Jan Brejski - wydawca prasy - wojewoda pomorski

 

Źródło fotografii: Karol Rzepecki, Pobudka wyborcza,
Poznań 1907, s. 134

Jan Brejski to wieloletni redaktor i wydawca „Gazety Toruńskiej”, właściciel koncernu prasowego, poseł i wojewoda pomorski.

Urodził się 20 lutego 1863 roku w Pączewie pod Gniewem, w rodzinie chłopskiej.

Jego ojciec był zamożnym rolnikiem, właścicielem ponad 60 hektarów ziemi.

Jan Brejski miał czterech braci i trzy siostry.

Brat Antoni był redaktorem naczelnym „Wiarusa Polskiego” i „Gazety Toruńskiej”.

Brat Izydor był toruńskim lekarzem specjalistą chorób kobiecych, położnikiem i chirurgiem.

Był też posłem na Sejm Ustawodawczy.

Manifestowanie polskości sprawiło, że wydalano młodego Brejskiego kolejno z gimnazjów w Pelplinie, Chełmnie i Starogardzie Gdańskim.

Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W 1893 roku podjął pracę w redakcji ”Wiarusa Polskiego” w Bochum, które to pismo po dwóch miesiącach zakupił, wraz z drukarnią i księgarnią.

Na jego łamach prowadził silną agitację w środowisku Polaków pracujących w Nadrenii i w Zagłębiu Ruhry.

W 1894 roku objął redakcję „Gazety Toruńskiej”, a w 1902 roku stał się jej właścicielem.

Jej nakład spadł do 240 egzemplarzy, ale dzięki Brejskiemu w ciągu kilku lat znowu stała się pismem masowym.

W 1903 roku otworzył własną drukarnię przy ul. Mostowej 4.

W 1913 roku powołał towarzystwo z ograniczona poręką „Drukarnia Gazet”, które było ukoronowaniem jego pracy nad stworzeniem wielkiego prasowego koncernu westfalsko – pomorskiego.

Do gazet dołączał książki i kalendarze.
Stałym prenumeratorom dotkniętym nieszczęśliwymi wypadkami fundował bezzwrotne zapomogi.

Wydawał:

• w Bochum (a później w Lille) „Wiarusa Polskiego”,

• w Toruniu ”Gazetę Toruńską”, jej mutację dla czytelników spoza Torunia „Gazetę Codzienną” oraz „Przyjaciela”,

• w Lipsku „Gazetę Lipską”,

• w Oberhausen „Ojczyznę”.

 

„Gazeta Toruńska” wydawana przez Jana Brejskiego silnie zaangażowała się w strajk szkolny lat 1906/1907.

Gazeta walczyła też z ustawą kagańcową z 1908 roku, która zabraniała używać języka polskiego na zebraniach.

Gazeta nabrała charakteru ludowego.

Dołączano do nieliczne dodatki:

• „Rodzina Chrześcijańska”,
• „Gospodarz”,
• „Kupiec i Przemysłowiec”,
• „Ogrodnik i Pszczelarz”,
• „ Przewodnik Naukowy i Literacki”,
• „Szkółka Polska”.

Jan Brejski był również aktywnym działaczem społecznym.

Tworzył na Pomorzu i Westfalii liczne towarzystwa kościelne, śpiewacze, gimnastyczne, oświatowe, gospodarcze.

W 1894 roku powołał w Toruniu pierwsze na Pomorzu gniazdo Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”.

W 1902 roku powołał w Bochum Zjednoczenie Zawodowe Polskie, skupiające górników i robotników fabrycznych.

W 1917 był współzałożycielem Banku Robotniczego Bochum.

Działalność polityczna Jana Brejskiego sprawiła, że został posłem do parlamentu Rzeszy w 1903 z okręgu toruńsko – chełmińsko - wąbrzeskiego i w 1907 roku z okręgu kościersko – chełmińsko – tczewskiego.

Za swą działalność był wielokrotnie szykanowany przez władze pruskie.
Gdy został po raz pierwszy wybrany posłem w 1903 roku siedział właśnie w więzieniu w Golubiu.

W 1920 roku został posłem do Sejmu Ustawodawczego i brał udział w powstaniu Narodowej Partii Robotniczej.

Ukoronowaniem jego politycznej kariery była funkcja wojewody pomorskiego, którą sprawował od lipca 1920 do maja 1924 roku.

