Piotr Birecki
Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich
Relacje między państwem a Kościołem ewangelicko-unijnym
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Toruń 2014
Sygnatura SIRr XXXIIIb/160
Dr Piotr Birecki jest wykładowcą w Zakładzie Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnej na Wydziale Sztuk Pięknych UMK.
Specjalizuje się w sztuce Prus Królewskich i Wschodnich oraz w sztuce protestanckiej XIX wieku.
Jest autorem 90 publikacji naukowych.
Dziedzictwo Kościoła ewangelickiego na Pomorzu Gdańskim sięga XVI wieku.
Pomorscy ewangelicy w ciągu dziejów wybudowali tu setki świątyń ceglanych, kamiennych i drewnianych.
Zawieruch dziejowe sprawiły, że 80% z nich uległo zniszczeniu, straty objęły zabytki ruchome oraz pamięć o dziedzictwie luterańskim Pomorza Nadwiślańskiego.
Od niedawna lokalne społeczności zaczynają odrestaurowywać stare protestanckie cmentarze.
Piotr Birecki przygotowując dysertację poświęconą budownictwu ewangelickiemu przeprowadził olbrzymią kwerendę źródłową w archiwach polskich i niemieckich.
Szczególnie cenne okazały się dokumenty zachowane w aktach rejencji kwidzyńskiej i gdańskiej, aktach konsystorza gdańskiego oraz w aktach ministerstw odpowiadających za budownictwo ewangelickie.
Autor stworzył pierwsze monograficzne opracowanie na temat architektury ewangelickiej w XIX i na początku XX wieku w Prusach Zachodnich.
Najważniejsze zagadnienia poruszane w rozprawie obejmują:
- budownictwo prowincjonalne - związane z inwestycjami rejencji gdańskiej i kwidzyńskiej
- budownictwo bezpośrednio związane z królestwem pruskim i cesarstwem niemieckim
- związki pomiędzy religią i władzą
Książka "Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich" dzieli się na sześć rozdziałów:
- Dzieje Kościoła ewangelicko-unijnego w Prusach Zachodnich 1772-1920
- Podstawy teoretyczne ewangelickiego budownictwa kościelnego w Prusach Zachodnich
- Budownictwo kościelne w diecezji gdańskiej i kwidzyńskiej w XIX i na początku XX wieku
- Wyposażenie wnętrz kościołów ewangelickich w Prusach Zachodnich
- Budownictwo ewangelickie przełomu XIX i XX wieku pod patronatem pary cesarskiej
- Architektura ewangelicka Prus Zachodnich przykładem związku tronu z ołtarzem