 |
| Wiktor Kulerski - fotografia W: Karol Rzepecki, Pobudka wyborcza, Poznań 1907, s. 146 |
Wiktor Kulerski urodził się w 1865 roku w Grucie pod Grudziądzem.
Jego ojciec był nauczycielem w Radzyniu Chełmińskim, który z racji wykonywanego zawodu na państwowej posadzie ulegał germanizacji.
W 1883 roku Wiktor Kulerski został wydalony z Seminarium Nauczycielskiego w Grudziądzu za udział w uroczystości poświęconej zwycięstwu Jana III Sobieskiego pod Wiedniem.
[spacer height="20px"]
Pracował jako guwerner w domach ziemiaństwa pomorskiego.
Studia zakończył eksternistycznie.
Nie chcąc pracować jako nauczyciel w niemieckiej szkole - otworzył w Sopocie pensjonat.
Poświęcił się też działalności społecznej i narodowej, zakładał polskie towarzystwa ludowe i oświatowe, wygłaszał wykłady z literatury i historii zakładał polskie szkółki, pisał do gazet.
1 października 1894 roku kazał się pierwszy numer "Gazety Grudziądzkiej".
Już w pierwszym roku jej działalności został skazany na 3 miesiące wiezienia za obrazę pruskiej administracji.
W sumie władze pruskie wytoczyły "Gazecie Grudziądzkiej" aż 87 procesów.
Najczęściej pozywany był redaktor Bolesław Sobiechowski - 18 razy w I instancji tylko w latach 1900 - 1901.
Skazany został łącznie na karę 1240 marek grzywny oraz 1 rok, 5 miesięcy i dwa tygodnie więzienia.
Wiktor Kulerski zyskał dużą popularność w społeczeństwie, co przyniosło mu przydomek "Hetmana Ludu" i wybór na posła w niemieckim parlamencie od 1903 do 1911 roku.
Jednak jego ludowa kandydatura spotkała się z gwałtowną krytyką ze strony innych działaczy narodowych, wywodzących się tradycyjnie z kręgów ziemiaństwa.
 |
| Gazeta Grudziądzka Sygnatura M 526, M 1025-1028 |
Stały wzrost sprzedaży "Gazety Grudziądzkiej" pozwolił Wiktorowi Kulerskiemu kupić w 1910 roku 34 morgowe gospodarstwo w Tuszewie pod Grudziądzem.
Tu wybudował "Zakłady Graficzne i Wydawnicze Wiktora Kulerskiego ", które otworzył uroczyście w 1913 roku.
Składały się one kilku budynków.
Pierwszy mieścił administracje i redakcję, w drugim znajdowały się dwie hale maszyn. trzeci budynek stanowił elektrownię zakładową, dalej znajdowały się magazyny.
Drukarnia miała również własną bocznicę kolejową.
Zakłady Kulerskiego zatrudniały ponad 100 osób.
Wprowadził 8-godzinny dzień pracy, urlopy wypoczynkowe, obiady, łazienki, bibliotekę, wycieczki dla pracowników.
Najważniejszą pozycją wydawniczą Zakładów Kulerskiego była oczywiście "Gazeta Grudziądzka", której nakład osiągnął w 1914 roku ponad 128 000 egzemplarzy.
To trzeci wynik spośród wszystkich gazet (również niemieckich) wydawanych w Cesarstwie Niemieckim.
Wśród gazet polskich "Gazeta Grudziądzka" miała największy nakład w skali całego świata.
W tym czasie nakłady "Gazety Toruńskiej" i "Dziennika Poznańskiego" sięgały zaledwie 3000 egzemplarzy.
To ewenement zważywszy na fakt, że tylko 11 % mieszkańców Grudziądza było wówczas Polakami, a samo miasto miało około 24 tys. mieszkańców.
Okazuje się, ze 50 % nakładu gazety sprzedawano w Nadrenii i Westfalii.
"Gazeta Grudziądzka" wychodziła trzy razy w tygodniu (we wtorki, czwartki, soboty).
Wiktor Kulerski kierował swoja gazetę do ludu, nie do ziemiaństwa, kupców czy fabrykantów.
"Gazeta Grudziądzka" wypłacała zapomogi wdowom i sierotom po zmarłych czytelnikach (abonentach).
Bardzo często ukazywały się również bezpłatne dodatki do gazety:
- "Gość Świąteczny"
- "Przyjaciel Dziatwy"
- "Dodatek rolniczo-przemysłowy"
- "Gospodarz"
- "Robotnik"
- "Śmiech"
- "Dobra Gospodyni"
Każdy z abonentów dostawał tez co roku bezpłatny "Kalendarz Mariański" - kolorowany i ilustrowany.
Wydawnictwo "Gazety Grudziądzkiej" drukowało również książki.
Także one były bezpłatnie rozsyłane do abonentów.
Okazuje się, że drukarnia Wiktora Kulerskiego wydawała w latach 1894-1939 blisko 300 tytułów książek, broszur i innych publikacji.
Były wśród nich kalendarze, śpiewniki, powieści, modlitewniki, przewodniki, elementarze, listowniki, dramaty, podręczniki, książki historyczne, legendy, czytanki dla dzieci, bajki, poradniki medyczne, domowe i prawne, kolorowe obrazki.
Trafiały one do czytelników w gigantycznych nakładach sięgających kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy.
Rozesłano bezpłatnie 500 tys. egzemplarzy kalendarzy, 700 tys. egzemplarzy książek, 900 tys. kolorowych obrazków.
