Archiwum Wiktora Kulerskiego

 

Archiwum Wiktora Kulerskiego

Dokumenty podziemnej "Solidarności" 1982-1986

opracowanie Jan Olaszek

Wydawcy:
Instytut Pamięci Narodowej

Stowarzyszenie "Archiwum Solidarności"

Warszawa 2018

Sygnatura SIRr VIa/55

Wiktor Kulerski był wiceprzewodniczącym  mazowieckiej "Solidarności".

Wywodził się ze znanej grudziądzkiej rodziny patriotycznej.

Jego dziadek również Wiktor Kulerski senior w okresie zaboru pruskiego wydawał "Gazetę Grudziądzką", która była najpopularniejsza polską gazetą w Niemczech  przed I wojna światową.

Natomiast ojciec Wiktora Kulerskiego juniora był przedwojennym działaczem Polskiego Stronnictw a Ludowego "Piast"

W okresie wojny był sekretarzem lidera ludowców Stanisława Mikołajczyka - premiera rządu na emigracji.

Po wojnie zaangażował się w działalność Polskiego Stronnictwa Ludowego  sprzeciwiającego się sowietyzacji Polski, za co został skazany przez komunistów na dwanaście lat więzienia.

Wiktor Kulerski junior rozpoczął działalność opozycyjną po wydarzeniach w Radomiu w 1976 roku.

Był współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników. 

W 1980 roku został wybrany wiceprzewodniczącym Zarządu Regionu Mazowsze NSZZ "Solidarność".

Po wprowadzeniu stanu wojennego kontynuował działalność opozycyjna w konspiracji.

W 1989 roku został wybrany posłem na Sejm 

Jego archiwum to w ogromnej większości listy pisane przez różnych działaczy solidarnościowej konspiracji do Kulerskiego.

Wśród autorów korespondencji można wymienić Teresę Bogucką, Krystynę Starczewską, Mirosława Sawickiego, Zofię Kuratowską, Annę Tymowską, Barbarę Malak, Jana Józefa Lipskiego, Bronisława Geremka, Jerzego Giedroycia, Leszka Kołakowskiego, Czesława Miłosza, Mirosława Chojeckiego, Jana Piotra Lasotę, Eugeniusza Smolara.

W sumie w książce opublikowano 772 dokumenty.

Archiwum Wiktora Kulerskiego jest największym zbiorem dokumentacji podziemnej „Solidarności”, jaki istnieje. 

Obejmuje setki dokumentów typu wewnętrznego, poufnego, a więc wprowadza czytelnika w codzienność funkcjonowania podziemnych struktur. 

Rzadko kiedy konspiracje zachowują tego typu materiały, gdyż ich przejęcie przez wroga może spowodować nieobliczalne konsekwencje. 

Gromadzenie tych dokumentów było więc aktem odwagi i ryzyka, ale dziś są one dla historyków źródłami bezcennymi, oddającymi wiele szczegółów działalności, towarzyszący jej nastrój, klimat, postawy i niepokoje.

Mamy do czynienia z tomem źródeł o niezwykłej wadze, kluczowych dla badań nad konspiracją solidarnościową i w ogóle Polską lat osiemdziesiątych

Obóz internowania w Potulicach 1981-1982

 

Sylwia Galij-Skarbińska

Wojciech Polak

"Nigdy przed mocą nie ugniemy szyi" 

Obóz internowania w Potulicach 1981-1982 

Wydanie 2

Wydawca: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział w Gdańsku

Warszawa-Gdańsk 2021

Sygnatura SIRr VIb/9-56

W okresie stanu wojennego utworzono 52 obozy internowania, najczęściej wydzielając bloki więzienne, czasem budynki na terenach wojskowych. 

Panowały tam zazwyczaj spartańskie warunki. 

Jedzenie było marne, cele zimne i zapluskwione. 

Przez obozy przeszło ok. 10 tys. osób, głównie opozycjonistów związanych z „Solidarnością”. 

Dzięki swojej postawie internowani szybko wywalczyli polepszenie warunków bytowania, prawo do kontaktu z kapelanem, organizowania prelekcji i wykładów, widzeń z rodzinami i prowadzenia z bliskimi korespondencji. 

Aby to osiągnąć, w niektórych obozach internowani musieli jednak uciekać się do głodówek i innych akcji protestacyjnych. 

Pomocy internowanym i ich rodzinom udzielały podziemne struktury „Solidarności” i Kościół katolicki.

Sylwia Galij-Skarbińska i Wojciech Polak, w oparciu o szeroką bazę źródłową, opisują dzieje obozu internowania utworzonego w więzieniu w Potulicach niedaleko Nakła

W okresie II wojny światowej istniał w Potulicach obóz przesiedleńczy, w którym Niemcy zamordowali lub zagłodzili 1297 osób, w tym 797 dzieci.

