Dziedzictwo Torunia i ziemi chełmińskiej

 

Dziedzictwo Torunia i ziemi chełmińskiej
Odkrycia i reinterpretacje

pod redakcją Moniki Jakubek-Raczkowskiej

Wydawca: Dom Organizatora TNOiK

Toruń 2021

Sygnatura SIRr XXXIIIa/16.4

Jest to czwarty tom cyklu „Studia i Materiały z Dziedzictwa Kulturowego Torunia i Regionu”.

Tematyka woluminy skoncentrowana jest wyłącznie na spuściźnie artystycznej ziemi chełmińskiej, zwłaszcza Torunia.

Znalazły się w wydawnictwie publikacje specjalistów z różnych dziedzin - archeologii, historii, historii sztuki.

W wydawnictwie dominują studia z zakresu snycerstwa i malarstwa, witrażownictwa i złotnictwa.

Badania nad rzemiosłem artystycznym silnie wpisują się w tradycje naukowe "szkoły toruńskiej".

1. Bogusz Wasik - Starogród - "Stare Chełmno". Zamek i pierwsza lokacja miasta w świetle badań z lat 2016-2018

2. Katarzyna Sinoracka - Gotycka Pieta z kościoła pw. św. Wawrzyńca w Kijewie Królewskim - przyczynek do badań nad warsztatami snycerskimi ziemi chełmińskiej na przełomie XIV i XV wieku

3. Juliusz Raczkowski - Nieznane malowidło ścienne w kamienicy przy Rynku Staromiejskim 25  - przyczynek do badań nad wystrojami domów mieszczańskich Torunia w późnym średniowieczu

4. Weronika Kofel - Kompozycje ołtarzy na terenie ziemi chełmińskiej od XVI do XVIII wieku. Przyczynek do badań nad typologią retabulów nowożytnych

5. Katarzyna Bucław - Świętojańskie portrety epitafijne Rubinkowskich - studium kostiumologiczne

6. Alicja Graczyk - Zagadnienie autentyczności gotyckich witraży w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu

7. Adam Kaźmierczak - Witraże mozaikowe i szklenia ozdobne w kamienicach dawnej dzielnicy Wilhelmstadt. Przyczynek do badań nad witrażownictwem Torunia przełomu XIX i XX wieku

8. Monika Jakubek-Raczkowska - Tak zwane cyborium z kościoła pw. św. Jakuba w Toruniu. Uwagi na temat integralności zabytku

9. Wiktor Binnebesel, Maria Kamińska-Binnebesel - Nieznany zbiór złotnictwa z kościoła  pw. Ducha św. w Toruniu - wstępne rozpoznanie 

10. Alicja Grabowska-Lysenko - Do rozmnożenia chwaley Pańskiey y czczci SS. Iego. O niektórych relikwiarzach z toruńskiego kościoła pw. św.. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, związanych z nimi ołtarzach i ich znaczeniu dla dziedzictwa regionu - na marginesie niedawnego odkrycia zbioru relikwii w toruńskiej katedrze

11. Katarzyna Bucław - Haftowana poduszka na relikwie z kościoła pw. św.. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu - niespodziewane odkrycie w katedrze toruńskiej

Krzysztof Mastykarz - Czas wolny i rozrywka w Toruniu, Chełmnie, Grudziądzu i Brodnicy

 

Krzysztof Mastykarz

Czas wolny i rozrywka w Toruniu, Chełmnie, Grudziądzu i Brodnicy w XIV-XVI wieku

Seria: Biblioteka ToMiTi

Wydawnictwo Adam Marszałek

Toruń 2010

Sygnatura SIRr IX/45

Krzysztof Mastykarz obronił w 2010 roku rozprawę doktorską "Czas wolny i rozrywka w wybranych miastach ziemi chełmińskiej w XIV-XVI wieku".

Podstawa źródłowa opracowania jest bardzo zróżnicowana.

Składają się na nią kroniki, pamiętniki, roczniki, księgi rachunkowe, podatkowe, ławnicze, księgi proskrybowanych, wilkierze miejskie, statuty organizacji korporacyjnych, skrypty dłużne, uchwały rad miejskich, Stanów Prus Krzyżackich i Stanów Prus Królewskich, Prawo starochełmińskie.

Dysertacja została podzielona na cztery rozdziały:

Rozdział 1
Miasta ziemi chełmińskiej w XIV-XVI wieku
Zawiera opis dziejów lokacji miast na ziemi chełmińskiej oraz charakterystykę ich struktury społecznej.

Rozdział 2
Czas wolny i rozrywka w elitarnej kulturze wybranych miast ziemi chełmińskiej
Rozdział poświęcony jest rozrywkom patrycjuszy, zarówno wielkich miast pruskich (Stare Miasto Toruń, Chełmno), jaki i mniejszych ośrodków (Nowe Miasto Toruń, Grudziądz, Brodnica). Czas wolny spędzali oni w Dworach Artusa, domach kompanijnych, ogrodach strzeleckich.