Codziennie chodził piechotą do Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego przy Fosie Staromiejskiej (dziś Collegium Maius UMK) przez całą ulicę Szeroką ze swojego mieszkania przy ul. Św. Katarzyny 4.

Był małego wzrostu, ale nosił charakterystyczną długa brodę, dobrze znaną torunianom.

Poglądy polityczne Jana Brejskiego konfliktowały go z Narodową Demokracją.
Po zamordowaniu prezydenta Gabriela Narutowicza w 1922 roku, zakazał odprawiania mszy na intencję zabójcy.

Działał w ruchu ludowym i robotniczym, ale reprezentował nurt chrześcijański i solidarystyczny, sprzeciwiający się teorii walki klas.

W 1921 roku sprzedał „Gazetę Toruńską” Polskiemu Stronnictwu Ludowemu „Piast”.

1 grudnia tego roku gazeta przestała się po 55 latach istnienia ukazywać.
Była ofiarą swego sukcesu, gdyż miała bardzo wielu prenumeratorów, a w kraju szalała inflacja i w rezultacie do każdego numeru trzeba było dopłacać.

Ostatnie lata życia spędził we francuskim Lille, gdzie kierował przeniesioną tam redakcją „Wiarusa Polskiego”.

Zmarł 10 grudnia 1934 roku w Toruniu.

Jego grób znajduje się w Toruniu na cmentarzu św. Jakuba przy ul. Antczaka.

POLECANA LITERATURA

Zefiryn Jędrzyński

Hasło: Brejski Jan (1863-1934)
Toruński Słownik Biograficzny
T. VI
s. 24-26
Sygnatura SIRr IIIA/12t.6

 

Ks. Alfons Mańkowski

Hasło: Brejski Jan (1863-1934)
Polski Słownik Biograficzny
T. II
s. 426
Sygnatura SIRi XVIa/1-t.2

 

Wiktor Pelpliński

Hasło: Brejski Jan (1863-1934)
Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego
T. I
s. 159-160
Sygnatura SIRr IIIA/2t.1

 

Czesław Demel

Hasło: Jan Brejski
Ludzie Pomorza lat 1920-1939
Gdańsk 1977
s. 18-24
Sygnatura SIRr IIIA/4f

 

Mieczysław Wojciechowski

Jan Brejski (1863-1934), działacz narodowy,
redaktor i wydawca
Wybitni ludzie dawnego Torunia
Toruń 1982
s. 257-263
Sygnatura SIRr IIIA/3a

Andrzej Bukowski

„Gazeta Toruńska” (1867-1921)
Rocznik Toruński
T. 3 :1969
s. 99-129
Sygnatura SIRr II/18t.3

 

Wojciech Wrzesiński

Ze studiów nad obliczem ideowo – politycznym „Gazety Toruńskiej” (1967-1914)
Zapiski Historyczne
T. 44 : 1979, z. 3
s. 93- 130
Sygnatura SIRr II/3-T.44-z.3

 

Tadeusz Cieślak

Z dziejów prasy polskiej na Pomorzu Gdańskim
w okresie zaboru pruskiego
Gdańsk 1964
Sygnatura SIRr XXXVd/1

 

 Prasa polska w latach 1864-1918

pod red. Jerzego Łojka
Warszawa 1976
Sygnatura SIRi XIII/11-t.2

  

Wiktor Pepliński

Prasa pomorska w Drugiej Rzeczypospolitej
Gdańsk 1987
Sygnatura SIRr XXXVd/10

  

Alojzy Tujakowski

Z dziejów drukarstwa i piśmiennictwa na Pomorzu.
400 lat drukarstwa w Toruniu 1569-1969
Warszawa 1970
Sygnatura SIRr XXXVe/9

  

Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego

Warszawa 1989
s. 50-51
Sygnatura SIRi XVIa/H-14

 

 Roman Wapiński

Działalność Narodowej Partii Robotniczej na terenie województwa pomorskiego w latach 1920-1930
Gdańsk 1962
Sygnatura SIRr VII/2

 

Szczepan Wierzchosławski

Elity polskiego ruchu narodowego w Poznańskim i w Prusach Zachodnich w latach 1850-1914
Toruń 1992
 

Antoni Brejski

Z dziejów prasy polskiej na Pomorzu
s. 9-14
[w:] Z dziejów prasy pomorskiej : powstanie i rozwój w Polsce : skorowidz pism polskich na Pomorzu
oprac. Ludwik Łydko, Leon Sobociński
Grudziądz  1925

