Kto uratował Toruń - kot, złodziej czy pułkownik?

 

Obrona Torunia przed Szwedami w 1629 roku obrosła wielu legendami. Szczególne kontrowersje wzbudza problem komu należy przypisać największe zasługi w zwycięstwie.

Oblężenie zostało najlepiej opisane przez Bogusława Dybasia w "Historii Torunia" T. 2, cz. 2. - rozdział IV "Dzieje wojskowe Torunia w latach 1548 - 1660" (s. 141-168).

Bogusław Dybaś

Dzieje wojskowe Torunia w latach 1548 - 1660
s. 141-168

[w:] Historia Torunia. T. 2 cz. 2, W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku : (1548-1660)

Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu - Toruń 1994

Sygnatura SIRr VIII/T-8t.2b

16 lutego 1629 roku 6000 żołnierzy szwedzkich obległo Toruń broniony przez 350 żołnierzy pod dowództwem Gerarda Denhoffa i 1100 mieszczan z burmistrzem Janem Preussem na czele. Atak Szwedów osłabił nieco morale mieszczan i tylko zdecydowana postawa pułkownika Denhoffa zapobiegła układom.

Gerard Denhoff

(1589-1648)

Inflantczyk, kalwinista,

od 1643 r. wojewoda pomorski

Wilhelm Hondius , Illustrissimus et Excellentissimus Dnus Geerhardus Comes â Doënhoff, Palatinus Pomerellia, 1643, Żródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa POLONA, Oryginał: Biblioteka Narodowa, G.1608/Sz.7

Inaczej historię tą przedstawia Marian Sydow, w swojej książce poświęconej toruńskim curiosom.

Marian Sydow

Najciekawsze osobliwości m. Torunia z dawnych i nowszych czasów

Toruń  1933

Sygnatura SIRr VIII/T-37

 

Otóż opisuje on historię włóczęgi, który za okradzenie patrycjusza został skazany na powieszenie. Mieszkańcy miasta tłumnie wylegli poza mury obejrzeć egzekucje na wzgórzu Wiesiołki. Skazaniec z wysokości szubienicy ujrzał nadciągającą szwedzką armię. Podniósł alarm, dzięki czemu wszyscy mogli na czas wrócić za mury i przygotować się do walki. Skazańca ułaskawiono i nazwano Szwedko.

To podanie wprowadza nas na grunt legend, które zebrał Benon Frąckowski - nestor toruńskich przewodników.

Benon Frąckowski

Legendy i opowieści prawdziwe o Toruniu

wyd. Vega - Toruń 1997

Sygnatura SIRr XXXIIb/17c

 

Do legendy toruńskiej przeszedł bowiem kot, który w 1629 roku dzielnie walczył na murach miejskich ze szwedzkimi żołnierzami.  Bohaterstwo kota doceniła nawet Rada Miejska nadając na jego cześć nazwy toruńskim basztom i barbakanowi: Koci Łeb, Koci Ogon, Kocie Łapy i Koci Brzuch.

Baszta "Koci Łeb" zachowała się do dzisiaj (ul. Podmurna 74). Mieści się tam aktualnie Instytut Języka Polskiego UMK.

Jak widać spór o palmę pierwszeństwa w pokonaniu Szwedów jest bardzo gorący.

Torunianie mają prawdziwy kłopot w wyważeniu zasług trzech przedstawionych postaci.

Tadeusz Nowak - Oblężenie Torunia w roku 1658

 

Tadeusz Nowak

Oblężenie Torunia w roku 1658

Wydawnictwo Napoleon V

Oświęcim 2016

Sygnatura SIRr VIII/T-181

Wydawnictwo "Napoleon V" przygotowało reedycje książki Tadeusza Nowaka opublikowanej w 1936 roku.

Edycji i przygotowania tekstu dokonał Artur Gajewski.

Monografia "Oblężenie Torunia w 1658 roku" mimo upływu 80 lat od pierwszego wydania w Rocznikach Towarzystwa Naukowego Toruniu nadal jest znakomitym opracowaniem ważnej operacji wojskowej z czasów potopu szwedzkiego.

Toruń został zajęty przez Szwedów już w 1655 roku.

Dopiero trzy lata później w 1658 roku wojska polskie i wojska cesarskie podjęły się oblężenia miasta, które trwało pół roku od 2 lipca do 30 grudnia.

Załoga szwedzka liczyła ok 2500 ludzi.

Wojska sojusznicze liczyły około 21000 żołnierzy (piechota, dragonia, rajtaria, jazda polska).

Podczas oblężenia przy armii obecny był również król Jan Kazimierz.

Tadeusz Nowak drobiazgowo opisał:
- przygotowania do oblężenia
- oblężenie regularne, które zaczęło się właściwie dopiero 26 września
- sytuacje wewnątrz miasta
- szturm walny w nocy z 16 na 17 listopada
- schyłek oblężenia i kapitulację

Zwycięskie oblężenie przyniosło uznanie marszałkowi i hetmanowi polnemu Jerzemu Lubomirskiemu.