Opór społeczny przeciwko komunizmowi w Toruniu

 

Opór społeczny przeciwko komunizmowi w Toruniu
w obiektywie Artura Wiśniewskiego
(lata osiemdziesiąte XX wieku)

Artur Wiśniewski, Wojciech Polak,
Sylwia Galij-Skarbińska

Wydawnictwo Adam Marszałek

Toruń 2021

Sygnatura SIRr VIII/T-A-44

Album opowiada historię toruńskiego oporu wobec władzy komunistycznej uchwycona na fotografiach Artura Wiśniewskiego, uczestnika tamtych wydarzeń.

Artur Wiśniewski zaangażował sie w działalnośc opozycyjna w 1983 roku jeszcze jako uczeń V Liceum Ogólnokształcącego w Toruniu.

Zajmował się kolportażem podziemnej prasy, rozrzucał ulotki, pisał antysystemowe hasła na murach.

Jego zdjęcia stanowią dziś niezwykły dokument zaangażowania różnych środowisk w działalność opozycyjną.

Album składa się z 19 rozdziałów.

Rozdział 1 - Msza 3 maja 1981 na Rynku Starego Miasta w Toruniu

Rozdział 2 - Marsz przeciwko przemocy, Toruń 28 listopada 1981 r.

Rozdział 3 - Solidarnościowy spacer na Bulwarze Filadelfijskim w Toruniu, 1 maja 1982 r.

Rozdział 4 - Krzyże kwietne i drewniane

Rozdział 5 - Grób Grzegorza Przemyka, 1984 r.

Rozdział 6 - Artur Wiśniewski pisze na murach

Rozdział 7 - Kościół św. Stanisława Kostki na Żoliborzu w latach 1985-1987

Rozdział 8 - Stocznia Gdańska, 1985 r.

Rozdział 9 - Pielgrzymki Ludzi Pracy na Jasną Górę w latach 1987-1988

Rozdział 10 - Jan Paweł II w Warszawie w 1987 r. Msza św. na Placu Defilad

Rozdział 11 - Niezależne Zrzeszenie Studentów UMK w latach 1988-1989

Rozdział 12 - Konfederacja Polski Niepodległej w Toruniu w latach 1988-1989

Rozdział 13 - Niezależny Ruch Społeczny - Ziemia Chełmińska w latach 1988-1989

Rozdział 14 - 45. rocznica powstania w getcie warszawskim, 19 kwietnia 1988 r.

Rozdział 15 - Bojkot wyborów do rad narodowych w czerwcu 1988 r. Manifestacja w Warszawie

Rozdział 16 - Ruch Wolność i Pokój w Toruniu w latach 1988-1989

Rozdział 17 - Ogólnopolska Konferencja Środowisk Młodzieżowych 4 marca 1989 r., Warszawa - POlitechnika

Rozdział 18 - Napis na murze w Wołominie, 1986 r.

Rozdział 19 0 Wybory kontraktowe 4 czerwca 1989 r. Plakaty wyborcze oraz wiec 3 czerwca 1989 r. na Rynku Starego Miasta w Toruniu

Czas przeszły zapisany

 

Czas przeszły zapisany
Wspomnienia działaczy NZS UMK w Toruniu w latach 1980-1989

redakcja i opracowanie: Wojciech Polak, Sylwia Galij-Skarbińska, Michał Damazyn

Wydawca: Fundacja Historia.pl

Gdańsk-Toruń-Barcelona 2021

Sygnatura SIRr  XXXIa/92

Książka zawiera wspomnienia dziesięciu działaczy Niezależnego Zrzeszenia Studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Pamiętniki maja różny charakter. 

Autorzy niektórych próbują całościowo opisać swoją aktywność opozycyjna w czasie studiów.

Inni świadomie koncentrują się na pewnych szczegółach i wybranych wydarzeniach.

Wspomnienia nie są suchą faktografią.

Zawierają warstwę refleksyjną, pozwalającą  zrozumieć sposób myślenia autorów, motywy ich działania, rozterki, triumfy i rozczarowania.

Pamiętniki zawierają często opisy wydarzeń pozornie błahych, czasem anegdotycznych, które w istocie są ważne dla zrozumienia przeszłości.

Wspomnienia dotyczą okresu 1980-1989. 