Karol Rzepecki

Pobudka wyborcza
Poznań 1907

Ś.p. Jan Brejski, b. wojewoda pomorski

(Wspomnienie pośmiertne)
Słowo Pomorskie
14 grudnia 1934
nr 286
s. 3
Sygnatura KM 01066

Wiktor Kulerski (1865-1935) - wydawca "Gazety Grudziądzkiej"

 

Wiktor Kulerski - fotografia
W: Karol Rzepecki, Pobudka wyborcza, Poznań 1907, s. 146

Wiktor Kulerski urodził się w 1865 roku w Grucie pod Grudziądzem.

Jego ojciec był nauczycielem w Radzyniu Chełmińskim, który z racji wykonywanego zawodu na państwowej posadzie ulegał germanizacji.

W 1883 roku Wiktor Kulerski został wydalony z Seminarium Nauczycielskiego w Grudziądzu za udział w uroczystości poświęconej zwycięstwu Jana III Sobieskiego pod Wiedniem.

[spacer height="20px"]

Pracował jako guwerner w domach ziemiaństwa pomorskiego.

Studia zakończył eksternistycznie.

Nie chcąc pracować jako nauczyciel w niemieckiej szkole - otworzył w Sopocie pensjonat.

Poświęcił się też działalności społecznej i narodowej, zakładał polskie towarzystwa ludowe i oświatowe, wygłaszał wykłady z literatury i historii zakładał polskie szkółki, pisał do gazet.

1 października 1894 roku kazał się pierwszy numer "Gazety Grudziądzkiej".

Już w pierwszym roku jej działalności został skazany na 3 miesiące wiezienia za obrazę pruskiej administracji.

W sumie władze pruskie wytoczyły "Gazecie Grudziądzkiej" aż 87 procesów.

Najczęściej pozywany był redaktor Bolesław Sobiechowski - 18 razy w I instancji tylko w latach 1900 - 1901.

Skazany został łącznie na karę 1240 marek grzywny oraz 1 rok, 5 miesięcy i dwa tygodnie więzienia.

Wiktor Kulerski zyskał dużą popularność w społeczeństwie, co przyniosło mu przydomek "Hetmana Ludu" i wybór na posła w niemieckim parlamencie od 1903 do 1911 roku.

Jednak jego ludowa kandydatura spotkała się z gwałtowną krytyką ze strony innych działaczy narodowych, wywodzących się tradycyjnie z kręgów ziemiaństwa.

Gazeta Grudziądzka
Sygnatura M 526, M 1025-1028

Stały wzrost sprzedaży "Gazety Grudziądzkiej" pozwolił Wiktorowi Kulerskiemu kupić w 1910 roku 34 morgowe gospodarstwo w Tuszewie pod Grudziądzem.

Tu wybudował "Zakłady Graficzne i Wydawnicze Wiktora Kulerskiego ", które otworzył uroczyście w 1913 roku.

Składały się one kilku budynków.

Pierwszy mieścił administracje i redakcję, w  drugim znajdowały się dwie hale maszyn. trzeci budynek stanowił elektrownię zakładową, dalej znajdowały się magazyny.

Drukarnia miała również własną bocznicę kolejową.

Zakłady Kulerskiego zatrudniały ponad 100 osób.

Wprowadził 8-godzinny dzień pracy, urlopy wypoczynkowe, obiady, łazienki, bibliotekę, wycieczki dla pracowników.

Najważniejszą pozycją wydawniczą Zakładów Kulerskiego była oczywiście "Gazeta Grudziądzka", której nakład osiągnął w 1914 roku ponad 128 000 egzemplarzy.

To trzeci wynik spośród wszystkich gazet (również niemieckich) wydawanych w Cesarstwie Niemieckim.

Wśród gazet polskich "Gazeta Grudziądzka" miała największy nakład w skali całego świata.

W tym czasie nakłady "Gazety Toruńskiej" i "Dziennika Poznańskiego" sięgały zaledwie 3000 egzemplarzy.

To ewenement zważywszy na fakt, że tylko 11 % mieszkańców Grudziądza było wówczas Polakami, a samo miasto miało około 24 tys. mieszkańców.

Okazuje się, ze 50 % nakładu gazety sprzedawano w Nadrenii i Westfalii.

