Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Biblioteki klasztorne. Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Biblioteki klasztorne. Pokaż wszystkie posty

środa, 3 października 2018

Jan Gutenberg - wynalazca druku i jego Biblia

 





rycina z wizerunkiem Jana Gutenberga
Jan Gutenberg 1399-1468
Antoni Potocki, O Janie Gutenbergu, Warszawa 1927, s. 24

Wynalezienie przez Jana Gutenberga ruchomej czcionki drukarskiej jest jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach cywilizacji, które zmieniło cały świat.



Jan Gutenberg

Johannes Gutenberg urodził się w Moguncji około 1399 roku, jako syn patrycjusza.

Gutenberg opuścił Moguncję, wskutek gorącej walki w mieście miedzy patrycjatem a cechami.

Swoją działalność rozwinął w Strasburgu gdzie przebywał między 1434 a 1444 rokiem.

Zawodowo zajmował się grawerowaniem w metalu, odlewnictwem i polerowaniem szlachetnych kamieni, produkcją lusterek, złotnictwem.

W 1438 roku zawiązał spółkę, której działalność utrzymywał w ścisłej tajemnicy - jej istotą było eksperymentowanie z wynalazkiem ruchomych czcionek i prasą drukarską.

Zgodnie z tradycją przyjmuje się, że ruchomą czcionkę wynalazł Gutenberg w Strasburgu w 1440 roku.

Następne lata spędził on na żmudnym doskonaleniu sztuki typograficznej.

Ruchome czcionki były tylko jednym z elementów wynalazku druku.

Należało jeszcze rozwiązać techniczne problemy związane z użyciem patryc, matryc, czcionek, prasy drukarskiej, farby drukarskiej itd.

Po powrocie do Moguncji w 1448 roku Jan Gutenberg zaczął wydawać swe pierwsze niewielkie druki, doskonaląc swe umiejętności edytorskie.

Dzięki pożyczce otrzymanej od finansisty Johanna Fusta, mógł Gutenberg przystąpić do pracy nad dziełem swojego życia - drukiem "Biblii 42 wierszowej".

Jest to najsłynniejsza książka na świecie, pierwszy druk, uznawany również za najdoskonalsze dzieło sztuki typograficznej.

Biblia Gutenberga nie posiadała karty tytułowej, ani kolofonu z oznaczeniem wydawcy.

Nie posiada też paginacji.

Oprawiana jest w dwóch tomach.

Wykorzystano 46 tysięcy czcionek i trzy prasy drukarskie.

Tekst został złożony w dwu szpaltach (kolumnach) liczących po 42 wiersze.

Biblia nie ma całostronicowych ilustracji.

Domalowywano po zakończeniu druku jedynie inicjały.

Nakład Biblii 42-wierszowej wyniósł 180 egzemplarzy.

Część odbito na pergaminie, większość na papierze czerpanym.

Do dziś zachowało się 48 egzemplarzy Biblii Gutenberga.

Jan Gutenberg wydawał później zapewne i inne druki, jednak niestety nigdy nie podawał on swego nazwiska na drukowanych książkach.

Gutenberg zmarł w Moguncji w 1468 roku. Pochowany został w kościele franciszkanów, który w XVII wieku został rozebrany i z tego powodu po grobie drukarza nie został żaden ślad.

Jakie znaczenie miał wynalazek Gutenberga:
- książki publikowano szybciej
- publikowano je w masowych nakładach
- ich cenna znacznie spadła
- książki stały się powszechnie dostępne

Do końca XV wieku wydrukowano co najmniej kilkanaście milionów egzemplarzy inkunabułów.

Sztuka drukarska dotarła za sprawą typografów niemieckich dosyć szybko do Polski (1473 - Kraków - Kasper Straube).

Wyprzedziliśmy pod tym względem Anglię.

Metalowa ruchoma czcionka Gutenberga była stosowana w drukarstwie aż do lat 90-tych XX wieku, kiedy to została ostatecznie wyparta przez skład komputerowy.




Biblia Pelplińska

W Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie znajduję się jedyny polski egzemplarz Biblii.

Biblia Pelplińska wydrukowana została na papierze czerpanym.

Składa się z dwóch tomów liczących 324 i 316 kart.

