Twierdza Grudziądz : ochrona, zarządzanie, zagospodarowanie

 

Twierdza Grudziądz

Ochrona, zarządzanie, zagospodarowanie 

Materiały pokonferencyjne 

redakcja Anna Wajler

Wydawca: Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu

Grudziądz 2017

Sygnatura SIRr  XXV/77

W książce opublikowano wybrane referaty wygłoszone na konferencji "Twierdza Grudziądz - 

Ochrona - Zarządzanie - zagospodarowanie".

Konferencja odbyła się w dniach 12-13 września 2009 roku w Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu.

Konferencja miała na celu przedstawienie zagadnień związanych z zagospodarowaniem i ochrona dużych kompleksów fortecznych.

Zaprezentowano pomysły, które zostały już wdrożone do realizacji, umożliwiając przetrwanie i działanie takich obiektów poza wojskiem.

Konferencja przyczyniła się do integracji środowisk działających na rzecz fortów, historyków, pasjonatów, miłośników fortyfikacji i członków różnorodnych stowarzyszeń.

Zbiór składa się z 10 referatów:

1. Mariusz Zebrowski - Stan zachowania Twierdzy Grudziądz

2. Włodzimierz Grabowski - Historia Twierdzy Grudziądz

3. Tomasz Iwaszkiewicz - Rewitalizacja Baterii Doświadczalnej AB IV a możliwości ochrony szerszego pasa fortecznego Twierdzy Toruń

4. Sławomir Piernicki - Rozwój przez tradycję Lokalnej Grupy Działania Vistula - Terra Culmensis

5. Jakub Franczak - Baterie półpancerne - ślepa uliczka w rozwoju fortyfikacji

6. Krzysztof Kawa - Tendencje rewitalizacyjne obiektów fortecznych w Europie

7. Marcin Górski, Lech Narębski - Program rewitalizacji Fortu VIII w Toruniu

8. Jan Daniluk - Centrum Hewelianum w Forcie Góry Gradowej w Gdańsku - próba bilansu pierwszego okresu działalności (lipiec 2008 - grudzień 2009)

9. Sławomir Kosmala - Współdziałanie wojska, administracji publicznej oraz Wojskowego Stowarzyszenia Kulturalno0Edukacyjnego "RAWELIN" w Grudziądzu. Podstawy prawne współpracy

10. Izabela Fijałkowska - Problematyka konserwatorska Twierdzy Grudziądz i jej zaplecza militarno-gospodarczego

Ochrona zabytków architektury obronnej

 

Ochrona zabytków architektury obronnej

Materiały XV Seminarium Krajoznawczego Wojska Polskiego "Fortyfikacje Ziemi Chełmińskiej" Krajowej Narady Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, Toruń, Chełmno, Grudziądz, 22-25 kwietnia 2002 r. 

 red. Janusz Furtak

Wydawca:  Departament Wychowania i Promocji Obronności MON

Warszawa 2002

Sygnatura SIRr XXV/73 

W tomie znalazły się referaty poświęcone Twierdzy Chełmno, Twierdzy Toruń i Twierdzy Grudziądz.

Spis treści:

1. Wiesław Bąk - Twierdza Chełmno - zarys dziejów 
2. Mirosław Giętkowski - Budowa twierdzy pierścieniowej w Toruniu w latach 1815-1914 
3. Zbigniew Nawrocki - Dzieje średniowiecznych murów obronnych w Toruniu od XV do XVIII w. 
4. Henryk Miłoszewski - Rola i zakres działalności Oddziału Miejskiego PTTK im. M. Sydowa w Toruniu na rzecz promowania walorów "Twierdzy Toruń" 
5. Jerzy Krzyś - Grudziądzka twierdza 
6. Wiesław Sieradzan - Historia Ziemi Chełmińskiej w latach 1230-1466 
7. Lech Narębski - Fortyfikacje twierdz Toruń, Chełmno, Grudziądz na przełomie XIX i XX w. 
8. Marian Rochniński - Niemieckie fortyfikacje Torunia z 1944 roku 
9. Wojciech Zawadzki - Obrona linii Wisły w 1920 roku 
10. Jerzy Okoński - Fort IV - obiekt turystyczny 

Fort Wielka Księża Góra = Grosser Pfaffenberg : Twierdza Grudziądz

 

Fort Wielka Księża Góra = Grosser Pfaffenberg
Twierdza Grudziądz

Opracowanie: Włodzimierz Grabowski, Piotr Nowiński 

Wydawca: Miejski Ośrodek Rekreacji i Wypoczynku. Informacja Turystyczna  

Grudziądz 2017

Sygnatura SIRr XXV/66

Fort na Wielkiej Księżej Górze stanowił najpotężniejszy obiekt fortyfikacyjny na wschodzie Cesarstwa Niemieckiego.

