Ernst Wermke
Każdy badacz regionalnej historii Pomorza Gdańskiego, Warmii i Mazur odwiedzający naszą Pracownię Regionalną swoje poszukiwania zaczyna od przejrzenia bibliografii Ernsta Wermkego.
Jest to niezwykle cenny przewodnik po niemieckim piśmiennictwie historycznym.
Autor tego dzieła był prekursorem nowoczesnej pomorskiej i mazurskiej bibliografistyki i ustanowił standard dla innych XX-wiecznych niemieckich i polskich bibliografów, regionalistów i historyków.
Ernst Wermke urodził się w Królewcu (Königsberg) 13 lipca 1893 roku, a zmarł 22 listopada 1987 roku w Heidelbergu.
W Królewcu chodził do szkoły podstawowej, gimnazjum i uniwersytetu.
Tu ukończył w 1920 roku historię i filologie klasyczną.
Jako student wstąpił na ochotnika do wojska i powrócił z I wojny światowej w stopniu podporucznika.
Od 1923 roku rozpoczął pracę w Państwowej i Uniwersyteckiej Bibliotece w Królewcu.
Bibliografia
Na polecenie, założonej w 1923 roku w Królewcu, a działającej do dziś w Marburgu, Komisji Historycznej do Badań Krajoznawczych Prus Wschodnich i Zachodnich (Historische Kommission für ost- und westpreussische Landesforschung) rozpoczął swe prace nad bibliografią regionalną.
Najpierw opracowywał roczniki „Altpreussische Bibliographie” w czasopiśmie „Altpreussische Forschungen”.
Była to kontynuacja bibliografii wydawanych za lata 1862-1906 w Królewcu przez Verein für die Geschichte von Ost- und Westpreussen, jako dodatek do czasopisma „Altpreussische Monatschrift”.
Posiadamy kilka roczników tej bibliografii:
- Altpreussische Bibliographie für das Jahr 1894
- Altpreussische Bibliographie für das Jahr 1895
- Altpreussische Bibliographie für die Jahre 1896 und 1897 - Walter Meyer
- Altpreussische Bibliographie für das Jahr 1898 - Walter Meyer
- Altpreussische Bibliographie für das Jahr 1899 - Walter Meyer
- Altpreussische Bibliographie für das Jahr 1900 - Walter Meyer
- Altpreussische Bibliographie für die Jahre 1901 und 1902 – Wilhelm Rindfleisch
- Altpreussische Bibliographie für das Jahr 1903 - Wilhelm Rindfleisch
- Altpreussische Bibliographie für das Jahr 1904 - Wilhelm Rindfleisch
- Altpreussische Bibliographie für die Jahre 1905 und 1906 - Wilhelm Rindfleisch
Kolejną niemiecką bibliografią, poprzedzająca dzieło Wermkego, jaka znajduje się w naszych zbiorach jest wydany w Lipsku w 1897 przewodnik po czasopiśmiennictwie Prus Wschodnich i Zachodnich:
Otto Rautenberg
Ost- und Westpreussen : ein Wegweiser durch die eitschriftenliteratur
Leipzig 1897
Ernst Warmke całe życie publikował bieżące roczniki bibliografii.
Najpierw w czasopiśmie „Altpreussische Forschungen” w Królewcu publikował „Altpreussische Bibliographie” za lata 1923-1929, a za lata 1930-1938 bieżące roczniki „Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreussen”.
Ta pierwsza miała charakter bibliografii ogólnej, druga była już bibliografia historyczną.
Po wojnie wydawał w Marburgu w czasopiśmie „Zeitschrift für Ostforschung” bieżącą bibliografie pod tytułem „Schrifttum zur Geschichte von Ost- und Westpreussen” za lata 1952 – 1974.
Jednak Ernst Wermke znany jest przede wszystkim ze swojej historycznej bibliografii retrospektywnej.
Pracę nad bibliografią historii Prusy Wschodnich i Zachodnich rozpoczął jesienią 1926 roku w Królewcu i kontynuował przez 50 lat, aż do zakończenia działalności piśmienniczej w Heidelbergu w lutym 1976 roku.