Rozdział 3
Miejsca i formy spędzania czasu wolnego i rozrywki średnich i niższych warstw społecznych w wybranych ośrodkach miejskich ziemi chełmińskiej
Średnie i niższe warstwy korzystały z rozrywki organizowanej przez cechy i bractwa. Ogólnodostępnymi miejscami spędzania wolnego czasu były gospody, łaźnie,
ogrody strzeleckie, rynki i główne ulice.

Rozdział 4
Formy spędzania czasu wolnego o charakterze dworskim w ośrodkach miejskich ziemi chełmińskiej w XIV-XVI wieku
Ostatni rozdział zawiera opis spędzania czasu wolnego najpierw przez władze krzyżackie, a po 1454 roku przez polskich władców i dostojników.

Pomorze i Ziemia Chełmińska w przeszłości

 

Pomorze i Ziemia Chełmińska w przeszłości

Wydawca:
Towarzystwo Miłośników Historii

Poznań 1927

Sygnatura SIRr VIb/1-8

W okresie międzywojennym centrum naukowym ziem zachodnich był Poznań, który wziął na siebie rolę obrońcy prawdy historycznej o polskości Wielkopolski, Pomorza i Śląska w sporze z historykami niemieckimi.

Główna rolę pełnił Uniwersytet im. Adama Mickiewicza utworzony w 1919 roku.

Popularyzacja wyników badań akademickich zajmowało się Towarzystwo Miłośników Historii Ziem Zachodnich powołane w Poznaniu w 1922 roku.

Dzięki współpracy profesorów poznańskich z działającymi w Toruniu Instytutem Bałtyckim i Towarzystwem Naukowym w Toruniu udało się w 1927 roku wydać pierwsza synteza historyczna poświęcona Pomorzu pod tytułem "Pomorze i Ziemia Chełmińska w przeszłości".

Foto: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/72118

Monografia była dziełem zbiorowym i  składała się z następujących studiów:

1 - Józef Kostrzewski - Czasy przedhistoryczne Pomorza

2 - Kazimierz Tymieniecki - pomorze za Bolesławów

3 - Teodor Tyc - Pomorze polskie a Krzyżacy

4 - Kazimierz Tymieniecki - Upadek rządów krzyżackich na Pomorzu

5 - Kazimierz Ślósarczyk - Sprawa zespolenia Prus Królewskich z Koroną za Jagiellonów (1454-1572)

6 - Władysław Konopczyński - Prusy Królewskie w unji z Polską (1569-1772)

7 - Władysław Konopczyński - Polska polityka bałtycka

8 - Marjan Kniat - Życie gospodarcze Pomorza (Prus Królewskich) w czasach Rzeczpospolitej

9 - Tadeusz Grabowski - Literatura polska na Pomorzu

10 - Andrzej Wojtkowski - Zabór pruski (Do kongresu wiedeńskiego)

11 - Ks. Alfons Mańkowski - Pod rządami pruskimi (1815-1918)

Skarby Ziemi Chełmińskiej obszaru LGD "Vistula - Terra Culmensis - Rozwój przez Tradycję"

 

Skarby Ziemi Chełmińskiej obszaru LGD "Vistula - Terra Culmensis - Rozwój przez Tradycję"

Opracowanie tekstów: Piotr Birecki 

Wydawca: Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania "Vistula - Terra Culmensis - Rozwój przez Tradycję" 

Sztynwag 2018

Sygnatura SIRr XIII/174

W przewodniku "Skarby Ziemi Chełmińskiej" opisano najważniejsze zabytki położone na terenie Gmin Chełmno, Grudziądz, Rogóźno, Łasin, Świecie nad Osą, Gruta, Radzyń Chełmiński, Płużnica, Lisewo i Stolno.

Gminy te tworzą Lokalna Grupę Działania "Vistula - Terra Culmensis".

Szczegółowy katalog zabytków obejmuje następujące atrakcje:

Gmina Chełmno

• Kościół pw. św. Barbary w Starogrodzie
• Wzgórze zamkowe w Starogrodzie
• Góra św. Wawrzyńca w Kałdusie
• Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łunawach Wielkich
• XIX-wieczne domy nad Wisłą
• Domy pomennonickie w Nowejwsi Chełmińskiej
• Kamień ze znakiem powodzi w Bieńkówce
• Ścieżka ekologiczna w Wielkich Łunawach
• Pomnik ofiar zbrodni hitlerowskich w Klamrach

Gmina Grudziądz

• Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Mokrem
• Kościół w Mokrem poewangelicki filialny
• Fort "Wielka Księża Góra" w Wielkich Lniskach
• Dom narodzin Ludwika Rydygiera w Dusocinie
• Polskie schrony linii Rzeki Osy
• Kościół pw. św. Mikołaja w Szynychu
• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Wielkim Wełczu,
• Kościół pw. Matki Boskiej Królowej Polski w Piaskach
• Cmentarz mennonicki w Sosnówce

