Edmund Cieślak
Rozprawa "Walki ustrojowe w Gdańsku i Toruniu oraz w niektórych miastach hanzeatyckich w XV w." poświęcona jest problemom społecznym miast hanzeatyckich i roli jaką pełniła Hanza w ich rozwiązywaniu.
Na czele Hanzy stała wówczas Lubeka, której również nie ominęły walki ustrojowe.
Wiek XV stanowił dla miast pruskich okres wielkich przemian politycznych związanych z wojnami polsko-krzyżackimi i przyłączeniem Prus Królewskich do Polski.
Dla Hanzy XV stulecie było okresem świętości i rozkwitu.
Opracowanie składa się z siedmiu rozdziałów:
Rozdział I - Sytuacja publiczno-prawna miast pruskich na tle innych miast hanzeatyckich
Rozdział II - Stosunki ustrojowe w miastach i Związku Hanzeatyckim
Rozdział III - Warunki ułatwiające wybuch walk ustrojowych
Rozdział IV - przyczyny wystąpień pospólstwa przeciwko radom w miastach hanzeatyckich
Rozdział V - Żądania i formy walki pospólstwa z radą o współudział w rządach miastem
Rozdział VI - Opozycja kupiecko-rzemieślnicza i jej osiągnięcia w walce przeciwko patrycjuszowskiej radzie
Rozdział VII - Sojusz patrycjatu z feudałami dla zduszenia ruchu pospólstwa i biedoty przeciwko radzie
Autor książki doszedł do wniosku, że Hanza jedynie w minimalnym stopniu była w stanie bronić interesów miast w konfliktach z Zakonem Krzyżackim.
Walka miast i stanów pruskich o wpływy na rząd w państwie krzyżackim przyczyniła się do uaktywnienia pospólstwa.
Przeciwko rządom patrycjatu kupieckiego występowali mniejsi kupcy i rzemieślnicy.
Patrycjat otrzymał poparcie ze strony władz feudalnych.
Kulminacja rozruchów nastąpiła w 1465 roku.
W walkach wewnętrznych stosunek do Krzyżaków miał znaczenie drugoplanowe.
Rzemieślnikom udało się w wielu miastach odsunąć tymczasowo patrycjuszy od władzy i wejść w skład nowych rad miejskich.
Tak było zwłaszcza w Lubece, Gdańsku, Toruniu, Roztoku, Szczecinie i Wyszomierzu.
Większość miast Hanzy przezwyciężyła wkrótce walki wewnętrzne oddając władzę powrotem w ręce patrycjatu kupieckiego.