Widok repliki jednego tomu Biblii Pelplińskiej. Tom oprawiony w czerwona skórę. Oprawa wytłaczana motywami geometrycznymi i roślinnymi. Na oprawie pięć metalowych guzów
Faksymile Biblii Pelplińskiej, Oprawa, Książnica Kopernikańska w Toruniu

Brakuje w niej tylko jednej zadrukowanej strony 317 z tomu drugiego.

Wymiary kart wynoszą 40 x 29 cm.

Biblia Pelplińska ma skromną iluminację, na którą składają się wielobarwne inicjały oraz czerwone nagłówki i i śródtytuły.

Te kolorowe elementy zostały domalowane ręcznie w pustych miejscach pozostawionych umyślnie przez zecera.

Najpiękniejszy z 144 inicjałów znajduje się na pierwszej stronie I tomu - to  inicjał litery F wykładany złotem.

Biblia Pelplińska jest bardzo dobrze zachowana.

Zachowała się również oryginalna XV-wieczna oprawa, którą wykonał w Lubece introligator Heinrich Coster.

Oprawa wykonana jest z desek dębowych, pokrytych czerwoną skórą.

Oprawę chronią wielkie mosiężne guzy.

Biblia Pelplińska od początku XVI wieku wchodziła w skład księgozbioru biblioteki klasztornej konwentu franciszkanów w Lubawie.

Klasztor ufundował w 1502 roku, urodzony w Toruniu, biskup chełmiński Mikołaj Crapitz (Chrapicki).

Biblia Gutenberga mogła zostać albo przywieziona przez mnichów sprowadzonych przez biskupa z Saksonii, albo zostać podarowana franciszkanom przez fundatora.

W 1821 roku nastąpiła kasata klasztoru, a księgozbiór zakonników trafił do biblioteki Seminarium Duchownego w Pelplinie.

Pelplin był od 1824 roku siedzibą biskupa chełmińskiego.

Zarówno franciszkanie w Lubawie jak i księża w 

Pelplinie nie zdawali sobie sprawy, że ich egzemplarz Biblii został odbity przez Gutenberga.

Dopiero w 1897 roku niemiecki inkunabulista Paul Schwenke, ustalił pochodzenie Biblii Pelplińskiej.

Na czas II wojny światowej Biblię Pelplińską ukryto w Ottawie w Kanadzie.

W latach 2000-2003 Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej "Bernardinum" pracowało nad wydaniem faksymile pelplińskiego egzemplarza Biblii Gutenberga.

Faksymile ukazało się w nakładzie 198 numerowanych egzemplarzy.

Jeden z nich został zakupiony do Książnicy Kopernikańskiej przez firmę Toruń-Pacific.



Dom Gutenberga w Toruniu

Ciekawostką Torunia jest znajdujący się w naszym mieście Dom Gutenberga (Dom Prasy), czyli kamienica przy ul. św. Katarzyny 4 wybudowana przez drukarza Karola Dombrowskiego na początku XX wieku.

W okresie międzywojennym mieściła się tu Drukarnia Toruńska,  a w czasach PRL  Zakłady Graficzne.

Fasadę kamienicy zdobi posąg Jana Gutenberga oraz płaskorzeźby przedstawiające drukarza przy pracy.


Widok rzeźby Jana Gutenberga z fasady kamienicy przy ul. św. Katarzyny 4 w Toruniu.
Jan Gutenberg, Dom Gutenberga, ul. św. Katarzyny 4, Toruń



POLECANA LITERATURA


Jan Pirożyński, Tadeusz Serocki, Janusz Tondel

Biblia Gutenberga i jej polskie faksymile

Pelplin 2004

Sygnatura SIRi Ib/116


 

Jan Pirożyński

Johannes Gutenberg i początki ery druku

Warszawa 2002

Sygnatura SIRi Ib/103


 

Paweł Dzianisz

Dykcyonarzyk pelpliński ku pamięci i chwale Jana Gutenberga zaczyna się od B - Jak Biblia
Pelplin 2002

Sygnatura SIRi Ib/115


 

ks. Antoni Liedtke

Saga Pelplińskiej Biblii Gutenberga

Pelplin 1981

Sygnatura SIRr  XXXVe/4


 

Antoni Potocki

O Janie Gutenbergu i o tem, jak ludzie nauczyli się pisać i drukować.

Warszawa  1927

Sygnatura MAG 295370


 

Michał Pszczółkowski

Toruńska architektura XX wieku

Torun 2011

Sygnatura SIRr XXXIIIb/144