To czas pełnej zapału walki o wolną Polskę.

To również  czas esbeckich przeszukań, zatrzymań, wielomiesięcznego internowania, aresztowań, pobytu w więzieniach lub wielomiesięcznej tułaczki osób ukrywających się przed Służbą Bezpieczeństwa.

Autorami wspomnień są 

- Andrzej Ryba

- Leszek Kubiak

- Jacek Kalas

- Andrzej Chatłas

- Jacek Jagła

- Marek Wachnik

- Paweł Rzoska

- Mieczysław Gliński

- Andrzej Wroński

- Janusz Małecki

Archiwum Wiktora Kulerskiego

 

Archiwum Wiktora Kulerskiego

Dokumenty podziemnej "Solidarności" 1982-1986

opracowanie Jan Olaszek

Wydawcy:
Instytut Pamięci Narodowej

Stowarzyszenie "Archiwum Solidarności"

Warszawa 2018

Sygnatura SIRr VIa/55

Wiktor Kulerski był wiceprzewodniczącym  mazowieckiej "Solidarności".

Wywodził się ze znanej grudziądzkiej rodziny patriotycznej.

Jego dziadek również Wiktor Kulerski senior w okresie zaboru pruskiego wydawał "Gazetę Grudziądzką", która była najpopularniejsza polską gazetą w Niemczech  przed I wojna światową.

Natomiast ojciec Wiktora Kulerskiego juniora był przedwojennym działaczem Polskiego Stronnictw a Ludowego "Piast"

W okresie wojny był sekretarzem lidera ludowców Stanisława Mikołajczyka - premiera rządu na emigracji.

Po wojnie zaangażował się w działalność Polskiego Stronnictwa Ludowego  sprzeciwiającego się sowietyzacji Polski, za co został skazany przez komunistów na dwanaście lat więzienia.

Wiktor Kulerski junior rozpoczął działalność opozycyjną po wydarzeniach w Radomiu w 1976 roku.

Był współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników. 

W 1980 roku został wybrany wiceprzewodniczącym Zarządu Regionu Mazowsze NSZZ "Solidarność".

Po wprowadzeniu stanu wojennego kontynuował działalność opozycyjna w konspiracji.

W 1989 roku został wybrany posłem na Sejm 

Jego archiwum to w ogromnej większości listy pisane przez różnych działaczy solidarnościowej konspiracji do Kulerskiego.

Wśród autorów korespondencji można wymienić Teresę Bogucką, Krystynę Starczewską, Mirosława Sawickiego, Zofię Kuratowską, Annę Tymowską, Barbarę Malak, Jana Józefa Lipskiego, Bronisława Geremka, Jerzego Giedroycia, Leszka Kołakowskiego, Czesława Miłosza, Mirosława Chojeckiego, Jana Piotra Lasotę, Eugeniusza Smolara.

W sumie w książce opublikowano 772 dokumenty.

Archiwum Wiktora Kulerskiego jest największym zbiorem dokumentacji podziemnej „Solidarności”, jaki istnieje. 

Obejmuje setki dokumentów typu wewnętrznego, poufnego, a więc wprowadza czytelnika w codzienność funkcjonowania podziemnych struktur. 

Rzadko kiedy konspiracje zachowują tego typu materiały, gdyż ich przejęcie przez wroga może spowodować nieobliczalne konsekwencje. 

Gromadzenie tych dokumentów było więc aktem odwagi i ryzyka, ale dziś są one dla historyków źródłami bezcennymi, oddającymi wiele szczegółów działalności, towarzyszący jej nastrój, klimat, postawy i niepokoje.

Mamy do czynienia z tomem źródeł o niezwykłej wadze, kluczowych dla badań nad konspiracją solidarnościową i w ogóle Polską lat osiemdziesiątych

Opozycja demokratyczna w Toruniu i w województwie toruńskim w latach 1976-1980

 

Wojciech Polak, Sylwia Galij-Skarbińska, Aleksandra Jankowska-Wojdyło, Michał Białkowski

Opozycja demokratyczna w Toruniu i w województwie toruńskim w latach 1976-1980

Jagiellońskie Wydawnictwo Naukowe

Toruń 2017

Sygnatura SIRr VIb/9-50

W 1976 roku powstał Komitet Obrony Robotników.