Autorzy omawiają okoliczności internowania działaczy „Solidarności”, warunki panujące w obozie, życie codzienne internowanych i organizowane przez nich akcje protestacyjne, życie religijne i działalność edukacyjną. 

Osobny rozdział dotyczy działań wobec internowanych prowadzonych przez Służbę Bezpieczeństwa.

Książkę uzupełniają wykazy osób internowanych i obsady cel w obozie, a także fotografie i fotokopie dokumentów.

Praca składa się z siedmiu rozdziałów:

Rozdział I - Internowania w województwie toruńskim i bydgoskim.

Rozdział II - Pierwsze dni i tygodnie w obozie

Rozdział III - Warunki bytowe internowanych w Potulicach

Rozdział IV - "Internat w Potulicach"

Rozdział V - Kościół katolicki wobec internowanych w Potulicach. Praktyki religijne w obozie

Rozdział Vi - Manifestacje, protesty, demonstracje, głodówki

Rozdział VII - Działalność Służby Bezpieczeństwa wobec internowanych w Potulicach. Zwolnienia z obozu

Jak ustalili autorzy w obozie internowanych było 207 osób. 

Bogdan Koszuta - Od Solidarności do samorządności

 

Bogdan Koszuta

Od Solidarności do samorządności

Wąbrzeźno 2020

Sygnatura SIRr XXXIIc/30

Bogdan Koszuta to znany działacz NSZZ "Solidarność"  i burmistrz Wąbrzeżna.

W latach 1980-1981 był przewodniczącym Międzyzakładowej Komisji Związkowej.

Po wprowadzeniu stany wojennego został internowany w ośrodku w Potulicach.

Kierował podziemną "Solidarnością" w Wąbrzeźnie, za co spotykały go liczne szykany od władz komunistycznych.

W latach 1990-1998 i 2002-2010 pełnił urząd burmistrza Wąbrzeźna.

W latach 1998-2002 był wójtem gminy Obrowo.

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką Zasłużony Działacz Kultury, Krzyżem Wolności i Solidarności.

Książka "Od Solidarności do samorządności"  składa się z dwóch części.

Najpierw Bogdan Koszuta wspomina swoją działalność związkową w latach 80-tych XX. wieku.

Opowieść o okresie karnawału "Solidarności" i represjach stanu wojennego uzupełniają unikatowe archiwalne fotografie i dokumenty.

Część druga to wspomnienia z lat działalności w samorządzie terytorialnym.

W aneksie do tej części znajdziemy zebrane liczne wycinki prasowe.

Książka stanowi bardzo ważne źródło do historii Wąbrzeżna w latach 1980-2010.

Napisał ją bowiem człowiek, który był najważniejszym uczestnikiem opisywanych wydarzeń i przez 30 lat brał bezpośredni udział w tworzeniu historii miasta.

Wojciech Polak - Trudne lata przełomu

 

Wojciech Polak

Trudne lata przełomu
Szkice z historii najnowszej 

Oficyna Wydawnicza FINNA

Gdańsk 2006

Sygnatura SIRr VIb/9-51

Prof. dr hab. Wojciech Polak od wielu lat prowadzi badania na temat historii najnowszej, dotyczące lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych w Toruniu i regionie.

Interesuje się działalnością opozycji demokratycznej i prześladowaniami ze strony Służby Bezpieczeństwa i władz komunistycznych.

Opracowanie "Trudne lata przełomu" jest zbiorem szkiców poświęconych NSZZ Solidarność i Niezależnemu Zrzeszeniu Studentów i ich zmaganiom z esbeckim aparatem represji.

Spis treści:

1 - Kilka uwag na temat historii "zupełnie najnowszej"

2 - Marian Rejewski w optyce władz bezpieczeństwa PRL

3 - Grudziądzki czerwiec 1976 r. w świetle dokumentów SB

4 - Esbeckie przygotowania do juwenaliów

5 - Działania Służby Bezpieczeństwa wobec opozycji demokratycznej w Toruniu w latach 1976-1980

6 - Rozmowa o gospodarce

7 - Sierpień 1980 r. w Toruniu i województwie toruńskim

8 - Kryzysy polityczne w okresie 16 miesięcy działania legalnej "Solidarności"

9 - Ojciec Święty Jan Paweł II wobec Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" (1980-1989)

10 - "Zadyma" której nie było. O pewnej akcji prewencyjnej toruńskiej milicji i Służby Bezpieczeństwa w 1981 r.

