Krótkie żywoty kilku świątobliwych i zasłużonych kapłanów dyecezyi chełmińskiej : (Osmański, Pokojski, Kręcki, Dąbrowski, Knast, Keller) / zestawił i uzupełnił Ks. G. Pobłocki
Krótkie żywoty kilku świątobliwych i
zasłużonych kapłanów dyecezyi chełmińskiej: (Osmański, Pokojski, Kręcki,
Dąbrowski, Knast, Keller), zest. i uzup. G. Pobłocki, Pelplin
1911.
Na
stronie tytułowej: „Dar autora 27/X. 1911 r.”. Książka zawiera biografie zasłużonych duchownych diecezji
chełmińskiej. Sytuacja w Prusach Królewskich była trudna, autor w swojej
książce przedstawia życiorysy osób intensywnie przeciwstawiających się
germanizacji, prowadzących szeroką działalność oświatową, a także występujących
w obronie ludności polskiej oraz promujących język polski. W publikacji
wymienieni zostali:
Mateusz Osmański (1796–1857) – kanonik chełmiński, delegat,
dziekan i proboszcz w Brodnicy.
Adam Pokojski (1793–1849) – pleban parafii kijewskiej, autor
modlitewników, wydawca czasopisma religijnego „Katolik”.
Kazimierz Kręcicki (1817–1853) – proboszcz w Starogrodzie,
założyciel czytelni, w której organizowano narodowe i polityczne kształcenie
oraz odczyty w języku polskim.
Jan Dąbrowski (1701–1853) – członek Zgromadzenia Księży
Misjonarzy, profesor seminariów duchownych w Poznaniu, Chełmnie i Pelplinie,
pisarz ludowy, autor książeczki do nabożeństwa, tzw. Duninówki (od nazwiska
arcybiskupa Dunina, na którego zlecenie powstała), sufragan biskupi w Poznaniu.
Antoni Knast (1814–1852) – Wielkopolanin, nauczyciel religii
w gimnazjum chełmińskim, gdzie przywrócił nauczanie religii i nabożeństwa w
języku polskim oraz lekcje języka polskiego w szkole, założyciel tygodnika
„Szkółka Narodowa”, założyciel Towarzystwa Pomocy Naukowej, był rzecznikiem
praw języka polskiego na konferencji w Pelplinie w 1849 r.
Szczepan Keller (1827–1872) – proboszcz w Ostródzie, Leśnie
i Pogódkach, założyciel czytelni ludowej, redaktor „Pielgrzyma”, autor
śpiewnika Zbiór pieśni nabożnych do
użytku kościelnego i domowego (1871). Napisał m.in. utwór o charakterze
moralizatorskim Jad człowieczy gorszy od
jadu żmii, czyli Szkalowania, przeklęctwa i złorzeczenia co znaczą i co płacą (1867)
oraz podręcznik do nabożeństwa Przewodnik
w czci nieustannej Pana Jezusa w Przenajświętszy Sakrament Ołtarza.
Gustaw Pobłocki
(1840–1915) – studiował w Seminarium Duchownym
w Pelplinie oraz w Münster. W 1870 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Był
wikarym w Tucholi, później w Chełmnie, gdzie został kapelanem sióstr szarytek.
Był administratorem parafii w Koronowie, proboszczem w Działdowie, w
Kokoszkowach, we Wtelnie, gdzie przyczynił się do wybudowania nowej wieży
kościelnej. Brał czynny udział w życiu społeczno-narodowym, popierał polskich
kandydatów w wyborach. Brał czynny udział w wiecach wyborczych, podczas których
miał swoje odczyty. Pisywał do m.in. „Pielgrzyma”, „Gazety Grudziądzkiej”.
Opracował Słownik kaszubski. Pisał
artykuły dla Towarzystwa Naukowego w Toruniu, którego był członkiem. Opracował
biogramy kapłanów Krótkie żywoty kilku
świątobliwych kapłanów diecezji chełmińskiej (1911). Określono go jako
„męża nauki i głębokiej wiedzy”. Zmarł we Wtelnie[1].
Książka została
wydrukowana w bardzo zasłużonej dla sprawy polskiej księgarni nakładowej
„Pielgrzyma”. Drukarnia i księgarnia została założona w Pelplinie 1 stycznia
1869 r. przez Stanisława Romana (1842–1913) pochodzącego z rodziny księgarzy z
Trzemeszna. W drukarni zaczęło się ukazywać czasopismo „Pielgrzym. Pismo
Religijne dla Ludu”. Pierwszym jego redaktorem był ksiądz Szczepan Keller
(1827–1872) urodzony w Chmielnie pod kartuzami. Stanisław Roman po studiach
uniwersyteckich we Wrocławiu wyuczył się drukarstwa w Berlinie. Oprócz
czasopisma „Pielgrzym” wydawał również wiele książek, których autorami byli
m.in. pomorscy księża i historycy Stanisław Kujot i Jakub Fankidejski. W skutek
prześladowań ze strony władz pruskich Stanisław Roman w 1883 r. sprzedał
drukarnię i przeniósł się do Kwidzyna. Kierowanie pelplińskim wydawnictwem przejął
Edward Michałowski (1865–1905), księgarz, drukarz i nakładca pochodzący z
Poznania. Później drukarnia została przekształcona w towarzystwo z ograniczoną
poręką pod nazwą Drukarnia i Księgarnia Pielgrzyma[2].
[1] Pobłocki Gustaw (1840–1915) [hasło], w: H. Mross, Słownik biograficzny kapłanów diecezji
chełmińskiej wyświęconych w latach 1821–1920, Pelplin 1995, s. 244–245.
[2] B.
Woźniczka-Paruzel, Polski ruch wydawniczy
w Prusach Zachodnich 1848–1914. Próba syntezy, Toruń 1993, s. 40–41; T.
Cieślak, Z dziejów prasy polskiej na
Pomorzu Gdańskim w okresie zaboru pruskiego, Gdańsk 1964, s. 87–94; A.
Mańkowski, Drukarstwo i piśmiennictwo w
Pelplinie, Pelplin 1929, s. 3–6.