Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Słownik języka polskiego. Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Słownik języka polskiego. Pokaż wszystkie posty

środa, 28 kwietnia 2021

250. urodziny Samuela Bogumiła Lindego (1771-1847)

 

belka


Samuel Bogumił Linde – portret olejny z 1 połowy XIX wieku, być może pędzla Aleksandra Kokulara – ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu
Samuel Bogumił Linde – portret olejny
z 1 połowy XIX wieku, być może pędzla
Aleksandra Kokulara – ze zbiorów
Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu



250. urodziny

 

Samuela Bogumiła Lindego

 

(1771-1847)




belka


W wigilię urodzin naszego znakomitego torunianina, 23 kwietnia 2021 r., przed pomnikiem twórcy Słownika języka polskiego, w Toruniu przy ul. Słowackiego 8, złożyli kwiaty: dyrektor Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej - Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu (Danetta Ryszkowska), prezes i wiceprezes Towarzystwa Miłośników Torunia (prof. dr hab. Krzysztof Mikulski, dr Michał Targowski, historycy z UMK), przedstawiciele Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Toruniu: proboszcz ks. Michał Walukiewicz i dr Ewa Gawrońska oraz Katarzyna Rapior-Murawska, która reprezentowała Oddział Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Toruniu.

Fotografia przedstawiająca osoby składające kwiaty pod pomnikiem Samuela Bogumiła Lindego. dyrektor Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej – Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu (Danetta Ryszkowska), prezes i wiceprezes Towarzystwa Miłośników Torunia (prof. dr hab. Krzysztof Mikulski, dr Michał Targowski, historycy z UMK), przedstawiciele Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Toruniu: proboszcz ks. Michał Walukiewicz i dr Ewa Gawrońska oraz Katarzyna Rapior-Murawska, która reprezentowała Oddział Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Toruniu



Karta tytułowa slownika. Widoczne napisy: Słownik Języka Polskiego przez Samuela Bogumiła Linde. Tom 1 - część 1. A - F. W Warszawie 1807
Samuel Bogumil Linde,
Słownik Języka Polskiego,
tom I, 1807 rok
– ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej

Honorowy obywatel Torunia wyznania ewangelickiego, leksykograf, językoznawca, ale i bibliotekarz, został uhonorowany w Światowym Dniu Książki. Uczciliśmy zatem współtwórcę księgozbioru Józefa Maksymiliana Ossolińskiego, który kojarzymy choćby z serii wydawniczej jako Zakład Narodowy im. Ossolińskich (z siedzibą niegdyś we Lwowie, obecnie we Wrocławiu). Warto pamiętać, że po insurekcji kościuszkowskiej carat zrabował Polsce jej pierwszy księgozbiór, na prawach biblioteki narodowej, Bibliotekę Załuskich. Zadania odbudowy nowej polskiej biblioteki podjął się młody absolwent uniwersytetu w Lipsku S. B. Linde, a pracował wówczas w Wiedniu dla leksykografa (Ossolińskiego).

Swą pracą przysłużył się również swojemu słownikowi, bowiem zebrany materiał wykorzystał przy opracowywaniu dzieła życia.



Metryka Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego - ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej. Rękopis. Szczególy niewidoczne. Pod rokiem 1783 w czwartej linijce od góry pojawia się nazwisko Samuel Gottlieb Linde
Metryka Toruńskiego Gimnazjum
Akademickiego – ze zbiorów
Książnicy Kopernikańskiej

Urodził się w Toruniu, był synem ślusarza, który przybył do miasta ze Szwecji, absolwentem toruńskiego gimnazjum (rękopiśmienną metrykę z wpisem dokumentującym jego obecność w gronie uczniów z 1783, Książnica Kopernikańska posiada w swych zbiorach). Dzięki stypendium Rady Miasta ukończył studia w Lipsku, podobnie jak starszy brat. Pracował w Wiedniu, Warszawie, m.in. uczył Fryderyka Skarbka, jak i on torunianina. Przyjaźnił się z rodziną Fryderyka Chopina. Należał do grona organizatorów i pierwszych wykładowców Uniwersytetu Warszawskiego, współtworzył jego bibliotekę.

 Czynnie uczestniczył w życiu kościelnym, m. in. w latach 1828 – 37 jako prezes Konsystorza generalnego obu wyznań ewangelickich w Królestwie Polskim, a wcześniej jako prezes Kolegium Kościelnego Warszawskiego Zboru Ewangelicko-Augsburskiego (1813–1819).






Samuel Bogumił Linde – pomnik z 1976 roku, autor Witold Marciniak, stoi przed gmachem Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu
Samuel Bogumił Linde – pomnik
z 1976 roku, autor Witold Marciniak,
stoi przed gmachem Książnicy
Kopernikańskiej w Toruniu.,
f
oto. Tomasz Dorawa

Jednak został zapamiętany, nie tylko w mieście, jako autor słownika, któremu poświęcił wiele lat pracy, a jego edycja trwała przeszło 8 lat, (rozpoczęła się w 1807 r. ostatni tom ukazał się w 1815 r.). Pomnik przed Książnicą jest właśnie poświęcony S. B. Lindemu jako twórcy tego słownika. Stanął w 1976 r. z inicjatywy Zygfryda Gardzielewskiego, pomysł wspierali członkowie Towarzystwa Miłośników Torunia, a także ówczesny dyrektor Książnicy – Alojzego Tujakowski.