Gmina Rogóźno

• Kościół pw. Świętego Wojciecha w Rogożnie
• Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Gubinach
• Kościół pw. św. Bartłomieja w Szembruku
• Dwór w Białochowie
• Pomnik ofiar zbrodni w Białochowie
• Zamek w Rogoźnie-Zamku
• Aleja Dębowa w Białochowie
• Aleja Kasztanowa w Białochowie
• Drewniany dom typu "poniatówka" Henryka Kruzela

Gmina Łasin

• Kościół pw. św. Katarzyny w Łasinie
• Ratusz w Łasinie
• Kościół ewangelicki w Łasinie
• Pałac w Nogacie
• Pałac w Nowych Jankowicach
• Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Szynwałdzie
• Kościół pw. św. Barbary w Świętem
• Kościół pw. św. Wawrzyńca Męczennika w Szczepankach
• Pałac w Bogdankach
• Wieża ciśnień w Łasinie

Gmina Świecie nad Osą

• Kościół pw. św. Michała Archanioła w Linowie
• Pałac w Linowie
• Pałac w Lisowie
• Dwór w Mędrzycach
• Dwór w Widlicach
• Grodzisko w Świeciu nad Osa
• Młyn w Świeciu nad Osą
• Stacja kolejowa w Szarnosiu

Gmina Gruta

• Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Grucie
• Kościół pw. św. Jakuba w Dąbrówce Królewskiej
• Pałac w Mełnie
• Kościół pw. św. Kosmy i św. Damiana w Okoninie
• Relikty zamku krzyżackiego w Pokrzywnie
• Park dworski w Jasiewie
• Park dworski w Orlu
• Ruiny dworu obronnego w Boguszewie
• Cmentarz rodziny Bielerów w Mełnie
• Grodzisko w Plemiętach
• Młyn w Słupskim Młynie

Gmina Radzyń Chełmiński

• Zamek w Radzyniu Chełmińskim
• Kościół pw. Św. Anny w Radzyniu Chełmińskim
• Kaplica pw. św. Jerzego w Radzyniu Chełmińskim
• Bożnica w Radzyniu Chełmińskim
• Kościół pw. św. Sebastiana i Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rywałdzie Królewskim
• Kaplica pw. sw. Wawrzyńca w Debieńcu
• Kościół ewangelicki w Radzyniu Chełmińskim
• Budynek Urzędu Miasta i Gminy
• Głaz narzutowy w Radzyniu Chełmińskim
• Kamienie wokół rynku z przełomu XVII-XIX wieku w Radzyniu Chełmińskim

Gmina Płużnica

• Kościół pw. św. Małgorzaty w Płużnicy
• Kościół pw. św. Michała Archanioła w Błędowie
• Kaplica pw. św. Barbary w Mgowie
• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Nowej Wsi Królewskiej
• Zespół dworski w Orłowie
• Pałac w Mgłowie
• Dwór w Działowie
• Kościół poewangelicki w Wieldządzu
• Dwór w Płąchwach

Gmina Lisewo

• Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Boskiej Śnieżnej w Lisewie
• Dawny kościół ewangelicki w Lisewie
• Stacja w Kornatowie
• Ruiny zamku w Lipienku
• Pałac w Mgoszczu
• Park dworski w Tylewie
• Dawna pastorówka w Lisewie
• Zespół pałacowo-parkowy w Pniewitem

Gmina Stolno

• Zespół pałacowo-parkowy w Wabczu
• Zespół pałacowo-parkowy w Grubnie
• Fort III Małe Czyste
• Fort VII w Rybieńcu
• Kościół pw. św. Bartłomieja i św., Anny w Wabczu
• Kościół pw. sw. Katarzyny Aleksandryjskiej w Wielkiem Czystem
• Hallerówka w Gorzuchowie
• Góra św. Jana w Gorzuchowie
• Kuźnia w Oborach

Średniowieczne siedziby rycerskie w ziemi chełmińskiej na tle badań podobnych obiektów na ziemiach polskich

 

Średniowieczne siedziby rycerskie w ziemi chełmińskiej na tle badań podobnych obiektów na ziemiach polskich

Materiały z Sesji Archeologiczno-Historycznej, Bachotek 3-4 maja 1985

Redakcja naukowa Andrzej Kola

Wydawcy:
Muzeum Regionalne w Brodnicy,
Instytut Archeologii i Etnografii UMK w Toruniu 

Toruń 1987

Sygnatura  SIRr VIb/3-26

Tom zawiera teksty referatów wygłoszonych na sesji naukowej poświęconej problematyce średniowiecznych siedzib rycerskich.

