Twierdza Grudziądz : ochrona, zarządzanie, zagospodarowanie

 

Twierdza Grudziądz

Ochrona, zarządzanie, zagospodarowanie 

Materiały pokonferencyjne 

redakcja Anna Wajler

Wydawca: Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu

Grudziądz 2017

Sygnatura SIRr  XXV/77

W książce opublikowano wybrane referaty wygłoszone na konferencji "Twierdza Grudziądz - 

Ochrona - Zarządzanie - zagospodarowanie".

Konferencja odbyła się w dniach 12-13 września 2009 roku w Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu.

Konferencja miała na celu przedstawienie zagadnień związanych z zagospodarowaniem i ochrona dużych kompleksów fortecznych.

Zaprezentowano pomysły, które zostały już wdrożone do realizacji, umożliwiając przetrwanie i działanie takich obiektów poza wojskiem.

Konferencja przyczyniła się do integracji środowisk działających na rzecz fortów, historyków, pasjonatów, miłośników fortyfikacji i członków różnorodnych stowarzyszeń.

Zbiór składa się z 10 referatów:

1. Mariusz Zebrowski - Stan zachowania Twierdzy Grudziądz

2. Włodzimierz Grabowski - Historia Twierdzy Grudziądz

3. Tomasz Iwaszkiewicz - Rewitalizacja Baterii Doświadczalnej AB IV a możliwości ochrony szerszego pasa fortecznego Twierdzy Toruń

4. Sławomir Piernicki - Rozwój przez tradycję Lokalnej Grupy Działania Vistula - Terra Culmensis

5. Jakub Franczak - Baterie półpancerne - ślepa uliczka w rozwoju fortyfikacji

6. Krzysztof Kawa - Tendencje rewitalizacyjne obiektów fortecznych w Europie

7. Marcin Górski, Lech Narębski - Program rewitalizacji Fortu VIII w Toruniu

8. Jan Daniluk - Centrum Hewelianum w Forcie Góry Gradowej w Gdańsku - próba bilansu pierwszego okresu działalności (lipiec 2008 - grudzień 2009)

9. Sławomir Kosmala - Współdziałanie wojska, administracji publicznej oraz Wojskowego Stowarzyszenia Kulturalno0Edukacyjnego "RAWELIN" w Grudziądzu. Podstawy prawne współpracy

10. Izabela Fijałkowska - Problematyka konserwatorska Twierdzy Grudziądz i jej zaplecza militarno-gospodarczego

Ochrona zabytków architektury obronnej

 

Ochrona zabytków architektury obronnej

Materiały XV Seminarium Krajoznawczego Wojska Polskiego "Fortyfikacje Ziemi Chełmińskiej" Krajowej Narady Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, Toruń, Chełmno, Grudziądz, 22-25 kwietnia 2002 r. 

 red. Janusz Furtak

Wydawca:  Departament Wychowania i Promocji Obronności MON

Warszawa 2002

Sygnatura SIRr XXV/73 

W tomie znalazły się referaty poświęcone Twierdzy Chełmno, Twierdzy Toruń i Twierdzy Grudziądz.

Spis treści:

1. Wiesław Bąk - Twierdza Chełmno - zarys dziejów 
2. Mirosław Giętkowski - Budowa twierdzy pierścieniowej w Toruniu w latach 1815-1914 
3. Zbigniew Nawrocki - Dzieje średniowiecznych murów obronnych w Toruniu od XV do XVIII w. 
4. Henryk Miłoszewski - Rola i zakres działalności Oddziału Miejskiego PTTK im. M. Sydowa w Toruniu na rzecz promowania walorów "Twierdzy Toruń" 
5. Jerzy Krzyś - Grudziądzka twierdza 
6. Wiesław Sieradzan - Historia Ziemi Chełmińskiej w latach 1230-1466 
7. Lech Narębski - Fortyfikacje twierdz Toruń, Chełmno, Grudziądz na przełomie XIX i XX w. 
8. Marian Rochniński - Niemieckie fortyfikacje Torunia z 1944 roku 
9. Wojciech Zawadzki - Obrona linii Wisły w 1920 roku 
10. Jerzy Okoński - Fort IV - obiekt turystyczny 

Ochrona dziedzictwa kulturowego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego

 

Ochrona dziedzictwa kulturowego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego
Doświadczenie, stan obecny, perspektywy

Praca zbiorowa pod redakcją Sławomira Łanieckiego

Dom Wydawniczy "Margrafsen"

Bydgoszcz 2014

Sygnatura SIRr XXXIIIb/157

Książka "Ochrona dziedzictwa kulturowego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego" poświęcona jest działaniom podejmowanym przez rożne instytucje naszego województwa od kilkunastu lat, których celem jest ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego.

Działania te są podejmowane w dużym stopniu dzięki zaangażowaniu Urzędu Marszałkowskiego, który koordynuje wykorzystywanie środków Unii Europejskiej.

Lista projektów jest już bardzo długa i obejmuje nie tylko takie spektakularne przedsięwzięcia jak rewitalizacja starówek Torunia, Bydgoszczy, Włocławka, Inowrocławia czy Chełmna.

