Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Kościół św. Mikołaja (Toruń). Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Kościół św. Mikołaja (Toruń). Pokaż wszystkie posty

piątek, 24 listopada 2023

Dawny kościół i klasztor dominikanów w Toruniu

 


Dominikański klasztor i kościół pod wezwaniem św. Mikołaja to największy z nieistniejących już kompleksów budowlanych Torunia.

Kościół należał do wielkiej czwórki najważniejszych średniowiecznych światyń naszego miasta.

Swoją kubaturą przewyższał nawet franciszkański kościół Wniebowstąpienia Najświętszej Panny Marii.

 

Został założony na rok przed powstaniem Nowego Miasta Torunia.

Dominikanie otrzymali plac pod klasztor już w 1263 roku.

Ewenementem jest, że kościół dominikanów jako jedyny nieprzerwanie był w rękach katolików, nawet w szczytowym okresie toruńskiej reformacji.

Bazylika św. Janów do 1596 roku służyła jednocześnie obu wyznaniom
– protestantom i katolikom.

Kościół św. Jakuba był w rękach protestantów do 1667 roku.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii należał do protestantów do 1724 roku.


Rzut z góry - plan kościoła św. Mikołaja i klasztoru dominikanów, wykonany przez redakcję bloga. Z lewej strony biegnie rzeczka struga toruńska. Na dole znajduje sie gmach koscioła. Do Koscioła przylega u góry Klasztor. W środku klasztoru otwarta przestrzeń ogrodu. Na samej górze zaznaczono miejsce młyna klasztornego.

Rzut z góry - plan kościoła św. Mikołaja i klasztoru dominikanów. Z lewej strony biegnie rzeczka struga toruńska. Na dole znajduje się gmach kościoła. Do kościoła przylega u góry klasztor. W środku klasztoru otwarta przestrzeń ogrodu. Na samej górze zaznaczono miejsce młyna klasztornego.



W klasztorze żyło około 30 zakonników.

Charakterystyczny był młyn klasztorny, napędzany końskim kieratem.

Na środku klasztoru znajdował się czworokątny wirydarz – ogród, otoczony krużgankiem.

Pod klasztorem płynęła struga Bacha.

Kościół dominikanów miał tylko dwie nawy.

Wyróżniał się również wielką ilością ołtarzy i kaplic, w liczbie 20.

W kościele św. Mikołaja znajdowało się wiele grobowców, nagrobków i epitafiów szlachty ziemi chełmińskiej.


Rycina z XVIII wieku. Rysunek kościoła św. Mikołaja. Widok od południa , Nie widać klasztoru, który był za kościołem po północnej stronie. Kościół w stylu gotyckim

George Friedrich Steiner
St. Nikolai von Südosten

Das Merkwürdigste In, Bey und Um Thorn
50 Zeichnungen
Erläutert von Reinhold Heuer
Berlin 1925

Abbildung 19



Dominikanie zajmowali klasztor do 1820 roku, kiedy to władze pruskie skasowały konwent.

W 1834 roku kościół św. Mikołaja został zburzony.


Rycina z XVIII wieku. Rysunek kościoła św. Mikołaja i klasztoru dominikanów. Rzut od strony północno-wschodniej, Na pierwszym planie zabudowania klasztorne. Za nimi góruje potężna bryła kościoła.

George Friedrich Steiner
St. Nikolai von Nordosten

Das Merkwürdigste In, Bey und Um Thorn
50 Zeichnungen
Erläutert von Reinhold Heuer
Berlin 1925

Abbildung 20



Pamiątki po kościele rozproszone są w różnych miejscach:

  • inwentarz z 1785 roku w archiwum kościoła św. Jakuba
  • inwentarze z 1817 i 1831 roku w Archiwum Państwowym w Toruniu
  • złoty krzyż na wieżyczce kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii
  • obraz „Maria z Dzieciątkiem” w kościele św. Jakuba
  • słynny „Krucyfiks mistyczny na Drzewie Życia” w kościele św. Jakuba
  • „Czarny krucyfiks zw. Cudownym” w kościele św. Jakuba
  • obraz symultaniczny „Pasja dominikańska” w kościele św. Jakuba
  • ołtarz Matki Boskiej Ostrobramskiej w kościele św. Jakuba
  • figury z nagrobka Bartłomieja i Jakuba Tylickich w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii
  • monstrancja promienista - dzieło Martina Gierschnera z 1694 roku w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie

Pojedyncze pamiątki znajdują się również poza Toruniem - w kościołach w Kowalewie, Złotorii, Chełmży, Chełmnie, Wierzchosławicach.



POLECANA LITERATURA

Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska,
Leszek Kotlewski.

