Marian Hirsz - Nieustraszeni

 

Marian Hirsz

Nieustraszeni
66 Kaszubski Pułk Piechoty
im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 1919-1939 

Wydawnictwo Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego

Gdańsk 2017

Sygnatura SIRr XXV/80

66 Kaszubski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego powstał w pierwszej połowie października 1919 roku w Poznaniu. 

Kadrę wydzieliły pułki Toruński i Grudziądzki. 

Wszystkie wymienione oddziały wchodziły w skład formującej się w tym czasie Pomorskiej Dywizji Strzelców. 

Skład osobowy pułku był jednolity. 

Organizacja pułku postępowała bardzo szybko.

Już w końcu stycznia 1920 roku trzy bataliony strzeleckie ćwiczyły na płacach Torunia.

W ostatnich dniach maja pułk był gotowy  do wymarszu w pole.

Zarówno kadra, jak i szeregowi pochodzili z Kaszub i Pomorza.

66 Kaszubski Pułk Piechoty był w okresie międzywojennym jedna z ważniejszych formacji wojskowych na Pomorzu.

To Chełmno od 1923 do 1939 roku było miejscem stacjonowania pułku.

Na cmentarzu w Chełmnie znajduje sie zbiorowa mogiła żołnierzy poległych  w czasie II wojny światowej , w tym groby oficerów i podoficerów 66 kaszubskiego pułku.

W Chełmnie zachowały się też budynki koszarowe.

Autor opracowania Marian Hirsz dotarł do wielu dotychczas nieznanych źródeł ilustrujących dzieje kaszubskiego pułku.

Na szczególna uwagę zasługują liczne wspomnienia i relacje żołnierzy z tej jednostki oraz ich rodzin.

Pasjonująco przedstawiono historie powstania pułku oraz jego szlak bojowy w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Ważnym elementem książki jest prezentacja życia codziennego tej formacji.

Zarys etnografii Kaszub

 

Friedrich Lorentz, Adam Fischer

Zarys etnografii Kaszub

Wydawnictwo Region

Gdynia 2020

Sygnatura SIRr IX/69

"Zarys etnografii Kaszub"  to uwspółcześnione wydanie dwóch ważnych prac przedwojennych etnografów – Friedricha Lorentza i Adama Fischera, które opublikowane zostały w 1934 roku przez Instytut Bałtycki z Poznania w pracy zbiorowej "Kaszubi. Kultura ludowa i język."

Najobszerniejszy z zamieszczonych tam artykułów – "Zarys etnografii kaszubskiej" Lorentza – do dziś jest jedną z najwartościowszych prac prezentujących kulturę ludową Kaszubów z okresu przed wielkimi zmianami, które przyniosła II wojna światowa. 

Zestawiona z nią praca prof. Adama Fischera "Kaszubi na tle etnografii polski – studium porównawcze" ma diametralnie inny charakter. 

Jej celem było nie tyle uzupełnienie pracy Lorentza, co przedstawienie kaszubskiej kultury w polskim kontekście i uwypuklenie jej związków z kulturą ludową innych regionów kraju. 

Friedrich Lorentz (1870-1937) był niemieckim językoznawca i slawistą.

Pochodził z Meklemburgii.

Specjalizował się w badaniach kaszubszczyzny i ludności słowińskiej z okolic Slupska i Lęborka.

Osiadł w Gdańsku, gdzie w 1907 roku współtworzył Verein fur Kaschubische Volkskunde.

Współpracował też z Młodokaszubami i polskimi naukowcami.

Adam Fischer (1889-1943) był polskim etnografem i folklorystą.

Pochodził z Galicji, był związany z Uniwersytetem Jana Kazimierza we Lwowie.

Był autorem kluczowego dla polskiej etnografii podręcznika "Lud Polski".

Teresa Łuczak, Jerzy Łukaszewski - Trudna droga do wolności : Czersk i ziemia czerska u progu niepodległości

 

Teresa Łuczak
Jerzy Łukaszewski

Trudna droga do wolności
Czersk i ziemia czerska u progu niepodległości

Wydawcy:
Oficyna Wydawnicza Edward Mitek
Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy

Bydgoszcz 2019

Sygnatura SIRr VIb/7-63

Teresa Łuczak z d. Gnacińska jest politologiem,  założycielką i Prezesem szkół SKK, w skład których wchodzą Licea Akademickie, Licea dla dorosłych, Studium Policealne, Studium Kształcenia Nauczycieli  „Vademecum”, Studium Kształcenia Kadr, Studium Kursów i Szkoleń SKK. Jest też Kanclerzem Wyższej Szkoły Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy.

Jerzy Łukaszewski to historyk zajmujący się historią Pomorza, autor m.in. Pomorza historie mniej znane", publikował w "Pomeranii", kanadyjskiej "Gazecie", pismach lokalnych oraz na łamach internetowego Studia Opinii. Obecnie jest wykładowcą Gdyńskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku.

"Trudna droga do wolności" ich autorstwa to bardzo elegancko wydane, na wysokim poziomie sztuki edytorskiej opracowanie poświęcone odzyskaniu niepodległości przez Czersk i ziemię czerską w 1920 roku.

