Mittelstandskasse i Bauernbank / Józef M. Palędzki
Józef
M. Palędzki, Mittelstandskasse i
Bauernbank, Lwów 1910.
Egzemplarz
zawiera dedykację „Ks. Dziekanowi St. Kujotowi z wyrazami głębokiego szacunku
Autor”.
Wydana
nakładem autora broszurka dotyczyła działalności komisji kolonizacyjnej, czyli
instytucji założonej w 1886 r. przez władze pruskie. Jej celem było wykupywanie
ziemi na terenie Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego od polskiej szlachty i
chłopów po preferencyjnych cenach, a następnie przekazywanie jej niemieckim
rodzinom[1].
Pośredniczyć w tym miała Mittelstandskasse (kasa dla warstw średnich założona w
1904 r. w Poznaniu) i Bauernbank (bank dla gospodarzy powstały w 1906 r. w
Gdańsku). Zadaniem tych instytucji było zabezpieczenie niemieckiej ziemi przed
wykupem z polskiej strony oraz pośredniczenie między gospodarzem a komisją
kolonizacyjną. Autor w broszurze szczegółowo omawia funkcjonowanie tych
instytucji, czyli w praktyce działania władz pruskich przeciwko Polakom.
Józef
Palędzki (1857–1940) urodził się w Bydgoszczy, studiował w Lipsku oraz we
Wrocławiu, ukończył aplikację sędziowską, w 1888 r. zdał egzamin asesorski.
Pracował w Sądzie Apelacyjnym w Kwidzynie, otworzył własną kancelarię adwokacką
w Grudziądzu. Prowadził aktywną działalność społeczno-narodową, był
współzałożycielem polskiego Banku Ludowego, działał w Towarzystwie
Przemysłowców Polskich. Otworzył biuro notarialne w Toruniu (w 1893 r.), był
członkiem TNT (do 1903 r.), wydał w 1894 r. Przepisy
prawne tyczące się przedstawień amatorskich, które były pomocne w
działalności polskich zespołów teatralnych. Pozbawiony w 1898 r. przez władze
pruskie prawa prowadzenia biura notarialnego, założył kancelarię adwokacką w
Gdańsku, wykupił od Bernarda Milskiego „Gazetę Gdańską”. W sierpniu 1904 r. za
opublikowanie korespondencji krytykującej lokalną administrację został skazany
przez Izbę Karną Sądu Gdańskiego na miesiąc więzienia, przez co odebrano mu
adwokaturę i pozbawiono go prawa wykonywania zawodu. Inicjator powstania w
Wejherowie spółki handlowej „Kupiec”, w której był przewodniczącym, współtwórca
sejmików pelplińskich. W 1904 r. długi oraz nieumiejętne zarządzanie zmusiły go
do przekazania wydawnictwa w ręce wierzycieli. W Poznaniu był dyrektorem Banku
Spółdzielczego Rolników Parcelacyjnych, dorabiał jako publicysta. W latach
1909–1919 mieszkał we Lwowie, współpracował z redakcjami tamtejszych gazet,
wydał broszurę Mittelstandskasse i
Bauernbank. Wrócił do Poznania i w 1930 r. przeszedł na emeryturę, podczas
której zajmował się dorywczo publicystyką. Wydał książkę wspomnieniową Moje chełmińskie czasy gimnazjalne.
Pochowany został na cmentarzu na Bródnie w Warszawie. Był odznaczony Medalem
Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości[2].
[1] Komisja Kolonizacyjna
[hasło], w: Encyklopedia PWN,
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Komisja-Kolonizacyjna;3924346.html (dostęp:
24.10.2024).
[2] A. Romanow, Palędzki
Józef Marian (1857–1940) [hasło], w: Słownik
biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3: L–P, red. Z. Nowak, Gdańsk 1997, s. 379–380.