"Gazeta Grudziądzka" wychodziła trzy razy w tygodniu (we wtorki, czwartki, soboty).

Wiktor Kulerski kierował swoja gazetę do ludu, nie do ziemiaństwa, kupców czy fabrykantów.

"Gazeta Grudziądzka" wypłacała zapomogi wdowom i sierotom po zmarłych czytelnikach (abonentach).

Bardzo często ukazywały się również bezpłatne dodatki do gazety:
- "Gość Świąteczny"
- "Przyjaciel Dziatwy"
- "Dodatek rolniczo-przemysłowy"
- "Gospodarz"
- "Robotnik"
- "Śmiech"
- "Dobra Gospodyni"

Każdy z abonentów dostawał tez co roku bezpłatny "Kalendarz Mariański"  - kolorowany i ilustrowany.

Wydawnictwo "Gazety Grudziądzkiej" drukowało również książki.

Także one były bezpłatnie rozsyłane do abonentów.

Okazuje się, że drukarnia Wiktora Kulerskiego wydawała w latach 1894-1939 blisko 300 tytułów książek, broszur i innych publikacji.

Były wśród nich kalendarze, śpiewniki, powieści, modlitewniki, przewodniki, elementarze, listowniki, dramaty, podręczniki, książki historyczne, legendy, czytanki dla dzieci, bajki, poradniki medyczne, domowe i prawne, kolorowe obrazki.

Trafiały one do czytelników w gigantycznych nakładach sięgających kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy.

Rozesłano bezpłatnie 500 tys. egzemplarzy kalendarzy, 700 tys. egzemplarzy książek, 900 tys. kolorowych obrazków.

"Gazeta Grudziądzka" największy rozkwit przezywała tuż przed wybuchem I wojny światowej.

W okresie międzywojennym szykany władz sanacyjnych i wielki kryzys gospodarczy stopniowo doprowadziły do jej upadku.

Wiktor Kulerski tradycyjnie sprzyjał bowiem Polskiemu Stronnictw Ludowemu "Piast" - z jego ramienia w latach 1928-1935 zasiadał w Senacie.

W latach1920-1921 Wiktor Kulerski z ramienia Międzynarodowej Komisji Granicznej, zaangażował się w wytyczenie granicy między Pomorzem a Niemcami.

Dzięki niemu przekazano Polsce most na Wiśle w Opaleniu koło Kwidzyna.

Most został w 1928 roku przeniesiony do Torunia i do dziś służy jego mieszkańcom.

Wiktor Kulerski zmarł w 1935 roku, a kierownictwo Zakładów Graficznych objął po nim jego syn Witold Kulerski.

W 1939 roku "Gazeta Grudziądzka" przestała ukazywać się w Grudziądzu.

Została przeniesiona do Poznania, gdzie wychodziła pod tytułem "Gazeta Ludowa dawniej Gazeta Grudziądzka".

W 1945 roku Niemcy podczas wycofywania się z Grudziądza wysadzili Zakłady Wiktora Kulerskiego w powietrze.

W Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu dostępne są niemal wszystkie roczniki "Gazety Grudziądzkiej".

Niestety nie mamy egzemplarzy z lat 1894-1896.

Egzemplarze z lat 1897-1916 udostępnia się tylko na mikrofilmie.

Został on sporządzony na podstawie oryginalnych egzemplarzy z Lwowskiej Biblioteki Naukowej im. Wasyla Stefanyka.

W Książnicy zachowały się papierowe egzemplarze z lat 1915-1919, 1921-1922, 1924-1939.

Poniżej link do "Gazety Grudziądzkiej" w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej:

http://kpbc.umk.pl/dlibra/publication?id=47641

Również Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu posiada w swoich zasobach cyfrowych zeskanowane roczniki "Gazety Grudziądzkiej":

https://katalogi.ossolineum.pl/

POLECANA LITERATURA

Ryszard Bogdan Kucharczyk

Z kart historii Zakładów Graficznych i Wydawniczych Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu 1894-1939 : "Dzieje Narodu Polskiego w obrazach" 

Grudziądz 2020

Sygnatura SIRr XXXVe/45

Teresa Astramowicz-Leyk

Od idei pracy organicznej do społeczeństwa obywatelskiego : przekaz międzypokoleniowy na przykładzie rodu Kulerskich  

