Paulina SIkorska
Zespoły zabudowy i układ przestrzenny dawnych majątków ziemskich na ziemi chełmińskiej i ich wpływ na sieć osadniczą na przykładzie gminy Papowo Biskupie
Wydawnictwo Adam Marszałek
Toruń 2017
Sygnatura SIRr VIII/In-137
Publikacja wydana została na podstawie pracy doktorskiej pt. "Zespoły zabudowy i układ przestrzenny dawnych majątków ziemskich na ziemi chełmińskiej i ich wpływ na sieć osadniczą", napisanej na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.
Rozprawa prezentuje wyniki badań Pauliny Sikorskiej nad architekturą, budownictwem i rozplanowaniem przestrzennym zespołów dworsko-folwarcznych.
Autorka dokumentuje przeszłość majątków ziemskich, które były ważną składową dawnego krajobrazu ziem polskich.
Praca obejmuje ziemię chełmińską, ze szczególnym uwzględnieniem gminy Papowo Biskupie.
Autorka podjęła się zbadania dawnych majątków ziemskich, głównie ich zabudowy i struktury funkcjonalnej oraz miejsca w sieci osadniczej regionu.
Monografia składa się z siedmiu rozdziałów.
Rozdział 1 - Wprowadzenie
W rozdziale przedstawiono tematykę badawczą, literaturę przedmiotu i dotychczasowy stan badań.
Rozdział 2 - Charakterystyka historyczna osadnictwa na ziemi chełmińskiej
Autorka omówiła początki osadnictwa, strukturę administracyjną i uwarunkowania przyrodnicze badanego terenu.
Rozdział 3 - Wpływ Zakonu Krzyżackiego (Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie) i Kościoła katolickiego na formowanie się osadnictwa na ziemi chełmińskiej
W rozdziale przedstawiono zmiany strukturalne osadnictwa i wpływ na nie instytucji Kościoła katolickiego i administracji krzyżackiej.
Opisano też stosunki własnościowe, majątek Zakonu Krzyżackiego i Kościoła Katolickiego.
Rozdział 4 - Uwarunkowania społeczno-gospodarcze działalności majątków ziemskich na ziemi chełmińskiej od końca XVIII w. do połowy XX w.
Autorka omówiła czynniki prawno-gospodarcze i czynniki społeczne warunkujące funkcjonowanie majątków ziemskich.
Rozdział 5 - Charakterystyka zabudowy majątków ziemskich w gminie Papowo Biskupie
W rozdziale zaprezentowano rolę zespołów zabudowy dawnych majątków w strukturze osadniczej, funkcje gospodarcze i społeczne dawnych majątków ziemskich.
Omówiono położenie w sieci osadniczej oraz układ przestrzenny zespołów zabudowy dawnych majątków ziemskich.
Autorka przybliżyła historię rozwoju miejscowości oraz majątków ziemskich w gminie Papowo Biskupie.
Przedstawiono również strukturę i elementy zespołów dworsko-folwarcznych, z uwzględnieniem:
- budynków mieszkalnych właścicieli,
- parków i kompozycji zieleni,
- zabudowy gospodarczej,
- zabudowy dla pracowników folwarcznych,
- młynów wiatrowych
i innych elementów zabudowy, nawet takich jak ogrodzenia czy bramy wjazdowe.
Omówiono również wpływ zespołów dworsko-folwarcznych na zmiany w sieci osadniczej.
Rozdział 6 - Kierunki przekształceń i współczesne możliwości wykorzystania istniejącej zabudowy dawnych majątków ziemskich
W rozdziale przypomniano o przeszłości wsi na ziemi chełmińskiej w okresie międzywojennym, w okresie II wojny światowej i w okresie PRL.
Przedstawiono również zespoły zabudowy dawnych majątków ziemskich na ziemi chełmińskiej po 1989 roku.
Rozdział 7 - Podsumowanie
Książka ma cenny walor regionalny i przybliża dzieje niewielkich miejscowości z terenu gminy Papowo Biskupie:
- Dubielno
- Falęcin
- Filrus
- Folgowo
- Jeleniec
- Kucborek
- Młyńsk
- Niemczyk
- Nowy Dwór Królewski
- Papowo Biskupie
- Staw
- Storlus
- Wrocławki
- Zegartowice
- Żygląd
Publikacja zawiera również bardzo wiele planów, map, wykresów, rycin i fotografii.
