Ks. Bogusław Dygdała
Struktury parafialne diecezji chełmińskiej w XVII-XVIII wieku
Roczniki TNT - Rocznik 93 - Zeszyt 3
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Toruń 2009
Sygnatura SIRr XXXIV/129
Ks. dr Bogusław Dygdała poświęcił swoją dysertację badaniom nad dziejami kościoła, a w szczególności nad funkcjonowaniem struktur parafialnych.
Podstawą źródłową pracy są akta wizytacji od najstarszych zachowanych kompletnie z 1647 roku do przeprowadzanych w latach 80-tych XVIII stulecia.
Książka podzielona została na cztery rozdziały.
Rozdział I - Diecezja chełmińska i jej wizytacje w epoce potrydenckiej
Rozdział II - Zmiany sieci dekanalnej i parafialnej
Rozdział III - Duchowieństwo
Rozdział IV - Świątynie i ich wyposażenie
W XVII i XVIII wieku struktura parafialna bardzo ewoluowała.
Liczba parafii spadała w związku z postępami reformacji i przejmowaniem kościołów przez protestantów oraz w związku ze zniszczeniami świątyń dokonywanymi przez wojska szwedzkie.
Dopiero u schyłku XVII wieku rozpoczęło się powolne rekonstruowanie struktury parafialnej, odzyskiwanie świątyń od protestantów i odbudowywanie zniszczonych przez obce wojska kościołów.
Lektura opracowania pozwala zapoznać się również z danymi na temat liczby ludności katolickiej i praktykami religijnymi wiernych.
Akta wizytacji udostępniają wiedzę o duchowieństwie parafialnym, jego wieku, wykształceniu i dochodach.
W końcu dowiadujemy się o wyposażeniu świątyń w ołtarze, organy, szaty i księgi liturgiczne.
Co ciekawe większość kościołów w diecezji chełmińskiej była murowana, co było jednak dziedzictwem czasów krzyżackich.
Do rozprawy dołączono dwie mapy przedstawiające strukturę parafialną diecezji chełmińskiej:
1. według wizytacji Jana Ludwika Strzesza (1667-1672)
2. według tabel bpa Karola Hohenzollerna (1785)