W między czasie Ernst Wermke został dyrektorem Biblioteki Miejskiej we Wrocławiu (1933-1939).
Po wybuchu II wojny światowej został powołany do wojska.
Sprawował między innymi nadzór nad bibliotekami we Francji.
Jego pracę nad bibliografią przerwała na dłużej klęska Niemiec.
Ernst Wermke, już w stopniu pułkownika, po upadku Królewca dostał się do radzieckiej niewoli, z której powrócił dopiero w 1950 roku.
Od 1952 do przejścia na emeryturę w 1960 roku był dyrektorem biblioteki Wyższej Szkoły Technicznej w Monachium.
Jego opus vitae (dzieło życia): „Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreußen” liczy 4 tomy i doprowadzone zostało do 1974 roku.
Pierwszy tom ukazał się jeszcze w 1933 roku w Królewcu, a ostatni w 1978 roku w Marburgu.
Bibliografia obejmuje tereny jakie zajmowały niemieckich prowincje Prusy Wschodnie i Prusy Zachodnie w granicach sprzed 1918 roku.
 |
Granice administracyjne prowincji Westpreussen i Ostpreussen
w latach 1878 - 1918 |
Pierwszy tom od pradziejów do 1929 roku liczy 15.839 pozycji.
Drugi tom za lata 1930-1938 liczy 7.220 pozycji.
Trzeci tom za lata 1939-1970 liczy 23.089 pozycji.
Czwarty tom za lata 1971-1974 liczy 3.836 pozycji.
W sumie bibliografia uwzględnia 49.984 tytuły książek i artykułów.
Bardzo przydatny okazał się przejrzysty układ bibliografii.
- I. Allgemeines - Dział Ogólny
- II. Historische Landeskunde – Geografia historyczna
- III. Volkskunde - Ludoznawstwo
- IV. Allgemeine und politische Geschichte in zeitlicher Reihenfolge – Ogólna i polityczna historia w układzie chronologicznym
- V. Rechts- Verfassungs- und Verwaltunggechichte,Gesundheitwesen – Historia prawa, ustroju i administracji, opieka zdrowotna
- VI. Geschichte des Heerwesens – Historia wojskowości
- VII. Wirtschaftgeschichte – Historia gospodarcza
- VIII. Geschichte der geistigen Kultur – Historia kultury
- IX. Kirchengeschichte – Historia kościoła
- X. Geschichte der Landsteile und Ortschaften – Historia regionów i miejscowości
- XI. Bevölkerungsgeschichte – Historia mieszkańców
TOM I
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreussen
bearb. im Anftrag der Historischen Kommission für Ost- und wetpreussische Landesforschung
Königsberg : Gräfe u. Unzer, 1933.
Ukazał się on w Królewcu w latach 1931-1933 w formie 6 poszytów.
TOM II
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreussen für die Jahre 1930-1938
bearb. im Auftrag der Historischen Kommission für ost- und westpreussische Landesforschung
Aalen : Scientia Verlag, 1964.
Tom II za lata 1930-1938 z powodu wybuchu wojny ukazał się dopiero w 1964 roku.
Do tego czasu istniały tylko osobne roczniki bibliografii bieżącej w czasopiśmie „Altpreussische Forschungen”.
Sygnatura SIRrI/3b
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreussen für die Jahre 1939-1942 nebst Nachträgen zu den früheren Jahren
bearb. im Auftrage der Historischen Kommission für ost- und westpreussische Landesforschung
Königsberg : Gräfe und Unzer, 1944
Ernst Warmke w czasie II wojny światowej wydał w Królewcu bibliografię retrospektywną za lata 1939-1942.
Jednak w wyniku bombardowań miasta prawie cały jej nakład uległ zniszczeniu.
Zachowało się niewiele egzemplarzy w tym jeden w Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu.
TOM III
Tom III był wydawany przez Instytut Herdera w Marburgu nad rzeką Lahn w latach 1953 – 1972 w formie 5 zeszytów.
