XK 715
Mowa z okazyi żałobnego obchodu za duszę ś. p. Juliana Ursyna Niemcewicza i Jenerała Kniaziewicza wypowiedziana w kościele parafialnym w Montmorency dnia 21 maja 1883 r. / przez X. J. D (wikaryusza przy kościele św. Jerzego w Paryżu)
Jan
Doering, Mowa z okazyi żałobnego obchodu
za duszę ś. p. Juliana Ursyna Niemcewicza i Jenerała Kniaziewicza wypowiedziana
w kościele parafialnym w Montmorency dnia 21 maja 1883 r., Chełmno 1886.
Mowa
żałobna wygłoszona w 1883 r. podczas rocznicowych obchodów żałobnych
poświęconych Julianowi Ursynowi Niemcewiczowi oraz generałowi Karolowi Ottonowi
Kniaziewiczowi.
Mającą patriotyczny charakter mowę wygłosił Jan Doering (1850–1919), katolicki prezbiter, działacz niepodległościowy. Studiował w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie, w 1874 r. po otrzymaniu święceń kapłańskich został aresztowany na polecenie władz pruskich (okres Kulturkampfu) i osadzony w więzieniu w Chełmnie. Po wyjściu na wolność w 1876 r. wyjechał do Paryża, gdzie został wikariuszem przy kościele św. Jerzego. Utrzymywał kontakty z polskimi działaczami emigracyjnymi. Po ośmiu latach wrócił do kraju i objął administrację parafii Ostromecko-Boluminek, potem był proboszczem parafii brodnickiej. W 1911 r. utworzył Dom Katolicki w Brodnicy. Podczas I wojny światowej nie pozwolił wywieźć Niemcom dzwonów z kościoła farnego i przeznaczyć ich na cele zbrojeniowe. W latach 1918–1919 czynnie działał na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości[1].
Mowę wydrukowano w Chełmnie w drukarni Walentego Fiałka (1852–1932). Była to nietuzinkowa postać, jeden z najwybitniejszych Polaków czasów zaborów. Urodził się Chwarznie na Kaszubach. W 1868 r. w wieku 16 lat rozpoczął naukę zawodu w drukarni Ignacego Danielewskiego w Chełmnie. Od 1871 r. przez 15 lat pracował jako zecer w Poznaniu. W 1885 r. powrócił do Chełmna, gdzie odkupił od Jana Franciszka Tomaszewskiego drukarnię. Fiałek prowadził drukarnię i wydawnictwo w pojedynkę. Nie przeszkodziło mu to w ciągu 35 lat do 1919 r. wydać 200 tytułów w olbrzymich kilkunastotysięcznych nakładach. Łącznie wydrukował kilka milionów egzemplarzy książek. Wydawał literaturę popularną, książki dla ludu, kalendarze, śpiewniki, literaturę religijną, dla kobiet, dla dzieci i młodzieży. O skali jego przedsiębiorstwa świadczy ponad 50 zachowanych w Książnicy Kopernikańskiej cenników i katalogów wydawnictwa Fiałka. Książki sprzedawał na Pomorzu, w Wielkopolsce, na Śląsku, ale co ciekawe – najwięcej w Westfalii. Wielką pasją Fiałka było kolekcjonerstwo. Stworzył imponującą bibliotekę składającą się z prawie 4000 druków. Były to rzadkie wydawnictwa chełmińskie, pelplińskie, toruńskie, gdańskie, kaszubskie i mazurskie. Oprócz książek zgromadził też wiele listów i rękopisów. W skład jego kolekcji weszło również kilkaset starodruków. Po jego śmierci kolekcję zakupiło w całości Pomorskie Starostwo Krajowe i przekazało Towarzystwu Naukowemu w Toruniu. Obecnie jako depozyt TNT przechowywana jest w Książnicy Kopernikańskiej[2].
[1] Jan Doering, https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Doering
(dostęp: 15.11.2024).
[2] H. Piskorska, Fiałek
Walenty (1852–1932) [hasło], w: Polski
słownik biograficzny, t. 6, red. W. Konopczyński, Kraków 1948, s. 427.