Spis treści:

1. Andrzej Kola - Stan i perspektywy badań archeologicznych późnośredniowiecznych siedzib rycerskich na ziemi chełmińskiej 
2. Antoni Czacharowski - Sytuacja prawna rycerstwa ziemi chełmińskiej w średniowieczu 
3. Jan Powierski - Grody rycerskie w ziemi chełmińskiej w XIII w. w świetle źródeł pisanych 
4. Ryszard Boguwolski - Wyniki badań archeologicznych na grodzisku w Plemiętach 
5. Gerard Wilke - Późnośredniowieczny dwór obronny w Słoszewach koło Brodnicy w świetle badań archeologicznych 
6. Kazimierz Grążawski - Wyniki badań grodzisk w Radoszkach i Bachotku woj. toruńskie 
7. Leszek Kajzer - Czy tzw. gródki stożkowate były fundacjami "średniego rycerstwa"? 
8. Edward Krause - Nowe źródła archeologiczne o siedzibie rycerskiej w Siedlątkowie w woj. sieradzkim 
9. Edward Krause - Badania archeologiczne grodziszczka w Szamotułach w woj. poznańskim 
10. Tadeusz Łaszkiewicz - Piotr Wawrzyniak - Popów - przyczynek do dyskusji nad funkcją niektórych gródków stożkowatych 
11. Krzysztof Wachowski - Bełty z zamku w Legnicy 
12. Rainer Sachs - Nieznane badania miedzywojenne nad historią wiezy rycerskiej w Siedlecinie 
13. Stanisław Kołodziejski - Średniowieczne rezydencje obronne w zachodniej Małopolsce 
14. Antoni Jan Pawłowski - Siedziba rycerska w Stążkach woj. elbląskie w świetle dotychczasowych badań archeologicznych

Ochrona zabytków architektury obronnej

 

Ochrona zabytków architektury obronnej

Materiały XV Seminarium Krajoznawczego Wojska Polskiego "Fortyfikacje Ziemi Chełmińskiej" Krajowej Narady Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, Toruń, Chełmno, Grudziądz, 22-25 kwietnia 2002 r. 

 red. Janusz Furtak

Wydawca:  Departament Wychowania i Promocji Obronności MON

Warszawa 2002

Sygnatura SIRr XXV/73 

W tomie znalazły się referaty poświęcone Twierdzy Chełmno, Twierdzy Toruń i Twierdzy Grudziądz.

Spis treści:

1. Wiesław Bąk - Twierdza Chełmno - zarys dziejów 
2. Mirosław Giętkowski - Budowa twierdzy pierścieniowej w Toruniu w latach 1815-1914 
3. Zbigniew Nawrocki - Dzieje średniowiecznych murów obronnych w Toruniu od XV do XVIII w. 
4. Henryk Miłoszewski - Rola i zakres działalności Oddziału Miejskiego PTTK im. M. Sydowa w Toruniu na rzecz promowania walorów "Twierdzy Toruń" 
5. Jerzy Krzyś - Grudziądzka twierdza 
6. Wiesław Sieradzan - Historia Ziemi Chełmińskiej w latach 1230-1466 
7. Lech Narębski - Fortyfikacje twierdz Toruń, Chełmno, Grudziądz na przełomie XIX i XX w. 
8. Marian Rochniński - Niemieckie fortyfikacje Torunia z 1944 roku 
9. Wojciech Zawadzki - Obrona linii Wisły w 1920 roku 
10. Jerzy Okoński - Fort IV - obiekt turystyczny 

Ewangelicy w regionie kujawsko-pomorskim na przestrzeni wieków

 

Ewangelicy w regionie kujawsko-pomorskim na przestrzeni wieków 

 pod redakcja Jarosława Kłaczkowa

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Toruń 2020

Sygnatura SIRr XXXIV/194

Przedmiotem prezentowanego zbiorów studiów są dzieje ewangelicyzmu na obszarze Kujaw, Ziemi Chełmińskiej, Ziemi Dobrzyńskiej, Ziemi Lubawskiej i Michałowskiej.

Ośrodkiem oddziaływania ewangelicyzmu na tym terenie był Toruń

Luteranizm i kalwinizm przez blisko 400 lat dominował w życiu Torunia.

Jego mieszkańcy pyli w większości protestantami, a i burmistrzowie byli wyłącznie wyznania ewangelickiego.

Na zbiór składa się kilkanaście studiów:

1. Marek Romaniuk - Ewangelicy w Bydgoszczy 
2. Tomasz Łaszkiewicz - Ewangelicy w Inowrocławiu 
3. Tomasz Dziki - Ewangelicy we Włocławku w okresie zaborów (1793–1918) i w Drugiej Rzeczpospolitej (1918–1939) 
4. Tomasz Krzemiński - Protestanci na Kujawach wschodnich od XVI do połowy XX wieku 
5. Jerzy Domasłowski - Ewangelicy w Grudziądzu – zarys dziejów
6. Jarosław Kłaczkow - Ewangelicy w Toruniu na przestrzeni wieków 
7. Jarosław Anuszewski, Piotr Gałkowski - Parafia Ewangelicko-Augsburska w Lipnie
8. Jarosław Anuszewski, Piotr Gałkowski - Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rypinie 
9. Michał Dzimira - Ewangelicy w Brodnicy i w Lidzbarku – zarys dziejów
10. Andrzej Korecki - Ewangelicy na terenie ziemi lubawskiej 
11. Mateusz Superczyński - Parafia ewangelicka w Chełmnie i jej spuścizna aktowa 
12. Agnieszka Zielińska - Ewangelicy w  miastach regionu kujawsko-pomorskiego XVI–XX wieku w ujęciu statystycznym 
13. Piotr Birecki - Ewangelicka architektura i sztuka w regionie kujawsko-pomorskim na przestrzeni wieków 

