"Pogranicze Czarnych Orłów"
Dawne podziały zaborowe ziem polskich w perspektywie historycznej, społecznej i kulturowej
Materiały pokonferencyjne pod redakcją Andrzeja Cieśli i Tomasza Krzemińskiego
Wydawca: Urząd Miejski w Aleksandrowie Kujawskim
Aleksandrów Kujawski 2013
Sygnatura SIRr VIb/6-31
Konferencja "Pogranicze Czarnych Orłów" została zorganizowana 25 sierpnia 2012 roku w Aleksandrowie Kujawskim pod patronatem Burmistrza Aleksandrowa Kujawskiego, Zakładu Historii Pomorza i Krajów Bałtyckich Instytutu Historii PAN, Polskiego Towarzystwa Historycznego w Inowrocławiu i Aleksandrowskiej Izby Historycznej.
W XIX wieku Kujawy zostały podzielone granicą prusko-rosyjską.
Po obu stronach kordonu w różnym tempie przebiegały procesy społeczne i rozwój gospodarczy, ale wszędzie doprowadziły do przeobrażenia społeczeństw z feudalnych w kapitalistyczne.
Kujawy niegdyś jednorodne podzieliły się na dwa odmienne organizmy pod względem stopnia rozwoju przemysłowego i kulturowego.
Dla Aleksandrowa Kujawskiego szczególne znaczenie miało powstanie linii kolejowej warszawsko-bydgoskiej w 1862 roku, który z pogranicznej osady przekształcił się w bardzo ważny węzeł komunikacyjny.
Różnice między Kujawami Wschodnimi i Zachodnimi powstałe w okresie rozbiorów utrzymywały się jeszcze w okresie międzywojennym a nawet po 1945 roku.
To samo wynika z porównania Wielkopolski, Galicji i Kongresówki.
Podziały zaborowe w skali całej Polski widać w odniesieniu do struktury gospodarstw rolnych, stopnia urbanizacji, rozbudowy infrastruktury kolejowej czy nawet w politycznych preferencjach wyborczych mieszkańców.
Zbiór składa się z 10 studiów:
- Aneta Niewęgłowska - Podzielona jedność. Zabór pruski i Królestwo Polskie w latach 1815-1918
- Anna Zglińska - Od kordonu sanitarnego do granicy niemiecko-rosyjskiej. Przemiany strefy pogranicza w XIX wieku na Kujawach i ziemi dobrzyńskiej
- Marcin Przegiętka - Europa bez granic w XIX wieku? Refleksje na temat podróży kolejowych przed 1914 rokiem
- Andrzej Cieśla - Miasto na granicy. Z dziejów Aleksandrowa Pogranicznego w XIX i początkach XX wieku
- Piotr Miernik - Rozwój przestrzenny przygranicznej stacji i osady Aleksandrów
- Tomasz Krzemiński - Przemytniczym szlakiem. Zjawiska przestępcze na pograniczu prusko-rosyjskim w rejonie Kujaw w XIX i na początku XX wieku
- Tomasz Łaszkiewicz - Następstwa podziałów zaborowych dla regionu kujawskiego
- Szymon Komusiński - Losy stacji granicznych z czasów zaborów po 1918 roku
- Tomasz Padło - wpływ podziałów zaborowych na wybrane struktury przestrzenne polski
- Jacek Schmidt - Granica w naszych głowach. O społeczno-kulturowych konsekwencjach funkcjonowania dawnej granicy zaborowej w czasach najnowszych