XK 429
Der Kampf gegen den Katholizismus in der Ostmark : Material zur Beurteilung der Polenfrage durch die deutschen Katholiken / von M. Erzberger (Mitglied des Reistages)
Matthias
Erzberger, Der Kampf gegen den
Katholizismus In der Ostmark: Material zur Beurteilung der Polenfrage durch die
deutschen Katholiken (z niem. Walka z
katolicyzmem w Ostmarku: materiał do oceny kwestii polskiej przez katolików
niemieckich), Berlin 1908.
Dokumentu
pochodzi z obrad pruskiego parlamentu i ogólnoniemieckiego Reichstagu.
Ostmark,
o którym mowa w książce, czyli tzw. Marchia Wschodnia, obejmował teren
Poznania, Prus Zachodnich i Górnego Śląska. Autor porusza kwestie polityki Prus
wobec dość licznej na tym obszarze polskiej mniejszości narodowej. Niechęć
Polaków do zaborcy powodowała wojnę narodowościową, którą próbowano tłumić
przez ustawę o osadnictwie, ustawę wywłaszczeniową, Kulturkampf i germanizację.
Antypolską politykę zaostrzył jeszcze Bernhard von Bülow (kanclerz Rzeszy,
premier Prus). Sytuacja ta wpłynęła na postrzeganie niemieckich katolików i
stanowiła dla nich zagrożenie. Z tego powodu, według autora, wszyscy niemieccy
katolicy powinni opowiadać się przeciwko tej wojnie kulturowej.
Autor
wielokrotnie bywał na wschodzie Cesarstwa Niemieckiego i poznał przywódców
katolików polskich i niemieckich. Z rozmów wynikało, że ówczesna sytuacja w
Ostmarku była nie do utrzymania. Brutalna walka zastąpiła pokojową współpracę.
Większość Niemców i Polaków stała naprzeciwko siebie w dwóch wrogich obozach, a
zacięte konflikty były na porządku dziennym. Walka sprawiała, że rany odnosił
katolicyzm. Katolicy w Ostmarku byli z roku na rok coraz słabsi. Gdy odchodził
polski katolik, jego miejsce zajmował protestant. Koszty utrzymania
protestanckiej społeczności na wschodzie pokrywało państwo pruskie. Katolicy
musieli pokrywać wydatki z własnej kieszeni, niemieccy katolicy nie mniej
cierpieli z tego powodu. Książka Erzbergera miała pokazać, jak poważnie
katolicyzm w Niemczech był niszczony przez politykę w Marchi Wschodniej i z
jakiego powodu wszyscy katolicy musieli się zjednoczyć.
Matthias
Erzberger (1875–1921) – niemiecki pisarz i polityk. W 1903 r. uzyskał mandat
deputowanego do Reichstagu, reprezentując Partię Centrum. Erzberger był
zdecydowanym demokratą i gorliwym katolikiem. Należał do nowego typu
parlamentarzystów; był niezwykle żywy, pracowity, ambitny i znał psychologię
zwykłego człowieka. Publikował sensacyjną korespondencję centralną oraz
niezliczone artykuły prasowe i eseje. Walczył ze skandalami. Zabiegał o reformy
w Rzeszy i Prusach. W czasie I wojny światowej początkowo poszedł za powszechną
falą narodową i żądał rozległych aneksji terytorialnych. Później stał się
jednym z zaciekłych przeciwników nieograniczonej wojny podwodnej i zwolennikiem
wynegocjowanego pokoju. Radykalna prawica uznała go za zdrajcę. To on podpisał
11 listopada w Compiègne zawieszenie broni kończące I wojnę światową. W sierpniu
1921 r. został zamordowany w zamachu przez dwóch byłych oficerów marynarki[1].
[1] K. Epstein, Erzberger
Matthias [hsało], w: Neue Deutsche
Biographie, Vol. 4, Berlin 1959, s. 638–640.