Anna Bieniaszewska
Toruński pejzaż żydowski
Seria: Biblioteka ToMiTo
Wydawnictwo Adam Marszałek
Toruń 2013
Sygnatura SIRr VIII/T-164
Anna Bieniaszewska jest znaną wszystkim torunianom badaczką dziejów żydowskich rodzin związanych z naszym miastem.
Przybliżyła wszystkim postać rabina Zvi Hirscha Kalischera.
Jako archiwistka długie lata związana była z Archiwum Państwowym w Toruniu.
Współpracowała również z Wyższą Szkołą Filologii Hebrajskiej w Toruniu.
Organizowała wystawy, wygłaszała referaty, publikowała artykuły.
"Toruński pejzaż żydowski" stanowi niejako zwieńczenie jej wieloletniej pasji i pracy.
Książka jest wędrówką po nieistniejącym już Toruniu, gdzie mieszkali obok siebie Polacy, Niemcy i Żydzi.
Choć Żydzi w Toruniu byli niewielką społecznością (podobnie jak na całym Pomorzu), to jednak członkowie tutejszej gminy byli wybitnymi osobowościami, dzięki którym Toruń zapisał się złotymi czcionkami w historii żydowskiej diaspory.
Wystarczy wymienić następujące postaci:
- rabin Zvi Hirsch Kalischer - prekursor syjonizmu
- Julie Wolfthorn - malarka
- Georg Wolf - jej brat, twórca Pomnika Flisaka
- Lotte Jacobi - artystka fotografik
- dr Johann Wentscher - pionier transplantologii skóry
Anna Bieniaszewska opisuje organizację gminy żydowskiej (kahału), dzieje budynku synagogi (wysadzonej w 1939 r.), historię cmentarza żydowskiego (kirkutu) - zlikwidowanego w latach 70-tych XX w.
Najwięcej miejsca zajmuje w książce rekonstrukcja codziennego życia społeczności żydowskiej.
Poznajemy zakład kąpielowy Louisa Lewina (w jego skład wchodziła też mykwa).
Dowiadujemy się o żydowskich organizacjach społecznych i politycznych działających w Toruniu oraz o przejawach antysemityzmu w okresie międzywojennym, którego świadectw dostarcza lektura przedwojennej prasy.
Był to antysemityzm ekonomiczny, wyrażający się hasłem "Swój do swego po swoje".
Poznajemy również życie kulturalne i artystyczne społeczności żydowskiej.
Poznajemy drobne kramy handlarzy żydowskich przy okazji jarmarków odbywających się w wtorki i piątki wokół Ratusza Staromiejskiego.
Autorka opisuje jak wyglądało zamążpójście i ślub w społeczności żydowskiej.
Przybliża tez postacie zamożnych kamieniczników, zapracowanych rzemieślników, drobnych kupców i domokrążców, kuśnierzy, krawców, handlarzy złomem, drewnem, meblami, porcelaną, właścicieli składów towarów kolonialnych, szynków, gospód i restauracji, producentów wódek i likierów.
Warstwę inteligencji tworzyli żydowscy lekarze, aptekarze, dentyści.
Anna Bieniaszewska osobny rozdział opracowania poświęca rodzinie Leiserów, do której należeli rabinowie, kupcy, właściciele kamienic oraz wielkiego domu towarowego.
Wiele miejsca poświecono również ówczesnej modzie, sklepom odzieżowym, handlowi parasolami, rękawiczkami, obuwiem, biżuterią, którym również zajmowali się członkowie gminy żydowskiej.
Dzieje Żydów toruńskich zamyka rok 1939.
W przeddzień Holocaustu w sierpniu 1939 roku w Toruniu mieszkało 570 Żydów.
Gorąco polecamy książkę Anny Bieniaszewskiej, dzięki której została ocalona pamięć o wielobarwnej społeczności toruńskich Żydów.