Kościół dominikański pw. św. Mikołaja w Toruniu
Toruń 1997
Sygnatura SIRr VIII/T-120

 

Zygmunt Kruszelnicki

Toruń nie istniejący
Warszawa 1987
Sygnatura SIRr XXXIIIb/65

 

Anna Błażejewska, Katarzyna Kluczwajd,
Bogusław Mansfeld, Elżbieta Pilecka, Jacek Tylicki

Dzieje sztuki Torunia
Toruń  2009
Sygnatura SIRr XXXIIIa/15

  

Toruń i miasta ziemi chełmińskiej na rysunkach Jerzego Fryderyka Steinera z pierwszej połowy XVIII wieku

(tzw. Album Steinera)
pod red. Mariana Biskupa
Toruń 1998
Sygnatura SIRr XXXIIIb/45

 

ks. Władysław Szołdrski

Z dziejów Dominikanów w Toruniu
s. 43-86
Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu
Tom VIII (1929-1931)
Sygnatura SIRrII/3-1929-1931

 

Kamila Maj

Początki klasztorów franciszkanów i dominikanów w Toruniu
s. 217-230
Rocznik Toruński
Tom 13 - 1978
Sygnatura SIRr II/18t.13

 

Karola Ciesielska

Inwentarze kościoła św. Mikołaja i klasztoru dominikanów w Toruniu z lat 1817 i 1831
s. 185-199
Zapiski Historyczne
tom 48 - Rok 1983 - zeszyt 3
Sygnatura SIRr II/3-1983b

 

Tomasz Jasiński

Początki klasztoru dominikańskiego w Toruniu
s. 23-48
Zapiski Historyczne
Tom 54 - Rok 1989 - zeszyt 4
Sygnatura SIRr II/3-1989c

[spacer height="20px"]\

 

Zbigniew Połczyński

Figurka kościana z terenu dawnego kościoła dominikanów
w Toruniu
s. 89-104
Zapiski Historyczne
Tom 55 - Rok 1990 - zeszyt 1
Sygnatura SIRr II/3-1990a


 

Łukasz Myszka

Dominikanie w Toruniu od XVI do XIX wieku
Katolicki zakon w protestanckim mieście
Kraków 2015
Sygnatura SIRr XXXIV/152



Klasztor dominikański w Toruniu : w 750. rocznicę fundacji 

pod red. Piotra Olińskiego, Waldemara Rozynkowskiego, Juliusza Raczkowskiego - Toruń  2013. 






środa, 14 października 2020

Dzieje i skarby dominikańskiego kościoła pw. św. Mikołaja w Toruniu

 



rysunek otwartej książki

Dzieje i skarby dominikańskiego kościoła pw. św. Mikołaja w Toruniu

Redakcja naukowa: Anna Błażejewska, Katarzyna Kluczwajd, Elżbieta Pilecka

Wydawca: Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki

Toruń 2017

Sygnatura SIRr XXXIV/163



W serii "Dzieje i skarby kościołów toruńskich" ukazało się dotychczas sześć tomów:

  1. Dzieje i skarby Kościoła Świętojańskiego w Toruniu 
  2. Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu 
  3. Dzieje i skarby kościołów Torunia Podgórza 
  4. Dzieje i skarby kościoła Świętojakubskiego w Toruniu 
  5. Kościół Świętojański w Toruniu - nowe rozpoznanie
  6. Dzieje i skarby dominikańskiego kościoła pw. św. Mikołaja w Toruniu 

Dominikański przyklasztorny kościół św. Mikołaja jest zaliczany do czwórki największych średniowiecznych kościołów Torunia.

Był charakterystycznym elementem nowożytnej panoramy miasta.

Jako jedyny z nich nie dotrwał do naszych czasów.

Został rozebrany po kasacie klasztoru w 1819 roku przez władze pruskie.

Wyposażenie kościoła przeniesiono w większości do innych toruńskich i pobliskich kościołów.

W 2016 roku Oddział Toruński Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizował dwudniową konferencje naukową poświęconą tej świątyni.

Polecana książka "Dzieje i skarby dominikańskiego kościoła pw. św. Mikołaja w Toruniu" jest pokłosiem tej konferencji.

Zamieszczone w zbiorze studia wyszły w większości spod pióra historyków sztuki.

1. Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska - Relikty architektury kościoła i klasztoru dominikańskiego w Toruniu w świetle badań archeologicznych

2. Jakub Adamski - Kościół dominikanów w Toruniu i niesymetryczne korpusy mendykanckie w Środkowej Europie

3. Liliana Krantz-Domasłowska - Konteksty bliższe i dalsze - średniowieczny kościół dominikanów w Toruniu

4. Elżbieta Pilecka - Casus detalu architektonicznego kościoła dominikanów toruńskich a problem definiowania specyfiki sztuki regionalnej

5. Anna Błażejewska - Średniowieczne wyposażenie kościoła dominikanów w Toruniu w kontekście dominikańskiej duchowości i duszpasterstwa - głos w dyskusji

6. Anna Pacan - Kult maryjny w zakonie dominikanów w okresie średniowiecza - zarys problematyki

7. Joanna Utzig - wybrane problemy ikonograficzne czternastowiecznych kwater witrażowych z kościoła dominikanów w Toruniu

8. Aleksandra Kasprzak - Obrazy Męki Pańskiej z prezbiterium kościoła pw. św. Mikołaja w Toruniu - próba identyfikacji

9. Tomasz Wardzyński - Nagrobek Tylickich z kościoła pw. św. Mikołaja w Toruniu a geografia wpływów rzeźby gdańskiej i małopolskiej na północnych ziemiach Korony w 1. tercji XVII wieku

10. Teresa Tylicka - Kościół pw. św. Mikołaja i klasztor oo. dominikanów w Toruniu na rysunkach Georga Friedricha Steinera i kartach albumu tzw. Pseudo-Steinera jako przejaw zainteresowań kolekcjonerskich

11. Alicja Saar-Kozłowska - Plac dominikański w strukturze współczesnego miasta od XIX wieku