Dziś pięknie ukwiecony pomnik, zarówno kwiatami przed pomnikiem, jak i złożonymi wiązankami kwiatów, nawiązywał do uroczystości z 1871 r., kiedy to Polacy zgromadzeni wokół redakcji „Gazety Toruńskiej”, pierwszy raz uczcili urodziny naszego leksykografa.

Wówczas jego popiersie przystrojono oleandrami, dziś otrzymał azalie i hortensje, bowiem bardzo lubił kwiaty, zatem nasz Samuel Bogumił powinien być w dniu swych urodzin zadowolony.

dr Katarzyna Tomkowiak





belka


środa, 6 marca 2019

Franciszek Czekierda - Cmentarzysko zapomnianych słów

 



rysunek otwartej książki

Franciszek Czekierda

Cmentarzysko zapomnianych słów
Leksykon obumarłych wyrażeń z czasów PRL-u i nie tylko

Wydawnictwo Naukowe CONTACT

Poznań 2012




Prezentujemy dzisiaj państwu nietypowy słownik, zawierający słowa używane powszechnie jeszcze 25 lat temu, których obecnie wielu Polaków już nawet nie rozumie.

Wiele wyrazów używanych w PRL odeszło razem ze starym ustrojem (czyn społeczny, zagłuszarka).

Inne słowa odeszły wraz ze zmianami społecznymi jakie się dokonały na wsi (fornal, przyzba).

Zebrane w leksykonie słowa obrazują zmiany jakie zachodziły:
- w technice (dalekopis, gramofon),
- w sporcie (piłka sznurowana),
- w szkolnictwie (kleks, liczydło),
- w gospodarce (badylarz, cinkciarz),
- w handlu (dzień bezmięsny),
- w modzie (koszula non-iron, waciak),
- w obyczajach (prywatka),
- w kulturze (socrealizm, produkcyjniak).

Lektura słownika to niesamowita podróż w przeszłość słusznie minioną.

Hasła nie są suche i lakoniczne.

Autor rozbudował je, ubarwił wspomnieniami i anegdotami.

Słownik to zwierciadło codziennego życia PRL, które zostało utrwalone w języku.




poniedziałek, 23 kwietnia 2018

Robert Kamiński - Niezastąpiony - Tylko Toruń

 



rysunek otwartej książki

Robert Kamiński

"Niezastąpiony"

Tylko Toruń

Nr 108 - 20 kwietnia 2018

str. 3



W najnowszym tygodniku "Tylko Toruń" ukazał się artykuł Roberta Kamińskiego "Niezastąpiony".

Tekst jest poświęcony Samuelowi Bogumiłowi Linde i jego "Słownikowi języka polskiego" - pierwszemu słownikowi języka polskiego.

Autor przygotowując publikację gościł również w Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu w naszym Dziale Informacyjno-Bibliograficznym.

Kierownik działu dr Mariusz Balcerek udzielił mu wielu informacji na temat polskiego językoznawcy i jego słownika.

W artykule można przeczytać o egzemplarzach "Słownika języka polskiego" jakie posiada w swych zbiorach Książnica Kopernikańska.

Wśród nich jest I tom pierwszego wydania w Warszawie "Słownika języka polskiego" z 1807 roku.

Mamy też wszystkie 6 tomów drugiego wydania ze Lwowa z lat 1854-1860.

Dla miłośników staropolszczyzny jest to dzieło niezastąpione.

W artykule znalazła się również biografia toruńskiego uczonego oraz historia pracy nad słynnym słownikiem.

Pomnik Samuela Bogumiła Lindego stoi przed gmachem Ksiąznicy Kopernikańskiej.




piątek, 8 września 2017

Jak pisać? Razem czy osobno? - Edward Polański, Aldona Skudrzykowa

 



rysunek otwartej książki

Edward Polański
Aldona Skudrzykowa

Jak pisać?
Razem czy osobno?
Poradnik ze słownikiem

Wydawnictwo Naukowe PWN

Warszawa 2010



Choć zasadą języka polskiego jest, że wyrazy piszemy osobno, codziennie spotykamy się z jakimś wyjątkiem od tej reguły.

Zasady pisowni łącznej i rozdzielnej budzą wiele wątpliwości.

Problemy często stwarzają wyrazy złożone, te pisane z kreseczką lub bez, a zwłaszcza wyrazy z przeczeniem "nie".

Zdarza się nawet, że ten sam wyraz piszemy raz łącznie, a raz rozdzielnie w zależności od znaczenia i zastosowania.

Prezentowana publikacja jest nie tylko słownikiem, choć on stanowi jej zasadniczą część.

Książkę otwiera poradnik, w którym autorzy wyjaśniają podstawowe zasady pisowni łącznej, rozdzielnej oraz pisowni z łącznikiem.

Z poradnika dowiemy się między innymi o zasadach
- pisowni połączeń z liczebnikami pół i ćwierć,
- pisowni przeczenia nie,
- pisowni cząstek -by, -bym, -byś, -byśmy, -byście,
- pisowni z członami niby- oraz quasi-,
- pisowni cząstek -ąd, -ędy, -dziesiąt, -dziesty, -dzieści, -inąd,
-kolwiek, -kroć, -krotny, -mość, -nasty, -naście, -set.

Opracowanie zamyka natomiast zbiór pytań i odpowiedzi, którego źródłem jest Poradnia Językowa PWN (http://poradnia.pwn.pl).

Autorami odpowiedzi są Mirosław Bańko, Jerzy Bralczyk, Jan Grzenia, Piotr Sobotka, Lidia Wiśniewska, Adam Wolański.