XK 206
Sprawozdanie z wieca w Toruniu dla katolickiej ludności polskiej : w dniach od 27. do 29. września 1891 / z polecenia komitetu ułożył Antoni Wolszlegier
Autorem książki jest ks. dr Antoni Wolszlegier (1853–1922). To polski duchowny katolicki, działacz narodowy na terenie Pomorza i Warmii, od 1893 roku poseł do Reichstagu. Był pierwszym w historii posłem reprezentującym Warmię w parlamencie w Berlinie. Mandat pełnił do 1898 roku (1)
Książka została wydana w Toruniu nakładem autora w komisie księgarni K. Zabłockiego. Wyszła spod pras zasłużonej drukarni Józefa Buszczyńskiego – pierwszej polskiej oficyny wydawniczej w Toruniu. Drukowano w niej od 1867 roku „Gazetę Toruńską”, polski dziennik. Choć założyciel drukarni Józef Buszczyński zmarł w 1887 roku, jego syn Sylwester Buszczyński w 1892 roku wciąż jednak wydawał książki pod uznaną marką ojca „Druk J. Buszczyńskiego w
Toruniu”, co jest spotykaną w branży praktyką.
Wiec w Toruniu został zwołany przez
komitet wiecowy. Na jego czele stali m.in. Emil Czarliński (działacz narodowy i
gospodarczy, powstaniec styczniowy, poseł do sejmu pruskiego i parlamentu
niemieckiego), ks. proboszcz Stanisław Odrowski z Narwy, ks. dr Gustaw
Pobłocki, Michał Sczaniecki (ziemianin, działacz narodowy, powstaniec
styczniowy) i ks. dr. Antoni Wolszlegier. Komitet wydał odezwę, którą podpisało
240 obywateli świeckich i duchownych.
Wydarzenie trwało aż trzy dni. W
jego trakcie przemawiali m.in. Ludwik Slaski (polski działacz społeczny,
niepodległościowy, ziemianin, parlamentarzysta), ks. Florian Stablewski (arcybiskup
gnieźnieński i poznański, prymas Polski), ks. Antoni Neubauer (kanonik w
Chełmie, poseł na sejm pruski i do parlamentu niemieckiego), Zygmunt
Dziembowski (adwokat, poseł do parlamentu niemieckiego, obrońca w czasie
procesu dzieci z Wrześni), Kazimierz Chłapowski (ziemianin i działacz
gospodarczy), ks. Piotr Wawrzyniak (polski duchowny rzymskokatolicki,
wielkopolski działacz społeczny, oświatowy i gospodarczy, patron Związku Spółek
Zarobkowych i Gospodarczych).
Zgromadzenie to zebrało najważniejszych
polskich działaczy narodowych z Wielkopolski i Pomorza. Książka będąca jego
sprawozdaniem liczy 182 strony. Opisuje przygotowania do wiecu, zawiera
szczegółową relację z jego przebiegu. W Sprawozdaniu
z „Wieca w Toruniu” przytoczono w całości wiele przemówień wygłoszonych
przez jego uczestników. Było to wielkie wydarzenie patriotyczne, które pokazało
siłę oporu Polaków w okresie kulturkampfu i germanizacji.
(1) Jacek Banach, Antoni Wolszlegier
(1853–1922), w: Zasłużeni ludzie
Pomorza Nadwiślańskiego z okresu zaboru pruskiego, Gdańsk 1979, s. 235–239.