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreußen für die Jahre 1939-1951 nebst Nachträgen aus den früheren Jahren
bearb. im Anftrag der Historischen Kommission für Ost- und Wetspreussische Landesforschung
Marburg/Lahn : J. G. Herder-Institut, 1953
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreußen für die Jahre 1952-1956 und Nachträge
bearb. im Anftrag der Historischen Kommission für Ost- und Wetspreussische Landesforschung
Marburg/Lahn : J. G. Herder-Institut, 1958
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreußen für die Jahre 1957-1961 und Nachträge
bearb. im Anftrag der Historischen Kommission für Ost- und Wetspreussische Landesforschung
Marburg/Lahn : J. G. Herder-Institut, 1963
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreußen für die Jahre 1962-1966 und Nachträge
bearb. im Anftrag der Historischen Kommission für Ost- und Wetspreussische Landesforschung
Marburg/Lahn : J. G. Herder-Institut, 1969
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreußen für die Jahre 1967-1970 und Nachträge
Ernst Warmke bearb. im Anftrag der Historischen Kommission für Ost- und Wetspreussische Landesforschung
Marburg/Lahn : J. G. Herder-Institut, 1972
W 1974 roku ukazał się w Bonn scalony tom III.
Tom III
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreussen für die Jahre 1939-1970
bearb. im Anftrag der Historischen Kommission für Ost- und Wetspreussische Landesforschung
Bonn-Godesberg : Wissenschaftliches Archiv, 1974
TOM IV
Ernst Wermke
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreussen für die Jahre 1971-1974
bearb. im Auftr. der Historischen Kommiss. für ost- und westpreussische Landesforschung
Marburg/Lahn : J. G. Herder-Institut, 1978
Kontynuacje
Po zakończeniu działalności bibliograficznej przez Ernsta Wermkego praca jego jest nadal kontynuowana przez „Johann Gottfried Herder - Institut für historische Ostmitteleuropaforschung” w Marburgu nad rzeką Lahn.
W czasopiśmie „Zeitschrift für Ostforschung” Bernhard Jähnig kontynuował wydawanie bieżącej bibliografii za lata 1975 – 1978 pod nazwą „Auswahlbibliographie zur Geschichte von Ost- und Westpreußen”.
Instytut Herdera wydawał też we współpracy z polskimi bibliografami „Bibliographie zur Geschichte Ost- und Westpreußens – Bibliografia historii Pomorza Gdańskiego i Prus Wschodnich”.
Bibliografię współtworzyli Henryk Baranowski oraz Urszula Zaborska z Pracowni Pomorzoznawczej Biblioteki Głównej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W Książnicy Kopernikańskiej posiadamy komplet tej bibliografii:
Bibliographie zur Geschichte Ost- und Westpreußens 1981-1986
– Henryk Baranowski, Werner Tannhof, Kolja Aleksander Lotz
Bibliographie der Geschichte von Ost- und Westpreußen 1994
– Heinrich Mrowka, Urszula Zaborska
Bibliographie zur Geschichte Ost- und Westpreußens 1995
- Eligiusz Janus, Urszula Zaborska
Bibliographie zur Geschichte Ost- und Westpreußens 1996
– Eligiusz Janus, Urszula Zaborska
Bibliographie zur Geschichte Ost- und Westpreußens 1997
– Csaba Janos Kenez, Urszula Zaborska
Bibliographie zur Geschichte Ost- und Westpreußens 1998
– Csaba Janos Kenez, Urszula Zaborska, Gabriele Kempf
Bibliographie zur Geschichte Ost- und Westpreußens 1999
– Csaba Janos Kenez, Urszula Zaborska, Gabriele Kempf
Bibliographie zur Geschichte Ost- und Westpreußens 2000
– Gabriele Kempf, Urszula Zaborska, Peter Garbers
POLECANA LITERATURA
Bernhard Jähnig
– Wermke Ernst –
Altpreussische Biographie
Band IV, 3. Lieferung
Marburg 1995
s. 1529-1530
Władysław Chojnacki
-Ernsta Wermkego opus vitae -
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
rok 1977, nr 3-4
s. 481-195