Wacław Dokurno, Maria Gessek - Kościół na Ziemi Chełmińskiej

 

ks. Wacław Dokurno
Maria Gessek

Kościół na Ziemi Chełmińskiej
w roku jubileuszu 750-lecia diecezji chełmińskiej

Toruń 1993

Sygnatura SIRr XXXIV/196

Książka "Kościół na Ziemi Chełmińskiej" jest owocem 10 lat doświadczeń zbieranych podczas prowadzenia rekolekcji oazowych w Toruniu.

Ruch oazowy, czyli Ruch Światło-Życie przewiduje codzienną pielgrzymkę do innego kościoła w czasie rekolekcji.

W ciągu 15 dni oazy uczestnicy rekolekcji pielgrzymowali do następujących świątyń:

• dzień 1 - katedra św. Janów w Toruniu
• dzień 2 - kolegiata św. Piotra i Pawła w Kruszwicy
• dzień 3 - kościół pofranciszkański NMP
• dzień 4 - katedra św. Wojciecha w Gnieźnie
• dzień 6 - sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej w Chełmnie
• dzień 7 - kościół św. Jakuba
• dzień 8 - proprotestancki kościół w Górsku
• dzień 9 - droga krzyżowa z Fortu VII na Barbarkę
• dzień 10 - barokowy kościół św. Piotra i Pawła
• dzień 11 - poprotestancki kościół Świętego Ducha
• dzień 14 - neogotycki kościół M. B. Zwycięskiej

Równolegle w programie rekolekcji każdego dnia był czas na modlitwę różańcową przy wizerunku Najświętszej Marii Panny.

Programowi rekolekcji odpowiada również układ książki.

Zamieszczone w niej materiały pomocnicze podzielono na 15 dni.

Są to teksty historyczne - z zakresu historii Kościoła, Polski i historii sztuki.

Ich osią tematyczną jest odwiedzana w danym dniu świątynia.

Całość poprzedza krótki zarys historii kościoła na ziemi chełmińskiej.

Czytelników powinny zainteresować następujące zagadnienia opisane w książce:

• dzieje Torunia
• kościół św. Jana w Toruniu
• ruch monatystyczny św. Benedykta - jego początki i pierwsze klasztory benedyktyńskie w Polsce
• początki chrześcijaństwa w Polsce X-XI w.
• ruch kanonicki i kolegiata św. Piotra i Pawła w Kruszwicy
• symbolika kościoła romańskiego
• prehistoria diecezji chełmińskiej
• ikonografia Zwiastowania
• ikonografia Bożego Narodzenia
• ikonografia zaśnięcia NMP
• kult obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy - patronki diecezji chełmińskiej (toruńskiej)
• zakony żebracze
• symbolika kościoła gotyckiego
• kościół pofranciszkański NMP w Toruniu
• bł. Jan Łobdowczyk (?-ok. 1264)
• sanktuarium św. Wojciecha w Gnieźnie
• Drzwi Gnieźnieńskie
• Ostrów Lednicki
• rzeźba romańska w strzelnie
• św. Wawrzyniec - patron diecezji chełmińskiej
• początki diecezji chełmińskiej
• bł. Chrystian - pierwszy biskup Prus
• Henryk - Heindenreich  - pierwszy biskup chełmiński
• bł. Juta - pustelnica z Chełmży
• Magdalena Mortęska - reformatorka chełmińska
• dawny kościół i klasztor cysterek w Chełmnie
• Pieta Chełmińska
• kościół św. Jakuba w Toruniu
• ikonografia Krzyża
• duchowość pasyjna XIII i XIV w.
• Drzewo Życia
• obraz pasyjny
• Chrystus Bolesny
• kult maryjny w Polsce
• obraz Matki Boskiej Śnieżnej
• feretron różańcowy
• rozpad jedności Europy
• reformacja w Toruniu i diecezji chełmińskiej
• bp Piotr Kostka - kontrreformacja
• malarstwo protestanckie
• Droga Krzyżowa
• ks. S.W. Frelichowski więzień Fortu VII w Toruniu
• kult św. Barbary
• sztuka w Polsce po soborze trydenckim
• ikonografia Niepokalanego Poczęcia
• kościół Św. Ducha
• historyzm wieku XIX
• kościół w Toruniu w XIX w.
• wspólnota prawosławna w Toruniu
• sztuka sakralna a życie duchowe
• sztuka sakralna XX w.

