wtorek, 21 października 2025

Walki ustrojowe w Gdańsku i Toruniu oraz w niektórych miastach hanzeatyckich w XV w.

 

rysunek otwartej książki
Edmund Cieślak 

Walki ustrojowe w Gdańsku i Toruniu oraz w niektórych miastach hanzeatyckich w XV w.

Gdańskie Towarzystwo Naukowe

Gdańsk 1960

Sygnatura SIRr VIb/5-17



Edmund Cieślak (1922-2007) to założony profesor historii specjalizujący się w tematyce gdańskiej i pomorskiej.

W latach 1955-1992 był kierownikiem Pracowni Zakładu Historii Pomorza Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku.

Wykładał również na uniwersytecie Gdańskim.

Rozprawa "Walki ustrojowe w Gdańsku i Toruniu oraz w niektórych miastach hanzeatyckich w XV w." poświęcona jest problemom społecznym miast hanzeatyckich i roli jaką pełniła Hanza w ich rozwiązywaniu.

Na czele Hanzy stała wówczas Lubeka, której również nie ominęły walki ustrojowe.

Wiek XV stanowił dla miast pruskich okres wielkich przemian politycznych związanych z wojnami polsko-krzyżackimi i przyłączeniem Prus Królewskich do Polski.

Dla Hanzy XV stulecie było okresem świętości i rozkwitu.

Opracowanie składa się z siedmiu rozdziałów:

Rozdział I - Sytuacja publiczno-prawna miast pruskich na tle innych miast hanzeatyckich

Rozdział II - Stosunki ustrojowe w miastach i Związku Hanzeatyckim

Rozdział III - Warunki ułatwiające wybuch walk ustrojowych

Rozdział IV - przyczyny wystąpień pospólstwa przeciwko radom w miastach hanzeatyckich

Rozdział V - Żądania i formy walki pospólstwa z radą o współudział w rządach miastem

Rozdział VI - Opozycja kupiecko-rzemieślnicza i jej osiągnięcia w walce przeciwko patrycjuszowskiej radzie

Rozdział VII - Sojusz patrycjatu z feudałami dla zduszenia ruchu pospólstwa i biedoty przeciwko radzie

Autor książki doszedł do wniosku, że Hanza jedynie w minimalnym stopniu była w stanie bronić interesów miast w konfliktach z Zakonem Krzyżackim.

Walka miast i stanów pruskich o wpływy na rząd w państwie krzyżackim przyczyniła się do uaktywnienia pospólstwa.

Przeciwko rządom patrycjatu kupieckiego występowali mniejsi kupcy i rzemieślnicy.

Patrycjat otrzymał poparcie ze strony władz feudalnych.

Kulminacja rozruchów nastąpiła w 1465 roku.

W walkach wewnętrznych stosunek do Krzyżaków miał znaczenie drugoplanowe.

Rzemieślnikom udało się w wielu miastach odsunąć tymczasowo patrycjuszy od władzy i wejść w skład nowych rad miejskich.

Tak było zwłaszcza w Lubece, Gdańsku, Toruniu, Roztoku, Szczecinie i Wyszomierzu.

Większość miast Hanzy przezwyciężyła wkrótce walki wewnętrzne oddając władzę powrotem w ręce patrycjatu kupieckiego.