Katarzyna Pękacka-Falkowska - Dżuma w Toruniu w trakcie III wojny północnej

 

Katarzyna Pękacka-Falkowska

Dżuma w Toruniu w trakcie III wojny północnej

Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

Lublin 2019

Sygnatura SIRr XXVI/33

 

W trakcie III wojny północnej (1700-1721), kiedy to przez ziemie polskie przetaczały się armie szwedzkie, rosyjskie i saskie, Rzeczpospolitą nawiedziła wielka epidemia dżumy.

Prawdopodobnie dżumę zawlekły do polski wojska szwedzkie, które wkroczyły na nasze ziemie w 1701 roku.

Dżuma rozprzestrzeniła się również na inne kraje Europy.

Wygasła dopiero w 1722 roku w Marsylii.

Rozprawa Katarzyny Pękackiej-Falkowskiej poświęcona jest przebiegowi epidemii dżumy w Toruniu.

Rozważania na temat dżumy ujęte są bardzo szeroko, jako badania nad społecznym faktem całościowym.

Oznacza to, ze obejmują wiele aspektów zjawiska - prawny, gospodarczy, religijny, socjologiczny, demograficzny, medyczny, polityczny.

Wielka epidemia moru miała swoje kulminacje w Toruniu w latach 1708 oraz 1710/1711.

Rozprawa oparta jest na bardzo bogatej kwerendzie źródłowej, w której wykorzystano materiały rękopiśmienne, ikonografię oraz druki z epoki.

Szczególnym rodzajem źródła są zestawienia pomorków pochowanych w latach 1708 i 1710 w ramach środków tzw. funduszu dżumowego toruńskiego lazaretu.

Praca składa się z trzech części.

W części pierwszej zaprezentowana dokładną kronikę wydarzeń związanych z nadejściem, przebiegiem i wygasaniem epidemii.

W części drugiej poddano analizie cztery szczegółowe zagadnienia:

• religijność czasu zarazy
• troska o chorych (działalność lazaretu miejskiego i Pest-Cassy - kasy morowej)
• troska o zmarłych (pogrzeby, masowe pochówki, straty demograficzne)
• strach przed epidemiami

Część trzecią książki tworzy aneks zawierający źródła i materiały do historii zaraz w Toruniu wczesnonowożytnym.

Aneks dzieli się na część narracyjną (teksty źródłowe) oraz na część demograficzną (zestawienia tabelaryczne)

Philip Roth - Nemezis

 

Philip Roth

Nemezis

Przekład: Jolanta Kozak

Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik"

Warszawa 2012

Sygnatura MAG 295677

Philip Roth (ur. 1933) to jeden z najwybitniejszych współczesnych pisarzy amerykańskich.

Napisał już ponad trzydzieści powieści.

"Nemezis" ukazała się w 2010 roku.

Akcja dzieje się w Newark latem 1944 roku.

W mieście miała wówczas miejsce epidemia polio.

Wirus Heinego-Medina atakował w XIX wieku i do połowy XX wieku zwłaszcza dzieci, powodując ich śmierć lub ciężkie kalectwo.

Dopiero wynalezienie szczepionki położyło kres epidemii.

Bohaterem powieści jest Bucky Cantor - opiekun szkolnego boiska.

Jest on świadkiem jak choroba zabija i okalecza kolejnych jego podopiecznych.

Poczucie obowiązku walczy w nim z gniewem i rozpaczą.

Roth przedstawia człowieka w obliczu katastrofy, z którą nie jest sobie w stanie poradzić.

Bucky Cantor próbuje odpowiedzieć na szereg dylematów i wątpliwości, które go przerastają.

Książka też nie daje żadnych odpowiedzi.

Bezsilność bohatera, poczucie klęski czynią z niego postać tragiczną.

Powieść należy koniecznie przeczytać.

Katarzyna Pękacka-Falkowska - Profilaktyka przeciwdżumowa w nowożytnym Toruniu

 

Katarzyna Pękacka-Falkowska

Profilaktyka przeciwdżumowa w nowożytnym Toruniu na przykładzie działań administracyjnych i leczenia

Seria: Biblioteka ToMiTo

Wydawnictwo Adam Marszałek

Toruń 2009

Sygnatura SIRr XXVI/20

Prezentowane opracowanie zdobyło I miejsce w konkursie Towarzystwa Miłośników Torunia na najlepszą pracę magisterską o tematyce toruńskiej w 2007 roku.

Dżuma, jako najbardziej śmiercionośna z wszystkich chorób epidemicznych, wywarła wielki wpływ na rozwój społeczeństwa średniowiecznej i nowożytnej Europy.

Katarzyna Pękacka-Falkowska wskazuje na związek między stworzeniem antymorowego sytemu prewencji a ukształtowaniem się nowoczesnych systemów kontroli społecznej.

Publikacja została podzielona na trzy rozdziały:

Rozdział I
Dżuma w nowożytnej Rzeczypospolitej i w nowożytnym Toruniu
Okazuje się, że epidemia czarnej śmierci nawiedzała Toruń między XVI a XVIII wiekiem co najmniej 16 razy. Autorka podaje przypuszczalną liczbę ofiar moru w Toruniu.

Rozdział II
Przeciwmorowa działalność magistratu miejskiego oraz organizacja służb powietrznych
W rozdziale zaprezentowano szczegółowo:
- organizację toruńskich służb powietrznych
- działania władz miejskich i służb powietrznych przed i w trakcie epidemii
Miasto utrzymywało szpital zakaźny oraz miejskich lekarzy, akuszerki, balwierzy, pastorów dżumowych, strażników, opiekunów i grabarzy.

Rozdział III
Toruńska medycyna i farmacja wobec epidemii dżumy w XVII-XVIII w.
W rozdziale omówiono dokładnie:
- XVII- i XVIII-wieczne toruńskie broszury medyczne dla ludności miasta i przedmieść
- leczenie chorych - lekarstwa recepturowe i stosowane zabiegi w XVIII w. w świetle świadectwa Chrystiana Baltazara Wiela
Dziś znając przyczynę dżumy (bakteria yersina pestis), wiemy że ówczesne lekarstwa przeciwdżumowe działały objawowo uśmierzając ból, obniżając temperaturę
oraz wzmacniając organizm.

Pozycja godna jest polecenia wszystkim pasjonatom historii medycyny i przeszłości Torunia.