Olsztyn 2013

SIRr IIIB/Kulerscy

Grażyna Gzella

Procesy prasowe redaktorów "Gazety Grudziądzkiej" w latach 1894-1914

Toruń 2010

Sygnatura SIRr XXXVd/34

Tomasz Krzemiński

Polityk dwóch epok
Wiktor Kulerski

Toruń 2008

Sygnatura SIRr IIIB/Kulerski

Janusz Hinz, Stanisław Poręba

Bibliografia wydawnictw zwartych opublikowanych przez „Gazetę Grudziądzką” Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu

Grudziądz 2006

Sygnatura SIRr I/46

 

Teresa Astramowicz-Leyk

Wiktor Kulerski (1865-1935)
Polityk - wydawca - dziennikarz

Toruń 2006

Sygnatura SIRr IIIB/Kulerski

Teresa Perkowska

Zakłady Graficzne Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu i ich działalność wydawnicza : (1894-1939)

Roczniki Biblioteczne. Z. 3-4 : 1965

s. 273-363

SIRr   XXXVe/22

 

Tadeusz Cieślak

"Gazeta Grudziądzka" (1894-1918), fenomen wydawniczy

Studia i materiały do dziejów Wielkopolski i Pomorza. T. 3 z. 2.

s. 175-188

Sygnatura SIRr II/17t.3z.2

  

Aleksander Markwicz

Życie Pomorza.
Królewskie miasto Grudziądz.

Grudziądz 1920

 

30 lat Gazety Grudziądzkiej

Grudziądz 1924

Kto zdobył dla Polski most ongi opaleński a dziś toruński ?

Grudziądz  1934

 Wiktor Kulerski

Z moich wspomnień. Dlaczego założyłem "Gazetę Grudziądzką", jakie jej były cele?
s. 19-24

W: Księga Pamiątkowa Dziesięciolecia Pomorza

Toruń 1930

 

Kalendarz Jubileuszowy 30-lecia Gazety Grudziądzkiej na rok 1925

Grudziądz 1924

Sygnatura MAG 8751

 

W 100-lecie "Gazety Grudziądzkiej" (1894-1994)

Grudziądz 1994

Sygnatura SIRr XXXVd/16

Zawartość:

 

• Zbigniew Walczak, W 100-lecie założenia "Gazety Grudziądzkiej"
• Regina Potęga-Magdziarz, Ważniejsze książki i broszury wydane przez Wiktora Kulerskiego
• Stanisław Poręba, Redaktorzy i współpracownicy "Gazety Grudziądzkiej" (1894-1939)
• Henryk Bierut, Jak uczczono Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu
• Eugeniusz Chmielewski, Drukarnie i Zakłady Graficzne Wiktora Kulerskiego
• Tadeusz Rauchfleisz, Z dziejów Księgarni Wysyłkowej Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu
• Henryk Stopikowski, Działalność Wiktora Kulerskiego na polu krajoznawstwa

Eugeniusz Chmielewski - Zakłady Graficzne i Wydawnicze Wiktora Kulerskiego

 

Eugeniusz Chmielewski

Zakłady Graficzne i Wydawnicze Wiktora Kulerskiego

Wydawcy:
Koło Miłośników Dziejów Grudziądza
Urząd Miejski w Grudziądzu

Grudziądz 2004

Sygnatura SIRr  XXXVd/39d

Koło Miłośników Dziejów Grudziądza działa przy Klubie "Centrum" Spółdzielni Mieszkaniowej.

Członkowie Koła postanowili uczcić 110 rocznicę powstania Gazety Grudziądzkiej w 1894 roku wydając serię jubileuszowych publikacji.

Tomik 1  - Ignacy Żniński (1868 - 1931) : zarys życia i działalności / Stanisław Poręba

Tomik 2 - Program Katolicko-Polskiej Partii Ludowej w Grudziądzu (z 31 grudnia 1912 r.) / do druku podali: Stanisław Poręba i Tadeusz Rauchfleisz

Tomik 3 - Wspomnienia o Wiktorze Kulerskim / Władysław Berkan

Tomik 4 - Gazeta Grudziądzka" (1894-1939) i jej dodatki. Słownik / Stanisław Poręba

Tomik 5 - Z moich wspomnień. Cz. 1. Przed 50-ciu laty / Wiktor Kulerski

Tomik 6 - "Gazeta Grudziądzka" a walka o język polski w zaborze pruskim / Zenona Jabłońska