Beneficjentem środków przeznaczonych na ochronę zabytków są też kościoły różnych wyznań.

Mieszkańcy i instytucje naszego regionu odnawiają stare pałace, dwory, zabytkowe parki, fortyfikacje, kanały, dworce kolejowe.

Oryginalną formą dbałości o dziedzictwo kulturowe są festiwale kulinarne, które w wielkiej liczbie organizowane są przez lokalne stowarzyszenia.

Publikacja "Ochrona dziedzictwa kulturowego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego" jest plonem konferencji naukowej, jaka odbyła się w maju 2014 roku w Lubostroniu.

Składa się z dwudziestu referatów:

1. Kamil Zeidler - Rola samorządu terytorialnego w ochronie dziedzictwa kultury
2. ks. Przemysław Książek - Sztuka sakralna a konserwator zabytków
3. Lech Łbik - Kujawsko-Pomorskie. Województwo o wielu obliczach.
4. Weronika Ślęzak-Tazbir - Rola muzeum w kształtowaniu tożsamości regionalnej i lokalnej a ochrona dziedzictwa narodowego - perspektywa socjologiczna
5. Tomasz Dziki - Wielokulturowość społeczeństwa Kujaw wschodnich i ziemi dobrzyńskiej w XIX w. i w latach II RP elementem dziedzictwa kulturowego i szansa promocji regionu w świecie
6. Włodzimierz Jastrzębski - Kujawsko-pomorskie pałace i dwory oraz ich dawni mieszkańcy, Stan badań i postulaty badawcze
7. Marianna Gruszczyńska - Stan badań nad dziejami rezydencji dworskich na Kujawach wschodnich i ziemi dobrzyńskiej (stan obecny i perspektywy)
8. Tomasz Łaszkiewicz - Zainteresowania naukowe i kolekcjonerskie ziemian na Pomorzu w okresie międzywojennym elementem dziedzictwa kulturowego regionu
9. Renata Stachańczyk - Ogrody zabytkowe - wartości, wyobrażenia, wybory
10. Eufrozyna Piątek, Wojciech Weyna - Historia górnictwa węgla brunatnego w Pile, gmina Gostycyn
11. Wojciech Chudziak - grody w krajobrazie kulturowym Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego we wczesnym średniowieczu i ich archeologiczne pozostałości
12. Dariusz Markowski - Konserwacja i restauracja ikonostasu oraz zespołu ikon z kościoła prawosławnego pw. św. Mikołaja w Bydgoszczy
13. Bogna Derkowska-Kostkowska - Powstanie śródmiejskiego kompleksu architektoniczno-urbanistycznego Bydgoszczy od połowy XIX do początku XX w. i stan obecny
14. Agnieszka Wysocka - Niedocenione dziedzictwo - architektura okresu międzywojennego w województwie kujawsko-pomorskim na wybranych przykładach
15. Sławomir A. Kamiński - Wokół problematyki rekonstrukcji konserwatorskiej - wybrane wnętrza reprezentacyjne dawnego Włocławka i Aleksandrowa Kujawskiego - dzieje i konserwacja
16. Mariusz Żebrowski - Dzieje twierdzy Grudziądz jako przykład Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego
17. Maciej Rydel - Stan dawnych siedzib ziemiańskich w Polsce - A.D. 2014
18. Piotr Nowakowski - Rewaloryzacja zespołu dworsko-parkowego w Kłóbce. Stan obecny i planowane działania
19. Anna Maślak, Ewa Tyczyńska - Olęderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce jako forma ochrony architektury z terenu Doliny Dolnej Wisły
20. Katarzyna Balik, Maciej Świątkowski - Rewaloryzacja parku w Lubostroniu w świetle nowych badań naukowych

Zaproszenie - panel dyskusyjny - Toruń, cudze chwalicie...

 

Z A P R O S Z E N I E

Katarzyna Kluczwajd

Tomasz Stochmal

Mieczysław Wilczewski

"Toruń  cudze chwalicie..."

Panel dyskusyjny

Toruński Festiwal Książki

Wtorek - 13 czerwca 2017

Godz. 17.00

Czytelnia Centrum Sztuki Współczesnej

Uprzejmie zapraszamy do wysłuchania panelu dyskusyjnego, jaki odbędzie się we wtorek 13 czerwca 2017 roku w Czytelni Centrum Sztuki Współczesnej "Znaki Czasu" przy Wałach Generała Sikorskiego 13.

Hasło panelu "Toruń - cudze chwalicie.." zapowiada dyskusję poświęconę historii Torunia i jego zabytków, szczególnie z okresu ostatniego stulecia.

Wydarzenie odbędzie się w ramach Toruńskiego Festiwalu Książki.

Paneliści mówić będą o zabytkach, które już zniknęły i tych, które znikają na naszych oczach.

Dyskusję będzie moderował Szymon Spandowski - redaktor dziennika "Nowości" - specjalizujący się w historii naszego miasta.