Stefan Rafiński - Mały słownik biograficzny uczniów Gimnazjum Chełmińskiego z XIX i pocz. XX w.

 

Stefan Rafiński

Mały słownik biograficzny uczniów Gimnazjum Chełmińskiego z XIX i pocz. XX w.

Wydawnictwo Muzeum Ziemi Chełmińskiej

Chełmno 2020

Sygnatura SIRr IIIA/135

Stefan Rafiński jest zasłużonym chełmińskim biografem, historykiem i regionalistą.

Jest ona autorem wielu książek i artykułów naukowych.

W Książnicy Kopernikańskiej dostępne są jego następujące publikacje:

• Bonifacy Łazarewicz / Stefan Rafiński. - Grudziądz : Polskie Towarzystwo Historyczne 1978. 
• Chełmiński słownik biograficzny. T. 2 / Stefan Rafiński. - Chełmno : Wydawnictwo Muzeum Ziemi Chełmińskiej 2015. 
• Chełmiński słownik biograficzny / Stefan Rafiński. - Chełmno : Wydawnictwo Muzeum Ziemi Chełmińskiej 2006. 
• Dr Jan Sujkowski, lekarz i działacz narodowy na Pomorzu / Stefan Rafiński. - Grudziądz : Polskie Towarzystwo Historyczne, 1976.
• Mały słownik biograficzny uczniów Gimnazjum Chełmińskiego z XIX i pocz. XX w. / Stefan Rafiński. - Chełmno : Wydawnictwo Muzeum Ziemi Chełmińskiej 2020. 
• Mieczysław Łyskowski / Stefan Rafiński. - Grudziądz : Polskie Towarzystwo Historyczne, 1978. 
• Nauczanie języka polskiego w gimnazjum chełmińskim w latach 1840-1849 / Stefan Rafiński. - Toruń : UMK 1971. 
• Nieznane przyczynki do biografii prof. dr. med. Ludwika Rydygiera / Stefan Rafiński. - Warszawa : PWN, 1978.
• Objazdowa działalność Teatru Miejskiego w Grudziądzu na Pomorzu w okresie międzywojennym / Stefan Rafiński ; Gdańskie Towarzystwo Naukowe Wydział I Nauk Społecznych i Humanistycznych. - Gdańsk : Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1990. 
• Portret zapomnianego dziennikarza pomorskiego Jana Michała Rakowskiego / Stefan Rafiński. - Grudziądz : Polskie Towarzystwo Historyczne, 1979.
• Władysław Cieszyński, dziennikarz i działacz gdański / Stefan Rafiński. - Gdańsk : Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1975. 
• Z dziejów Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Chełmnie / Stefan Rafiński. - Bydgoszcz : Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 2001. 

Szczególnym zainteresowaniem Stefana Rafińskiego cieszyły się zawsze dzieje Gimnazjum w Chełmnie.

Wyrazem tego jest również "Mały słownik biograficzny uczniów Gimnazjum Chełmińskiego z XIX i pocz. XX w.".

Jest to kontynuacja I i II tomu "Chełmińskiego słownika Biograficznego", w którym znalazło się już wiele życiorysów zasłużonych adeptów Gimnazjum Chełmińskiego.

Gimnazjum powstało w 1837 roku i było w okresie zaboru pruskiego jedną z najważniejszych szkół średnich na Pomorzu.

Dzięki staraniom Polaków w latach 40-tych XIX w. w gimnazjum wprowadzono do nauczania język polski.

W Słowniku zaprezentowano biogramy 51 uczniów Gimnazjum Chełmińskiego.

Wielu z nich buło członkami tajnych polskich organizacji filomackich i filareckich.

Piotr Skurzyński - Zamki ziemi chełmińskiej

 

Piotr Skurzyński

Zamki ziemi chełmińskiej

Wydawnictwo Region

Gdynia 2020

Sygnatura SIRr VIb/4-61

Piotr Skurzyński jest dziennikarze, prawnikiem i pisarzem.

Otrzymał kilkanaście nagród w konkursach literackich.

Jest również autor kilkunastu publikacji turystycznych i popularnonaukowych.

W Książnicy Kopernikańskiej dostępne są jego książki:

• Dzieje architektury polskiej : opowieści z drewna, kamieni i cegieł / Piotr Skurzyński. – Warszawa : Wydawnictwo Egmont Polska 2007. 
• Pomorze / Piotr Skurzyński. – Warszawa : Sport i Turystyka – Muza 2007. 
• Pomorze Wschodnie, Bornholm i Kaliningrad na weekend : przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński [oraz] Piotr Ostrowski, Jarosław Swajdo. – Bielsko-Biała : Pascal 2005. 
• Spływy kajakowe / [aut. Zbigniew Galiński, Marek Kwaczonek, Piotr Skurzyński]. – BielskoBiała : Wydawnictwo Pascal ; Warszawa : Agora 2009. 
• Zamki Kociewia i Borów Tucholskich / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region Jarosław Ellwart 2018. 
• Zamki krzyżackie / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region Jarosław Ellwart © copyright 2019. 
• Zamki nad Dolną Wisłą : historia – przygoda – turystyka / Piotr Skurzyński. – Gdynia : „Region” 2006. 
• Zamki ziemi chełmińskiej / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region 2009, 2016, 2020. 