Tomik 7 - Literatura piękna w "Gazecie Grudziądzkiej: / Zenona Jabłońska

Tomik 8 - Zakłady Graficzne i Wydawnicze Wiktora Kulerskiego / Eugeniusz Chmielewski

Tomik 9 - Z moich wspomnień. Cz. 2. Dlaczego założyłem "Gazetę Grudziądzką"/ Wiktor Kulerski

Tomik 10 - "Gazeta Grudziądzka" (1894-1939) : calendarium / Stanisław Poręba

Tomik 11 - W kręgu "Gazety Grudziądzkiej" (1894-1939) : artykuły, szkice, notatki / Stanisław Poręba

Tomik 12 - Miasto Grudziądz : druk reklamowo-informacyjny z 1929 r. / redaktor: Tadeusz Rauchfleisz

Opracowanie autorstwa Eugeniusza Chmielewskiego stanowi zarys dziejów Zakładów Graficznych i Wydawniczych Wiktora Kulerskiego.

W 1984 roku założył on swoja pierwszą niewielką drukarnię w Grudziądzu przy ówczesnym Rynku Zbożowym 7, w pomieszczeniu magazynowym wynajmowanym od stolarza.

Ilość abonentów "Gazety Grudziądzkiej" wynosiła w 1913 roku 128258 osób.

Zakłady zatrudniały przeszło 100 pracowników.

Osiągnięty sukces zaowocował budową wielkich zakładów wydawniczych w Tuszewie, które otwarto w 1913 roku.

Prześladowanie ze strony władz sanacyjnych doprowadziły do upadku wydawnictwa w 1938 roku.

W 1945 roku wszystkie zabudowania drukarni zostały zniszczone.

Piotr Rudera - Polskie czasopisma toruńskie okresu międzywojennego (1920-1939)

Piotr Rudera

Polskie czasopisma toruńskie okresu międzywojennego (1920-1939)

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Toruń 2020

Sygnatura SIRr XXXVd/44

Dr Piotr Rudera jest adiunktem w Katedrze Mediów Drukowanych i Cyfrowych, Instytut Badań Informacji i Komunikacji UMK.

Jego zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia związane z polskim czasopiśmiennictwem Torunia w okresie międzywojennym oraz problematyką nowych mediów, w szczególności globalnych trendów w prasie elektronicznej.

Prywatnie jest maratończykiem.

Rozprawa "Polskie czasopisma toruńskie okresu międzywojennego (1920-1939)" jest obowiązkową lekturą wszystkich miłośników Torunia i historyków prasy.

Autor swoimi badaniami objął 93 tytuły czasopism ukazujących się w języku polskim.

Zebrany materiał źródłowy pozwolił na identyfikację poszczególnych tytułów oraz na rozpoznanie twórców, okoliczności powstania poszczególnych czasopism oraz na zaprezentowanie ich treści.

Analiza zawartości periodyków umożliwiła prześledzenie zmian zachodzących w okresie międzywojennym w Toruniu w obszarze kultury i życia społecznego.

Monografia podzielona została na jedenaście rozdziałów:

Rozdział 1 - Zarys historii prasy toruńskiej przed 1920 r.

Rozdział 2 - Warunki rozwoju i system organizacji prasy w międzywojennym Toruniu

Rozdział 3 -Czasopisma ogólnoinformacyjne i ugrupowań politycznych 

Rozdział 4 - Czasopisma społeczno-kulturalne i literackie 

Rozdział 5 - Czasopisma gospodarcze 

Rozdział 6 - Czasopisma fachowe i o charakterze poradnikowym 

Rozdział 7 - Czasopisma urzędowe 

Rozdział 8 - Czasopisma naukowe i popularnonaukowe 

Rozdział 9 - Czasopisma sportowe 

Rozdział 10 - Czasopisma ogłoszeniowe 

Rozdział 11 - Czasopisma wyznaniowe 

Książkę uzupełnia Bibliografia, indeks osobowy i indeks tytułów prasowych.

Ludow@ prasa cyfrowa

 

Kultura Cyfrowa - "Ludow@ prasa cyfrowa"

Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu otrzymała dofinasowanie na realizację zdania pn. Ludow@ prasa cyfrowa.