"Gazeta Grudziądzka" największy rozkwit przezywała tuż przed wybuchem I wojny światowej.
W okresie międzywojennym szykany władz sanacyjnych i wielki kryzys gospodarczy stopniowo doprowadziły do jej upadku.
Wiktor Kulerski tradycyjnie sprzyjał bowiem Polskiemu Stronnictw Ludowemu "Piast" - z jego ramienia w latach 1928-1935 zasiadał w Senacie.
W latach1920-1921 Wiktor Kulerski z ramienia Międzynarodowej Komisji Granicznej, zaangażował się w wytyczenie granicy między Pomorzem a Niemcami.
Dzięki niemu przekazano Polsce most na Wiśle w Opaleniu koło Kwidzyna.
Most został w 1928 roku przeniesiony do Torunia i do dziś służy jego mieszkańcom.
Wiktor Kulerski zmarł w 1935 roku, a kierownictwo Zakładów Graficznych objął po nim jego syn Witold Kulerski.
W 1939 roku "Gazeta Grudziądzka" przestała ukazywać się w Grudziądzu.
Została przeniesiona do Poznania, gdzie wychodziła pod tytułem "Gazeta Ludowa dawniej Gazeta Grudziądzka".
W 1945 roku Niemcy podczas wycofywania się z Grudziądza wysadzili Zakłady Wiktora Kulerskiego w powietrze.
W Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu dostępne są niemal wszystkie roczniki "Gazety Grudziądzkiej".
Niestety nie mamy egzemplarzy z lat 1894-1896.
Egzemplarze z lat 1897-1916 udostępnia się tylko na mikrofilmie.
Został on sporządzony na podstawie oryginalnych egzemplarzy z Lwowskiej Biblioteki Naukowej im. Wasyla Stefanyka.
W Książnicy zachowały się papierowe egzemplarze z lat 1915-1919, 1921-1922, 1924-1939.
Poniżej link do "Gazety Grudziądzkiej" w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej:
http://kpbc.umk.pl/dlibra/publication?id=47641
Również Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu posiada w swoich zasobach cyfrowych zeskanowane roczniki "Gazety Grudziądzkiej":
https://katalogi.ossolineum.pl/
POLECANA LITERATURA
Ryszard Bogdan Kucharczyk
Z kart historii Zakładów Graficznych i Wydawniczych Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu 1894-1939 : "Dzieje Narodu Polskiego w obrazach"
Grudziądz 2020
Sygnatura SIRr XXXVe/45
Teresa Astramowicz-Leyk
Od idei pracy organicznej do społeczeństwa obywatelskiego : przekaz międzypokoleniowy na przykładzie rodu Kulerskich
Olsztyn 2013
SIRr IIIB/Kulerscy
Grażyna Gzella
Procesy prasowe redaktorów "Gazety Grudziądzkiej" w latach 1894-1914
Toruń 2010
Sygnatura SIRr XXXVd/34
Tomasz Krzemiński
Polityk dwóch epok
Wiktor Kulerski
Toruń 2008
Sygnatura SIRr IIIB/Kulerski
Janusz Hinz, Stanisław Poręba
Bibliografia wydawnictw zwartych opublikowanych przez „Gazetę Grudziądzką” Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu
Grudziądz 2006
Sygnatura SIRr I/46
Teresa Astramowicz-Leyk
Wiktor Kulerski (1865-1935)
Polityk - wydawca - dziennikarz
Toruń 2006
Sygnatura SIRr IIIB/Kulerski
Teresa Perkowska
Zakłady Graficzne Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu i ich działalność wydawnicza : (1894-1939)
Roczniki Biblioteczne. Z. 3-4 : 1965
s. 273-363
SIRr XXXVe/22
Tadeusz Cieślak
"Gazeta Grudziądzka" (1894-1918), fenomen wydawniczy
Studia i materiały do dziejów Wielkopolski i Pomorza. T. 3 z. 2.
s. 175-188
Sygnatura SIRr II/17t.3z.2
Aleksander Markwicz
Życie Pomorza.
Królewskie miasto Grudziądz.
Grudziądz 1920
30 lat Gazety Grudziądzkiej
Grudziądz 1924
Kto zdobył dla Polski most ongi opaleński a dziś toruński ?
Grudziądz 1934
Wiktor Kulerski
Z moich wspomnień. Dlaczego założyłem "Gazetę Grudziądzką", jakie jej były cele?
s. 19-24
W: Księga Pamiątkowa Dziesięciolecia Pomorza
Toruń 1930
Kalendarz Jubileuszowy 30-lecia Gazety Grudziądzkiej na rok 1925
Grudziądz 1924
Sygnatura MAG 8751
W 100-lecie "Gazety Grudziądzkiej" (1894-1994)
Grudziądz 1994
Sygnatura SIRr XXXVd/16
Zawartość:
- Zbigniew Walczak, W 100-lecie założenia "Gazety Grudziądzkiej"
- Regina Potęga-Magdziarz, Ważniejsze książki i broszury wydane przez Wiktora Kulerskiego
- Stanisław Poręba, Redaktorzy i współpracownicy "Gazety Grudziądzkiej" (1894-1939)
- Henryk Bierut, Jak uczczono Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu
- Eugeniusz Chmielewski, Drukarnie i Zakłady Graficzne Wiktora Kulerskiego
- Tadeusz Rauchfleisz, Z dziejów Księgarni Wysyłkowej Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu
- Henryk Stopikowski, Działalność Wiktora Kulerskiego na polu krajoznawstwa