Ustawy "Ogniwa" / [Zarząd]
Napisana
przez zarząd towarzystwa, wydana czcionkami J. Fr. Tomaszewskiego. Była to
ustawa z 6 grudnia 1876 r. dla tworzonego się właśnie Towarzystwa „Ogniwo” z
siedzibą w Gdańsku, powstałego z inicjatywy Tekli i Jakuba Glinieckich.
Tekla
z domu Lisiecka i Jakub pobrali się w Chełmnie w 1879 r., zamieszkali w
Gdańsku. Jakub, z zawodu kupiec, prowadził sklep z konfekcją. To on był
inicjatorem utworzenia Towarzystwa „Ogniwo”. Przez propagowanie polskiej
kultury, literatury, muzyki i śpiewu ich dom stał się ogniskiem polskości.
Tekli przypisuje się rozkwit działalności polskiego teatru amatorskiego.
Chętnie grała role kobiece w sztukach organizowanych przez „Ogniwo”. Potem
przejęła funkcję kierowania zespołem teatralnym. W teatrze wystawiano takie
utwory, jak III część Dziadów
Mickiewicza, dramaty Juliusza Słowackiego, komedie Aleksandra Fredry. Spektakle
były wysoko cenione w ówczesnej prasie. W ramach towarzystwa prowadzona była
biblioteka, gdzie można było wypożyczyć powieści historyczne i książki popularnonaukowe
dotyczące geografii, komedie i romanse, a także książki dotyczące historii
literatury. Księgozbiór dotyczący teatru, muzyki i śpiewu wspomagał działalność
teatru amatorskiego. W czytelni „Ogniwa” można było zapoznać się z
polskojęzyczną prasą wychodzącą z różnych miast np. z „Dziennikiem Poznańskim”,
„Tygodnikiem Ilustrowanym” czy „Gazetą Toruńską”. Na cotygodniowych zebraniach organizowano odczyty w języku
polskim na tematy z zakresu polskiej historii lub kultury. Omawiano takie
lektury, jak Księgi pielgrzymstwa i Dziady Mickiewicza oraz Jana Bieleckiego czy Mazepę Słowackiego. Szykanowani przez
władze zaborcze opuścili Gdańsk około 1900 r. Zamieszkali w miejscowości Nowe,
potem w Chojnicach, gdzie zostali pochowani[1].
Egzemplarz
statutu zawiera odręczne poprawki ołówkiem, co świadczy o zaangażowaniu
właściciela w prace zarządu Towarzystwa „Ogniwo” nad dalszymi zmianami w
dokumencie. Właściciela można zidentyfikować po dołączonych do egzemplarza
pokwitowaniach opłacania składki członkowskiej. Kwity wystawione są na ks.
Sylwestra Kurlandta (1846–1913). Ukończył on seminarium w Pelplinie. W latach
1873–1883 był wikarym w Gdańsku przy kościele św. Józefa. Za swoją polską
działalność był represjonowany przez władze pruskie. Należał do aktywnych członków
zarządu Towarzystwa „Ogniwo” od chwili jego założenia i pełnił w nim funkcję
bibliotekarza, a także działał w jego akcji odczytowej. Był też czynnym
członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu, w którym także zajmował się
księgozbiorem. Sporządził nawet 14-tomowy katalog „in folio” zbiorów TNT
(zachowany w Książnicy Kopernikańskiej)[2].
[1] S. Kroczakowa, Towarzystwo
„Ogniwo” w Gdańsku w świetle nowych źródeł, „Rocznik Gdański” 1968, t. 27,
s. 69–98; A. Bukowski, Gliniecki Jakub
(1849–1932) [hasło], w: Słownik
biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2: G–K, red. S. Gierszewski, Z. Nowak, Gdańsk 1994, s. 61–62.
[2] Kurlandt
Sylwester (1846–1913) [hasło],
w: H. Mross, Słownik biograficzny
kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821–1920, Pelplin
1995, s. 160–161.