11 - Operacja "Jodła" w Toruniu

12 - Humor i satyra niezależna w okresie stanu wojennego i w latach następnych jako odpowiedź na propagandę władz i sposób politycznej kontestacji

13 - Działania Służby Bezpieczeństwa wymierzone przeciwko praktykom religijnym i aktywności społecznej Kościoła w Toruniu i województwie toruńskim (13 XII 1981 - 4 VI 1989)

14 - Toruńskie watki i echa sprawy księdza Jerzego Popiełuszki

Wojciech Polak, Sylwia Galij-Skarbińska - Historia jest zawsze ciekawa

 

Wojciech Polak
Sylwia Galij-Skarbińska

Historia jest zawsze ciekawa
Szkice z najnowszych dziejów regionu kujawsko-pomorskiego

Wydawca: Pracownia Poligraficzna

Toruń 2016

Sygnatura SIRr VIb/9-49

Dr Sylwia Galij-Skarbińska i prof. dr hab. Wojciech Polak są pracownikami naukowymi na Wydziale Politologii i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Opublikowane w zbiorze "Historia jest zawsze ciekawa" artykuły są dorobkiem badań autorów prowadzonych w latach 2007-2015.

Wybrane publikacje poswięcone są najnowszym dziejom regionu kujawsko-pomorskiego, szczególnie opozycji demokratycznej w okresie PRL i działaniom operacyjnym Służby Bezpieczeństwa w walce z ruchem "Solidarności".

Spis artykułów:

1. Sprawozdanie Janusza Kryszaka z pobytu w Londynie w sierpniu i wrześniu 1987 r.
2. Toruńska SB na tropie dywersji. Sprawa operacyjnego rozpracowania "Cysterna"
3. Solidarnościowy "Karnawał". Sierpień 1980 - 13 grudzień 1981
4. Wspieranie oporu społecznego przeciwko komunizmowi przez jezuitów w okresie stanu wojennego i w latach następnych - z perspektywy Torunia i Polski
5. "My i oni". Internowani w obozie w Potulicach w okresie stanu wojennego i ich relacje ze strażnikami więziennymi oraz funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa 1981-1982
6. Opór i trwanie. Środowisko akademickie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach osiemdziesiątych - próba syntezy
7. Współpraca podziemnych struktur "Solidarności" Torunia i Bydgoszczy w akcji bojkotu wyborów do rad narodowych w 1984 r. i do sejmu w 1985 r.
8. Przemiany w polskim aparacie bezpieczeństwa w latach 1989-1990

Małgorzata Niezabitowska - "W twoim kraju wojna" - spotkanie autorskie

 

Małgorzata Niezabitowska

"W twoim kraju wojna!"

Spotkanie autorskie

11 października 2017

Książnica Kopernikańska

W środę 11 października 2017 o godzinie 19.00 w Książnicy Kopernikańskiej gościła Małgorzata Niezabitowska.

Znana jest ze swojej pracy dziennikarskiej w "Tygodniku Solidarność".

Była rzeczniczką rządu Tadeusza Mazowieckiego.

Zaangażowana była w działalność opozycji demokratycznej w okresie PRL.

W latach 90-tych była prezesem Fundacji Animals i walczyła w obronie praw zwierząt.

Ostatnio doceniono jej starania o popularyzację historii Żydów polskich.

Spotkanie w Książnicy Kopernikańskiej poświęcone było jej najnowszej książce "W twoim kraju wojna!".

Spotkanie prowadził dr hab. Marcin Czyżniewski - profesor UMK i przewodniczący Rady Miasta Torunia.

Małgorzata Niezabitowska opowiadała o historii powstania książki.

Mimo, że wydana w 2016 roku - w rzeczywistości jest dziennikiem pierwszych miesięcy stanu wojennego.

Składa się z osobistego pamiętnika, reportaży publikowanych przez zachodnią prasę, relacji z ważnych wydarzeń.

Bardzo ważnym składnikiem książki są zdjęcia autorstwa samej Małgorzaty Niezabitowskiej, Tomasza Tomaszewskiego (jej męża) i Stanisława Wałęsy (brata Lecha Wałęsy).

Małgorzata Niezabitowska opowiadała o wprowadzeniu stanu wojennego, czołgach pod oknami jej domu, żołnierzach na ulicy Warszawy.

Mówiła jak zaczęła robić pierwsze zdjęcia, jak z mężem utrwalali na fotografiach obraz Warszawy w stanie wojennym.

Opowiadała w jaki sposób reportaże i zdjęcia były przemycane do Europy Zachodniej, gdzie publikowano je w prasie zagranicznej pod kryptonimem "Dzienniki buntownika z Warszawy".

Słuchacze dowiedzieli się jak udało się oszukać Służbę Bezpieczeństwa i zrobić zdjęcia internowanemu Lechowi Wałęsie.

Opowiadała o zasadach konspiracji.

Wspominała o swoich motywacjach, o marazmie społeczeństwa, o potrzebie działania, o roli Kościoła.

Słuchacze dowiedzieli się również wielu ciekawych informacji o jej życiu osobistym i małżeńskim, o historii jej rodziny i roli tradycji patriotycznej przy podejmowaniu życiowych wyborów.

Małgorzata Niezabitowska opowiadała bardzo ciekawie, barwnie i plastycznie, żywo i z temperamentem.

Nie szczędziła wielu ciekawostek i anegdot.

Spotkanie zakończyły pytania od czytelników i podpisywanie książek.