nie udało się Niemcom sprowokować Polaków do odwetu zbrojnego.
Ewentualne powstanie byłoby krwawo stłumione przez wojsko niemieckie.
Dzięki dyscyplinie Polaków Brodnica powróciła do Polski niezniszczona, w czym wyraziła się mądrość brodniczan.