W jego działalność w Toruniu włączyło się wiele osób, szczególnie począwszy od 1978 roku.

Dynamiczne środowisko opozycyjne istniało również w Grudziądzu.

Działacze opozycji antykomunistycznej drukowali i rozrzucali ulotki, przywozili i kolportowali niezależne czasopisma i książki, organizowali spotkania samokształceniowe, występowali w obronie więzionych i prześladowanych politycznie.

Byli to na ogół młodzi ludzie.

Ich samych spotykały represje, byli więzieni, bici, poniżani, pozbawiani pracy.

Opozycje wspierało również Duszpasterstwo Akademickie oraz Klub Inteligencji Katolickiej.

Monografia składa się z czterech artykułów:

Wojciech Polak - Opozycja demokratyczna w Toruniu w latach 1978-1980

Aleksandra Jankowska-Wojdyło - Wydarzenia Czerwca 1976 r. w Grudziądzu i ich skutki

Sylwia Galij-Skarbińska - Rola duszpasterstwa akademickiego ojców jezuitów w Toruniu w kształtowaniu postaw opozycyjnych

Michał Białkowski - Klub Inteligencji Katolickiej w Toruniu jako środowisko kontestacji i oporu wobec systemu komunistycznego. Zarys działalności do 13 grudnia 1981 r.

Małgorzata Niezabitowska - "W twoim kraju wojna" - spotkanie autorskie

 

Małgorzata Niezabitowska

"W twoim kraju wojna!"

Spotkanie autorskie

11 października 2017

Książnica Kopernikańska

W środę 11 października 2017 o godzinie 19.00 w Książnicy Kopernikańskiej gościła Małgorzata Niezabitowska.

Znana jest ze swojej pracy dziennikarskiej w "Tygodniku Solidarność".

Była rzeczniczką rządu Tadeusza Mazowieckiego.

Zaangażowana była w działalność opozycji demokratycznej w okresie PRL.

W latach 90-tych była prezesem Fundacji Animals i walczyła w obronie praw zwierząt.

Ostatnio doceniono jej starania o popularyzację historii Żydów polskich.

Spotkanie w Książnicy Kopernikańskiej poświęcone było jej najnowszej książce "W twoim kraju wojna!".

Spotkanie prowadził dr hab. Marcin Czyżniewski - profesor UMK i przewodniczący Rady Miasta Torunia.

Małgorzata Niezabitowska opowiadała o historii powstania książki.

Mimo, że wydana w 2016 roku - w rzeczywistości jest dziennikiem pierwszych miesięcy stanu wojennego.

Składa się z osobistego pamiętnika, reportaży publikowanych przez zachodnią prasę, relacji z ważnych wydarzeń.

Bardzo ważnym składnikiem książki są zdjęcia autorstwa samej Małgorzaty Niezabitowskiej, Tomasza Tomaszewskiego (jej męża) i Stanisława Wałęsy (brata Lecha Wałęsy).

Małgorzata Niezabitowska opowiadała o wprowadzeniu stanu wojennego, czołgach pod oknami jej domu, żołnierzach na ulicy Warszawy.

Mówiła jak zaczęła robić pierwsze zdjęcia, jak z mężem utrwalali na fotografiach obraz Warszawy w stanie wojennym.

Opowiadała w jaki sposób reportaże i zdjęcia były przemycane do Europy Zachodniej, gdzie publikowano je w prasie zagranicznej pod kryptonimem "Dzienniki buntownika z Warszawy".

Słuchacze dowiedzieli się jak udało się oszukać Służbę Bezpieczeństwa i zrobić zdjęcia internowanemu Lechowi Wałęsie.

Opowiadała o zasadach konspiracji.

Wspominała o swoich motywacjach, o marazmie społeczeństwa, o potrzebie działania, o roli Kościoła.

Słuchacze dowiedzieli się również wielu ciekawych informacji o jej życiu osobistym i małżeńskim, o historii jej rodziny i roli tradycji patriotycznej przy podejmowaniu życiowych wyborów.

Małgorzata Niezabitowska opowiadała bardzo ciekawie, barwnie i plastycznie, żywo i z temperamentem.

Nie szczędziła wielu ciekawostek i anegdot.

Spotkanie zakończyły pytania od czytelników i podpisywanie książek.