Książka „Zamki ziemi chełmińskiej” jest przewodnikiem turystyczno-historycznym.

Ziemia Chełmińska jest kolebką państwa zakonnego i tu narodził się w XIII wieku model zamku krzyżackiego.

Pełnił on nie tylko funkcje warowni, ale również ośrodka administracyjnego, produkcyjnego i klasztoru.

Ale nie wszystkie przedstawione zamki zbudowali Krzyżacy.

W przewodniku opisano następujące zamki:

• Boguszewo 
• Brodnica 
• Chełmno 
• Golub-Dobrzyń 
• Grudziądz 
• Kowalewo 
• Kurzętnik 
• Lipienek 
• Lubawa 
• Papowo Biskupie 
• Pokrzywno 
• Radzyń Chełmiński
• Rogóźno 
• Starogród 
• Toruń
• Toruń-Dybów 
• Zamek Bierzgłowski 
• Złotoria 

W  przewodniku znajdziemy opis dziejów zamku i jego architektury.

Poznamy dokładną lokalizację zamku.

Udamy się na zwiedzanie.

Znajdziemy informacje o innych miejscowych atrakcjach.

Dowiemy się wielu ciekawostek.

Gabriela Mazur - Leksykon miejscowości powiatu chełmińskiego

 

Gabriela Mazur

Leksykon miejscowości powiatu chełmińskiego

Wydawnictwo Region

Gdynia 2020

Sygnatura SIRr VIb/1-68

Leksykon miejscowości powiatu chełmińskiego jest efektem tytanicznej pracy jednej ospby.

Gabriela Mazur stworzyła obszerny leksykon miejscowości, który ukazuje bogatą, a dotąd nieznaną przeszłość nawet najmniejszych wsi powiatu chełmińskiego.

Opisy nie ograniczają się tylko do zarysu dziejów miejscowości.

Przywoływane są również legendy oraz wybitne postacie.

Leksykon jest bardzo rzetelnie opracowany i stanowi cenne źródło informacji.

Jego autorka od wielu już lat zajmuje się lokalnym krajoznawstwem.

Właściwą treść leksykonu poprzedza obszerny rys historyczny, w którym przedstawiono:

• dzieje powiatu chełmińskiego na przestrzeni wieków, 
• gminę ewangelicką, 
• gminę żydowską,  
• strój ludowy noszony w powiecie chełmińskim.

Dalej następuje jeszcze rys opisujący walory krajoznawcze, atrakcje przyrodnicze i turystyczne powiatu chełmińskiego.

Miejscowości przedstawiono pogrupowane według gmin.

Przeszłość pogranicza : studia z dziejów Ziemi Chełmińskiej i Dobrzyńskiej

 

Przeszłość pogranicza

Studia z dziejów Ziemi Chełmińskiej i Dobrzyńskiej

praca zbiorowa pod redakcją Tomasza Chrzanowskiego i Bogusza Wasika

Wydawca: WPR 

Golub-Dobrzyń 2020

Sygnatura SIRr VIb/1-67

Prezentujemy intersujący tom studiów poświęconych dziejom ziem położonych po obu stronach Drwęcy.

Wyniki swoich badań na temat przeszłości Ziemi Chełmińskiej i Ziemi Dobrzyńskiej przedstawiają zarówno archeolodzy jak i historycy.

Reprezentują oni różne ośrodki badawcze - Toruń, Brodnicę, Rypin, Malbork, Golub-Dobrzyń, Jabłonowo Pomorskie.

W tomie znalazło się 10 studiów naukowych:

1. Filip Marciniak  - Mezolityczne stanowisko Mszano 14 na tle osadnictwa przedrolniczych społeczności na Niżu Polskim
   
   
2. Jadwiga Lewandowska - Stary Rypin. Przeszłość zapisana w dokumentach i ziemi
   
   
3. Bogusz Wasik - Zamki pogranicza państwa krzyżackiego w Prusach i Korony Polskiej w rejonie Drwęcy
   
   
4. Jarosław Dumanowski - Kura czarno i polewka z barszczu. W poszukiwaniu historycznego menu dla zamku w Golubiu
   
   
5. Natalia Becmer, Tomasz Chrzanowski - Inwentarz starostwa golubskiego z 1656 roku
   
   
6. Ryszard Kowalski  - Synagogi w Golubiu przy ulicy Zamkowej i 17 Stycznia
   
   
7. Tomasz Chrzanowski  - Miasto w przeciągu historii – Golub w świetle dziewiętnastowiecznych opinii
   
   
8. Agnieszka Zielińska  - Przemiany demografczne i społeczne na terenie Golubia i powiatu wąbrzeskiego od połowy XIX wieku do II wojny światowej
   