Budowę fortu rozpoczęto w 1889 roku i stale go rozbudowywano.

Znajdują się w nim:

• schrony piechoty
• betonowe stanowiska przewoźnych wieżyczek armat
• wartownie
• bateria pancerna haubic
• schron amunicyjny
• brama
• stanowiska obserwacyjne
• otwarta brama artylerii
• schron sanitarny
• dom wałmistrza

W książce opisano szlak zwiedzania fortu przez turystów.

Jest w niej wiele zdjęć, rysunków i planów.

Włodzimierz Grabowski - Cytadela Grudziądz 1776-2016

 

Włodzimierz Grabowski

Cytadela Grudziądz : 1776-2016
240. rocznica rozpoczęcia budowy

Wydawca: Miejski Ośrodek Rekreacji i Wypoczynku. Informacja Turystyczna

Grudziądz 2016

Sygnatura SIRr XXV/60

Włodzimierz Grabowski jest wybitnym znawcą dziejów fortyfikacji Pomorza Nadwiślańskiego.

W Książnicy Kopernikańskiej dostępnych jest szereg jego publikacji:

1. Cytadela Grudziądz : 1776-2016 : 240. rocznica rozpoczęcia budowy / [oprac. Włodzimierz Grabowski]. - Grudziądz : Miejski Ośrodek Rekreacji i Wypoczynku. Informacja Turystyczna 2016.
2. Fort Wielka Księża Góra = Grosser Pfaffenberg : Twierdza Grudziądz / opracowanie: Włodzimierz Grabowski, Piotr Nowiński ; zdjęcia: Tomasz Kowalski ; plan fortu, schematy i materiały archiwalne: Włodzimierz Grabowski. - Grudziądz : Miejski Ośrodek Rekreacji i Wypoczynku. Informacja Turystyczna : na zlecenie Stowarzyszenie Fort Wielka Księża Góra 2017.
3. Twierdza Chełmno : przewodnik / Włodzimierz Grabowski, Jakub Franczak, Tomasz Kowalski, Piotr Nowiński, Henryk Sokołowski, Kamil Tomczyk, Mariusz Wojciechowski, Mariusz Żebrowski. - Grudziądz : SGK - Tomasz Kowalski 2016.
4. Twierdza Grudziądz : przewodnik / Włodzimierz Grabowski, Tomasz Kowalski, Piotr Nowiński, Mariusz Żebrowski. - Grudziądz : SGK - Tomasz Kowalski 2016.
5. Twierdza Grudziądz : przewodnik po wewnętrznym pierścieniu fortecznym / opracowanie: Włodzimierz Grabowski, Mariusz Żebrowski, Michał Czepek. - [Grudziądz] : [wydwaca nieznany] [po 2001].
6. Twierdza Malbork : przewodnik / Włodzimierz Grabowski, Jakub Franczak, Tomasz Kowalski, Piotr Nowiński, Mariusz Wojciechowski, Mariusz Żebrowski. - Grudziądz : SGK - Tomasz Kowalski 2015.
7. Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45 / Kamil Tomczyk, Włodzimierz Grabowski, Jakub Franczak, Tomasz Iwaszkiewicz, Tomasz Kowalski, Paweł Pilarski, Mariusz Wojciechowski. - Grudziądz : SGK - Tomasz Kowalski 2018.

Książka "Cytadela Grudziądz : 1776-2016"  powstała w 240 rocznicę rozpoczęcia jej budowy.

Autor opisał:
- genezę budowy twierdzy
- budowę umocnień w Grabowie
- kwestię autorstwa projektu twierdzy
- przebieg prac budowlanych
- trudności logistyczne w budowie twierdzy
- strukturę twierdzy w Grudziądzu
- rozbudowę twierdzy
- blokadę i oblężenie 1806-1807
- dzieje twierdzy w XIX wieku
- cytadelę w XX wieku
- zwiedzanie cytadeli

Całość uzupełnia plan Cytadeli w Grudziądzu.