Wojaka polskie wkroczyły do Czerska 29 stycznia 1920 roku na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego z czerwca 1919 r.

O powrocie Pomorza do Polski przesądziła również postawa jego mieszkańców i działalność na tym terenie Pomorskiej Organizacji Wojskowej, Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", Straży Obywatelskiej i Rad Ludowych.

W samym Czersku działały także organizacje krzewiące polskiego ducha niepodległości - Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", Towarzystwo Śpiewu św. Cecylii, chór "Harfiarz".

Organizowano kursy nauczania języka polskiego, ćwiczono musztrę wojskową.

6 stycznia 1919 roku w związku z wieściami o wybuchu Powstania Wielkopolskiego doszło do tzw. małego powstania, któremu przewodzili bracia Gnacińscy.

Ich narodowowyzwoleńcza partyzantka przeszła do legendy Borów Tucholskich, choć w 1923 roku jeden z nich musiał walczyć o swoje uniewinnienie przed polskim sądem w Chojnicach.

Podobnie zresztą jak uczestnicy rozruchów głodowych do których doszło w Czersku w 1920 roku, już po przejęciu władzy przez polską administrację.

Świadczy to o bardzo skomplikowanej sytuacji na Pomorzu towarzyszącej powrotowi do Polski, licznych konfliktach tak zaszłych jak i nowych, z którymi borykano się długo w okresie międzywojennym.

Autorzy opracowania nie ukrywają problemów miejscowej ludności towarzyszących odzyskaniu niepodległości i przejęciu Pomorza przez władze polskie, ale przedstawiają całokształt tego procesu w jego wszystkich aspektach.

Sytuacja Czerska i ziemi czerskiej jest reprezentatywna również dla reszty powiatów Pomorza Gdańskiego.

Z Kaszub do Austrii - korespondencja literatów kaszubskich do Ferdinanda Neureitera

 

Z Kaszub do Austrii
Korespondencja literatów kaszubskich do Ferdinanda Neureitera

materiały przygotowała, opracowała oraz wstępem opatrzyła: Adela Kuik-Kalinowska

Wydawca:  Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie 

Gdańsk - Słupsk 2017

Sygnatura SIRr XXXIIa/27

Prof. dr Hab. Adela Kuik-Kalinowska jest wykładowcą Akademii Pomorskiej w Słupsku.

Prowadzi badania nad literaturą XIX i XX wieku, w tym nad twórczością pisarzy kaszubskich.

Austriak Ferdinand Neureiter był propagatorem kultury i literatury kaszubskiej.

Był autorem znanej książki "Geschichte der kaschubischen Literatur".

Zgromadził cenna kolekcję tekstów kaszubsko-pomorskich, która przekazał Uniwersytetowi Kolońskiemu.

Częścią jego spuścizny jest bogata korespondencja jaką nawiązał z kaszubskim środowiskiem literackim.

Najstarszy list datowany jest na 1960 rok, zaś ostatni pochodzi z 1993 roku.

W zbiorze znalazła się korespondencja Neureitera z 39 twórcami kaszubskimi.

Józef Gajek - Struktura etniczna i kultura ludowa Pomorza

 

Józef Gajek

Struktura etniczna i kultura ludowa Pomorza

Wstęp, katalog i redakcja
Anna Kwaśniewska

Instytut Kaszubski w Gdańsku
Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorski
w Wejherowie

Gdańsk-Wejherowo 2009

Sygnatura SIRr IX/49

Profesor Józef Gajek (1907-1987) jeszcze przed II wojną światową zajął się badaniami etnograficznymi na Kaszubach i Pomorzu.

Niestety przed 1939 rokiem zdążył opublikować tylko kilka artykułów na ten temat.

W 2004 roku materiały z badań Józefa Gajka (w tym również nieopublikowane) zostały zakupione przez Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie.

Spuścizna profesora została tam opracowana przez dr hab. Annę Kwaśniewską.

Dzięki niej niepublikowane dotąd materiały ukazały się w końcu drukiem.

"Struktura etniczna i kulturalna Pomorza" zawiera następujące teksty Józefa Gajka:

• niepublikowane artykuły i sprawozdania z badań prowadzonych na Kaszubach i Pomorzu przed 1939 r.
• trzy opublikowane przed 1939 r. artykuły, które znajdują się w trudno dziś dostepnych czasopismach i publikacjach
• wstepne opracowanie materiałów z badań nad strojem ludowym, wykonane przez J. Gajka w oparciu o wyniki ankiety z 1938 r,
• materiały ilustracyjne do rekonstrukcji strojów ludowych, wykonane na podstawie wskazówek J. Gajka w 1938 r.
• katalog spuścizny naukowej j. Gajka, znajdującej się w Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, opracowany przez Annę Kwaśniewską.

Bardzo gratulujemy Instytutowi Kaszubskiemu i Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej wydania tej cennej publikacji.

Książkę polecamy etnologom, etnografom, ludoznawcom, regionalistom kaszubskim i pomorskim i wszystkim miłośnikom Kaszub i Pomorza.