Dofinasowanie zostało uzyskane w ramach programu KULTURA CYFROWA 2022 Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz z budżetu Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Przedmiotem zadania pn. Ludow@ prasa cyfrowa jest digitalizacja zasobów gazet: "Tygodnika Narodowego" i "Gazety Narodowej" - prasy regionalnej z okresu międzywojennego.

"Gazeta Narodowa", początkowo ukazywała się pt. "Tygodnik Narodowy", była założona i wydawana w Toruniu, jako częściowa mutacja regionalnej gazety noszącej tytuł "Słowo Pomorskie".

"Tygodnik Narodowy" to tygodniowy periodyk, który zaczął się ukazywać od maja 1923 roku. Po wydaniu zaledwie kilku numerów, pismo zaczął się ukazywać najpierw dwa, później trzy razy w tygodniu pod zmienionym tytułem – "Gazeta Narodowa".

"Gazeta Narodowa" to ludowa wersja "Słowa Pomorskiego". Gazeta była wydawana w dwudziestoleciu międzywojennym dla ludności zamieszkującej głównie tereny wiejskie na Pomorzu.

Nakładcą i wydawcą pism była Drukarnia Toruńska T.A., zaś zespół redakcyjny był niemalże ten sam, co w przypadku "Słowa Pomorskiego". Gazety ukazywały się w niewielkiej objętości (najczęściej 4 strony, tygodnik 8 stron).

"Gazeta Narodowa" przestała się ukazywać w 1927 roku.

Oba wydawnictwa wyróżniają się zasadniczo na tle wydawanych w tym samym czasie innych tytułów prasowych na tym terenie, głównie dlatego, że były skierowane dla ludności wiejskiej. Zasadniczym zadaniem "Tygodnika" i "Gazety Narodowej" było osiągnięcie wiejskiego rynku czytelniczego. Pisma były poświęcone sprawom wsi polskiej. Ponadto gazety poruszały też w szerszym zakresie problematykę religii.

Zasób gazet zostanie udostępniony w cyfrowej formie za pośrednictwem Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej (https://kpbc.umk.pl/dlibra).

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz z budżetu Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Natalia Wiktoria Bator - Tematyka czołówek prasy regionalnej na podstawie dziennika "Nowości Grudziądzkie" w latach 1993, 2003 i 2013

 

Natalia Wiktoria Bator

Tematyka czołówek prasy regionalnej na podstawie dziennika "Nowości Grudziądzkie" w latach 1993, 2003 i 2013

Wydawcy:
Koło Miłośników Dziejów Grudziądza
Klub "Centrum" Spółdzielni Mieszkaniowej

Grudziądz 2020

Sygnatura SIRr XXXVd/43

Książka Natalii Wiktorii Bator stanowi analizę przemian jakie zaszły w świadomości i mentalności społeczeństwa polskiego w czasie 20 lat od transformacji ustrojowej, społecznej i gospodarczej z 1989 roku.

Opracowanie opisuje, jak zmieniały się zainteresowania czytelników "Nowości Grudziądzkich", jakie tematy najczęściej trafiały na czołówki gazety i były najważniejsze dla czytelników, jak zmieniała się tematyka publikacji prasowych.

"Nowości Grudziądzkie" są mutacja lokalną dziennika "Nowości" dla Grudziądza.

Od wydania toruńskiego różnią się stroną tytułową.

Piątkowe wydanie magazynowe nosi nazwę "Nowości Magazyn Grudziądz" i zawiera 10 stron informacji lokalnych, ma też osobna stronę tytułową.

Do przekrojowego badania wytypowano "Nowości Grudziądzkie" z trzech lat 1993, 2003, 2013.

Wyniki analizy przedstawione zostały w formie tabel i wykresów.

Tematy pogrupowano w szesnaście kategorii:

1. Działalność urzędu miasta
2. Działalność urzędu gminy i starostwa powiatowego
3. Działania władz wojewódzkich i krajowych
4. Działalność administracji publicznej i spółek miejskich
5. Działalność grudziądzkich ośrodków kultury
6. Polityka
7. Szkolnictwo i edukacja
8. Komunikacja Miejska i infrastruktura
9. Pomoc socjalna i ochrona zdrowia
10. Sport i turystyka
11. Historia i dziedzictwo naturalne
12. Obyczaje i tradycje
13. Inicjatywy społeczne i grupy interesu
14. Gospodarka
15. Religia
16. Bezpieczeństwo i porządek

 

Marek K. Jeleniewski - Życie społeczno-polityczne XX-lecia międzywojennego w świetle polskiej prasy w Bydgoszczy

 

Marek K. Jeleniewski

Życie społeczno-polityczne XX-lecia międzywojennego w świetle polskiej prasy w Bydgoszczy

Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego

Bydgoszcz 2012

Sygnatura SIRr XXXVd/38

Dr hab. Marek K. Jeleniewski jest adiunktem na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

Specjalizuję się w naukach o polityce.