Książka jest bardzo bogato ilustrowana.

Zamieszczono w niej wiele zdjęć, planów, archiwalnych fotografii i map.

Książkę zamyka krótki słowniczek ważniejszych pojęć fortyfikacyjnych.

Twierdza Grudziądz : przewodnik

 

Włodzimierz Grabowski,
Tomasz Kowalski,
Piotr Nowiński,
Mariusz Żebrowski

Twierdza Grudziądz
przewodnik

Wydawca: SGK - Tomasz Kowalski

Grudziądz 2016

Sygnatura SIRr XXV/58

Przewodnik "Twierdza Grudziądz" został opracowany przez grono przyjaciół skupionych w Kole Twierdza Toruń przy Toruńskim Towarzystwie Przyjaciół Fortyfikacji, a także założycieli Grudziądzkiego Forum Historycznego.

Książka jest owocem wieloletnich badań autorów - również terenowych.

Przemierzając okolice Grudziądza znaleźli oni setki obiektów fortyfikacyjnych, które wcześniej nie były rozpoznane ani opisane.

Początki fortyfikacji Grudziądza sięgają czasów średniowiecza.

Szczególne miejsce zajmuje Cytadela Fryderycjańska wybudowana pod koniec XVIII wieku na polecenie króla Prus Fryderyka II.

W XIX wieku i w okresie międzywojennym Twierdza była dalej rozbudowywana przez Prusaków i Polaków.

Przewodnik proponuje zwiedzającym Twierdzę Grudziądz aż 25 ciekawych tras.

Opisano w nim 400 obiektów.

Autorzy starali się podać dokładnie sposoby dojścia do poszczególnych fortyfikacji.

Przewodnik zawiera 640 zdjęć, 30 map i planów, 100 schematów.

W ramach serii "Fortyfikacje Pomorza Nadwiślańskiego" wydawnictwa "SGK - Tomasz Kowalski" z Grudziądza ukazały się do tej pory następujące przewodniki:

• Twierdza Malbork : przewodnik (2015)
• Twierdza Grudziądz : przewodnik (2016)
• Twierdza Chełmno : przewodnik (2016)
• Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45 (2018)

Lesław Domowicz - Cytadela Grudziądzka

 

Lesław Domowicz (fotografie)

Adam Gornowicz (historia, opisy zdjęć)
Magdalena Redmerska (translacja)
Iwona Nykaza (translacja)

Cytadela Grudziądzka

Wydawca: Vector

2006

Sygnatura SIRr XXV/45

"Cytadela Grudziądzka" to album przedstawiający na 180 stronach fotografie twierdzy w Grudziądzu.

Cytadela została wybudowana w XVIII wieku przez Prusaków  - wkrótce po I rozbiorze.

Odegrała ważna rolę w 1807 roku, kiedy to bezskutecznie oblegały ją francuskie wojska Napoleona.

Po 1872 roku utraciła swoje wojskowe znaczenie.

W okresie międzywojennym stacjonował tu 18 Pułk Ułanów Pomorskich.

Do dnia dzisiejszego w twierdza jest obiektem wojskowym.

Zdjęcia zamieszczone w albumie przedstawiają:

• panoramy cytadeli,
• fosę główną, bastiony,
• mur przeciwskarpy,
• galerie przeciwskarpy,
• wielki magazyn,
• bramy wewnątrzbastionowe,
• bramy zewnętrzne,
• kazamaty,
• baterie forteczne,
• klatki schodowe,
• otwory wentylacyjne,
• kominki,
• furty wypadowe,
• przejścia komunikacyjne,
• otwory strzelnicze,
• raweliny,
• orylony,
• system minerski,
• wywietrzniki,
• chodniki minerskie,
• studnie komunikacyjne,
• bramę wodną,
• stajnie,
• strzelnice karabinowe,
• komory minerskie,
• kurtyny,
• majdan,
• kasatę lunety,
• pochylnie.

Twierdzę można obejrzeć w scenerii letniej i zimowej, dziennej i nocnej.

Na fotografiach utrwalono również nietoperze - obecnych mieszkańców zabytkowej cytadeli.