   
9. Irena Żabińska – Magalska  - Fakty, legendy, tajemnice czyli zarys historii Jabłonowa – Zamku
   
   
10. Piotr Grążawski  - Fortyfkacje z 1939 roku w okolicach Zbiczna

Jerzy Sawicki - Śladami Krzyżaków

 

Jerzy Sawicki

Śladami Krzyżaków

Wydawnictwo Novae Res

Gdynia 2014

Sygnatura SIRr W/T/Saw60

 

W Informatorium uruchomiliśmy Mini-Wypożyczalnię Beletrystyki Regionalnej „Żółty Regał”.  Jest to specjalny dział z powieściami, których fabuła została osadzona w województwie kujawsko-pomorskim. Oferujemy kryminały, romanse, powieści obyczajowe, powieści historyczne i powieści młodzieżowe. Mini-Wypożyczalni towarzyszy również profil @zoltyregal na Instagramie.

Książka "Śladami Krzyżaków" Jerzego Sawickiego to powieść historyczna, przygodowa i młodzieżowa w jednym.

Akcja powieści rozgrywa się współcześnie, ale jej bohaterzy starają się odkryć rozwiązanie średniowiecznej tajemnicy.

Trójka bohaterów przemierza Ziemię Chełmińską i Pomorze Nadwiślańskie śladami krzyżackich miast i zamków.

Mimo, iż dotyczy zamierzchłych czasów książka napisana jest żywym i przystępnym językiem.

Dowiadujemy się wielu ciekawych i fascynujących informacji o Zakonie Krzyżackim, podanych w intrygujący i wciągający sposób.

Księga klasztorów ziemi chełmińskiej w średniowieczu. T. 1, Chełmno

 

Monika Jakubek-Raczkowska
Juliusz Raczkowski
Piotr Oliński

Księga klasztorów ziemi chełmińskiej w średniowieczu
T. 1, Chełmno

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Towarzystwo Naukowe w Toruniu

Toruń 2019

Sygnatura SIRr XXXIV/187

Opracowanie stanowi pierwsza część wydawnictwa poświęconego klasztorom w Chełmnie i Toruniu w okresie średniowiecza.

Autorzy zebrali obszerny materiał złożony z danych źródłowych, analiz, ikonografii i wyników prac dokumentacyjnych.

Publikacja poświęcona jest trzem chełmińskim klasztorom:

• cysterek - benedyktynek
• dominikanów
• franciszkanów

Opracowanie rozpoczyna się obszernym wstępem ogólnym, w którym przedstawiono dzieje, działalność i spóściznę wszystkich klasztorów ziemi chełmińskiej w średniowieczu łącznie.

Najważniejszą częścią publikacji jest Katalog, w którym uwzględniono szczegółowo opracowane zagadnienia historyczne, związane z funkcjonowaniem każdego z chełmińskich klasztorów, a także architekturę kościołów i zabytki należące niegdyś do ich wystroju i wyposażenia.

Każdy klasztor opracowano uwzględniając:

• Zagadnienia historyczne (nazwa, położenie, przynależność zakonna, historia klasztoru, składy osobowe konwentów, podstawy prawne, relacje prawne ze zwierzchnikiem terytorialnym, podstawy ekonomiczne, zycie religijne i oddziaływanie religijne, zabytki kultury pisanej
• Zagadnienia historyczno-artystyczne (założenie klasztorne, wystrój i wyposażenie kościoła, które przedstawiono w układzie identyfikacja, lokalizacja, opis, dzieje, rozpoznanie, bibliografia, dokumentacja, dokumentacja fotograficzna)

Opracowanie jest bogato ilustrowane.

Marek Weckwerth – Ziemia chełmińska i dobrzyńska

 

Marek Weckwerth

Ziemia chełmińska i dobrzyńska

Cz. 1-2

Wydawca: Gazeta Pomorska Media 

Bydgoszcz 2008

Sygnatura SIRr XIII/170-171

Polecane wydawnictwo stanowi przewodnik turystyczny po atrakcjach ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej

Z przewodnikiem poznamy dzieje zamku bierzgłowskiego.

Będziemy mogli zwiedzić podziemie katedry w Chełmży.

Poznamy pałac i kościół w Ostromecku.

Odwiedzimy Chełmno miasto na wzgórzu pełnym zabytków.

Poznamy gotycką starówkę w Toruniu i jego XIX-wieczne forty.

Odwiedzimy warownie nad jęzorem w Papowie Biskupim.

Poznamy potężny zamek w Radzynie Chełmińskim.

Przejdziemy szlak Doliny Osy.

Poznamy Twierdzą Grudziądz ,która oparła się wojskom napoleońskim.

Spłyniemy kajakami przez Gardęgę i Drwęcę.

Odwiedzimy Brodnicę, Wąbrzeżno i Golub Dobrzyń.

W końcu poznamy Pojezierze Dobrzyńskie.