Jego gośćmi będą:

• Katarzyna Kluczwajd - historyk sztuki, regionalistka, popularyzatorka wiedzy o dziejach i zabytkach Torunia
• Tomasz Stochmal - pasjonat, społeczny opiekun zabytków, zwłaszcza tych ginących i mało znanych
• Mieczysław Wilczewski - torunianin, który postanowił ocalić od zapomnienia dzielnicę Mokre

Twierdza Toruń - trudne dziedzictwo - Adam Kowalkowski, Marcin Orłowski

 

Adam Kowalkowski

Marcin Orłowski

Twierdza Toruń - trudne dziedzictwo

Prelekcja

20 stycznia 2016 - środa

Książnica Kopernikańska w Toruniu

20 stycznia 2016 roku o godzinie 18.00 odbyło się w Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu kolejne spotkanie z cyklu „Toruń miasto zabytków” zorganizowane przez Katarzynę Kluczwajd.

Spotkanie poświęcone Twierdzy Toruń - cieszyło sie olbrzymim zainteresowaniem, sala pękała w szwach i trzeba było dostawiać krzesła.

Szczególnie dużo tym razem przyszło młodzieży - uczniów i studentów - pasjonatów fortyfikacji Torunia.

Goście wysłuchali dwóch opowieści - Adama Kowalkowskiego i Marcina Orłowskiego.

Adam Kowalkowski - toruński przewodnik i działacz Towarzystwa Opieki nad Zabytkami - swoją prezentację zamienił w spacer po 15 fortach, tworzących Twierdzę Toruń.

Fortom towarzyszy jeszcze przeszło 100 budynków.

Pierścień fortów zaczęto budować od 1877 roku.

Jego trzonem jest 8 wielkich fortów artyleryjskich.

Przekątna standardowego fortu to 300 metrów, okalająca go fosa ma 800 metrów długości.

Fort zajmuje 4-5 ha powierzchni.

Podstawę uzbrojenia stanowiły haubice kalibru 210 mm.

Umieszczone były w obrotowych wieżach pancernych o wadze 160 ton.

Wykład ilustrowany był zdjęciami archiwalnymi i współczesnymi.

Poznaliśmy historię każdego z fortów i obecny stan jego zachowania.

Mimo, że Twierdza Toruń nie odniosła żadnych wojennych zniszczeń - dziś jest mocno dewastowana przez wandali i złomiarzy.

Dzieje się tak, bo w latach 50-tych XX wieku Przedsiębiorstwo Robót Rozbiórkowych pozbawiło większość fortów ceglanego oskarpowania, które uniemożliwiało postronnym wchodzenie na teren fortyfikacji.

Cegły zostały wywiezione do Warszawy.

Adam Kowalkowski na zakończenie wspomniał o swoim marzeniu, jakim jest powstanie Muzeum Twierdzy Toruń - na wzór Poznania i Przemyśla.

Kolejny prelegent Marcin Orłowski - jest autorem publikacji „Spacerownik toruński po czasie i przestrzeni 1939-1948. Stare Miasto w chwilach rozpaczy i nadziei”.

"Spacerownik" ukazał się w zeszłym roku w "Zeszytach literackich i naukowych I Liceum Ogólnokształcącego w Toruniu" (sygnatura Ksiąznicy Kopernikańskiej 06422-1).

Kilka egzemplarzy "Spacerownika" zostało zresztą rozlosowanych wśród gości Książnicy.

Marcin Orłowski swój wykład poświecił martyrologii jaka jest związana z fortami Torunia, przede wszystkim za sprawą zbrodni popełnianych tu przez Niemców w latach 1939-1945.

Wysłuchaliśmy strasznej historii Fortu VII, który od października do grudnia 1939 był więzieniem Selbstschutzu - formacji SS złożonej z toruńskich Niemców.

Między 17 a 21 października przeczesali oni miasto dokonując rewizji i aresztowań wśród polskiej inteligencji.

Aresztowani byli następnie sukcesywnie rozstrzeliwani w lesie na Barbarce od października do grudnia 1939.

Nim to jednak nastąpiło byli przetrzymywani w nieludzkich warunkach w forcie,

Komendant więzienia został po wojnie uniewinniony w Niemczech.

Przez obóz przewinęło się 2000 osób, z tego 1200 rozstrzelano.

Kolejnym fortem, który stał się więzieniem Gestapo był Fort VIII.

Tu ginęli członkowie polskiej konspiracji w okupowanym Toruniu.

Schron odcinkowy na Szmalcówce, został również zmieniony w obóz.

Tu zginęło 400 dzieci, na ogólna liczbę 1200 zabitych.

Forty za Wisłą przekształcono w Stalag.

Przewinęło się przez niego 60 tysięcy żołnierzy z Francji, Anglii, Norwegii, Włoch, Belgii, USA, Maroka i przede wszystkim z ZSRR.

W obozie na Glinkach zginęło 15 tysięcy Rosjan - głownie z powodu zagłodzenia.

Przysługiwał im 1 bochenek chleba dziennie na 12 osób.

To tylko najgłośniejsze przykłady martyrologii.

Słuchacze dowiedzieli się o wielu innych przypadkach śmierci na terenie fortów od czasów ich budowy, aż do dnia dzisiejszego.