Jest też regionalistą i miłośnikiem Bydgoszczy.

W Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu dostępnych jest szereg jego publikacji naukowych i popularnonaukowych.

1. Bydgoska Szkoła Techniczna / Marek K. Jeleniewski. - Bydgoszcz : BDW Margrafsen 2006.
2. Bydgoskie obrazki / Marek K. Jeleniewski. - Bydgoszcz : Bydgoski Dom Wydawniczy Margrafsen 2006.
3. Bydgoskie wybory 1920-1939 / Marek K. Jeleniewski. - Bydgoszcz : Pozkal 1994.
4. Bydgoszczy czar = The charm of Bydgoszcz / [tekst Marek K. Jeleniewski ; zdj. Bogdan Dąbrowski et al. ; tł. Lucyna Tate]. - Bydgoszcz : Bydgoski Dom Wydawniczy "Margrafsen" 2011.
5. Była sobie Bydgoszcz / Marek K. Jeleniewski. - Bydgoszcz : Bydgoski Dom Wydawniczy "Margrafsen" 2010.
6. Powiat bydgoski : przewodnik turystyczny / [teksty Marek Jeleniewski et al.]. - Bydgoszcz : Meritum Bożena Wasińska : na zlec. Starostwa Powiatowego [2006].
7. Powiat bydgoski : inny niż wszystkie / [autor tekstów Marek K. Jeleniewski ; zdj. Marek Chełminiak]. - Bydgoszcz : Starostwo Powiatowe : Bydgoski Dom Wydawniczy Margrafsen 2006.
8. Powiat bydgoski : inny niż wszystkie / [aut. tekstów Marek K. Jeleniewski ; zdjęcia Marek Chełminiak]. - Bydgoszcz : Starostwo Powiatowe : "Margrafsen" 2004.
9. Razem z gazem 150 lat / [aut. tekstu, wybór il. i podpisy Marek K. Jeleniewski ; il. Jerzy Szwankowski et al.]. - Bydgoszcz : Bydgoski Dom Wydawniczy "Margrafsen" 2010.
10. Z biegiem lat z biegiem Brdy / Marek K. Jeleniewski ; Urząd Miasta Bydgoszczy. - Bydgoszcz : Margrafsen, 2002.
11. Życie społeczno-polityczne XX-lecia międzywojennego w świetle polskiej prasy w Bydgoszczy / Marek K. Jeleniewski. - Bydgoszcz : Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego 2012.

Dysertacja "Życie społeczno-polityczne XX-lecia międzywojennego w świetle polskiej prasy w Bydgoszczy" jest książką z dziedziny historii prasy i polityki.

Autor opisał bydgoska prasę lokalną do 1939 roku.

Wyjaśnił podstawy prawne funkcjonowania prasy jeszcze w Księstwie Warszawskim, pod zaborem pruskimi i w okresie II Rzeczypospolitej.

Obszernie przedstawił rozwój polskiej prasy lokalnej w Bydgoszczy, zarówno prasy ogólnoinformacyjnej, jak i szkolnej oraz parafialnej.

Marek K. Jeleniewski przeanalizował relacje między prasą a partiami politycznymi w okresie międzywojennym.

Opisał prasę w służbie Chrześcijańskiej Demokracji, Narodowej Partii Robotniczej, endecji, Polskiej Partii Socjalistycznej, Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy i sanacji.

W monografii przedstawiono również stanowisko prasy wobec wybranych problemów Bydgoszczy i regionu takich, jak niepodległość, zmiany demograficzne i terytorialne, mniejszości narodowe, szkolnictwo i nauka, życie kulturalne, samorządność, walka o stołeczność wojewódzką, nadchodzące zagrożenie wojenne.

Rozprawa omawia również stosunek prasy bydgoskiej do ważnych wydarzeń politycznych ogólnokrajowych takich, jak zabójstwo prezydenta Gabriela Narutowicza, zamach majowy czy sprawę brzeską.