Fort XI - Stefan Batory

 

Lech Narębski, Marcin Wichrowski, 

Paweł Bukowski, Katarzyna Polak 

Fort XI - Stefan Batory 

(Fort V - Grosser Kurfürst) 

Atlas Twierdzy Toruń 

Zeszyt 14

Wydawca: Towarzystwo Naukowe w Toruniu

Toruń 2021

Sygnatura SIRr XXV/32z.14

Jest to czternasta publikacja w serii „Atlas Twierdzy Toruń”

• zeszyt 1 – Historia i źródła fortyfikacji Twierdzy Toruń
• zeszyt 2 – Fort Kolejowy
• zeszyt 3 – Fort Jakuba
• zeszyt 4 – Fort I – Jan III Sobieski
• zeszyt 5 – Fort II – Stefan Czarniecki
• zeszyt 6 – Bramy Twierdzy Toruń
• zeszyt 7 – Fort IX – Bolesław Chrobry
• zeszyt 8 – Fort IV – Żółkiewski
• zeszyt 9 – Początki Pruskiej Twierdzy Toruń
• zeszyt 10 - Przyczółek Mostowy
• zeszyt 11 – Fort V - Chodkiewicz : (Fort III - Scharnhorst) 
• zeszyt 12 –Fort VI - Jarema Wiśniowiecki (Fort IIIa - Dohna), Fort XII - Władysław Jagiełło (Fort Va - Ulrich von Jungingen) 
• zeszyt 13 – Fort XV - Dąbrowski (Fort VII - Hermann von Salza)
• zeszyt 14 – Fort XI - Stefan Batory : (Fort V - Grosser Kurfürst) 
• zeszyt 15 – Fort VII - Tadeusz Kościuszko (Fort IV - Friedrich der Grosser) 

Tematem 14. zeszytu  Atlasu Twierdzy Toruń jest Fort XI "Stefan Batory" należący do kategorii fortów głównych Twierdzy Toruń.

Jest jednym z pierwszych fortów budowanych w Toruniu.

Należy do typu "biehlerowskiego", choć charakteryzuje się szczególnymi cechami rozplanowania.

Tom składa się z następujących rozdziałów

- Budowa i modernizacje Fortu XI w świetle zachowanych źródeł graficznych Fortyfikacji Toruń

- Wojenne magazyny prochu w fortach

- Fort XI jako miejsce odosobnienia dla jeńców wojennych

- Problematyka konserwatorska inskrypcji wykonanych przez jeńców Stalagu XXA w Forcie XI

- Omówienie reprodukowanych map i planów Fortu XI (V)

Atlas uzupełnia 51 rycin, map, planów i fotografii.

Fort VI - Jarema Wiśniowiecki (Fort IIIa - Dohna), Fort XII - Władysław Jagiełło (Fort Va - Ulrich von Jungingen)

 

Jarosław Centek, 

Marcin Wichrowski, 

Lech Narębski

Fort VI - Jarema Wiśniowiecki (Fort IIIa - Dohna), 

Fort XII - Władysław Jagiełło (Fort Va - Ulrich von Jungingen) 

Atlas Twierdzy Toruń

Zeszyt 12

Wydawca:

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2019

Sygnatura SIRr XXV/32z.12

Jest to dwunasta publikacja w serii „Atlas Twierdzy Toruń”

• zeszyt 1 – Historia i źródła fortyfikacji Twierdzy Toruń
• zeszyt 2 – Fort Kolejowy
• zeszyt 3 – Fort Jakuba
• zeszyt 4 – Fort I – Jan III Sobieski
• zeszyt 5 – Fort II – Stefan Czarniecki
• zeszyt 6 – Bramy Twierdzy Toruń
• zeszyt 7 – Fort IX – Bolesław Chrobry
• zeszyt 8 – Fort IV – Żółkiewski
• zeszyt 9 – Początki Pruskiej Twierdzy Toruń
• zeszyt 10 - Przyczółek Mostowy
• zeszyt 11 – Fort V - Chodkiewicz : (Fort III - Scharnhorst) 
• zeszyt 12 –Fort VI - Jarema Wiśniowiecki (Fort IIIa - Dohna), Fort XII - Władysław Jagiełło (Fort Va - Ulrich von Jungingen) 
• zeszyt 13 – Fort XV - Dąbrowski (Fort VII - Hermann von Salza)
• zeszyt 14 – Fort XI - Stefan Batory : (Fort V - Grosser Kurfürst) 
• zeszyt 15 – Fort VII - Tadeusz Kościuszko (Fort IV - Friedrich der Grosser) 

Tematem 12. zeszytu  Atlasu Twierdzy Toruń są wyjątkowo dwa forty, należące do kategorii pośrednich dzieł piechoty.

Konstrukcja tych fortów była odpowiedzią na wprowadzenie pocisku burzącego i moździerza o gwintowanej lufie.

Zeszyt składa się z następujących rozdziałów

- Geneza niemieckich dzieł pośrednich nowego typu ("wz. 1887")

- Dzieje projektowania i budowy Fortów VI (IIIa) i XII (Va)

- Ćwiczenia forteczne w Toruniu w 1911 roku

- Omówienie reprodukowanych map i planów Fortów VI (IIIa) i XII (Va)

Atlas uzupełnia 41 rycin, map, planów i fotografii.

Kamila Cudnik - W cieniu twierdzy

 

Kamila Cudnik

W cieniu twierdzy

Wydawnictwo Zysk i S-ka

Poznań 2021

Sygnatura SIRr W/T/Cud70

W Informatorium uruchomiliśmy Mini-Wypożyczalnię Beletrystyki Regionalnej „Żółty Regał”.  Jest to specjalny dział z powieściami, których fabuła została osadzona w województwie kujawsko-pomorskim. Oferujemy kryminały, romanse, powieści obyczajowe, powieści historyczne i powieści młodzieżowe. Mini-Wypożyczalni towarzyszy również profil @zoltyregal na Instagramie.

Kamila Cudnik z wykształcenia prawnik, od lat związana jest z Toruniem.

W 2019 roku zadebiutowała powieścią "Historie miłosne".

Obecnie w Książnicy Kopernikańskiej dostępnych jest sześć jej powieści.

1 Historie miłosne 

2 Zgadnij kim jestem

3 W cieniu twierdzy 

4 Rytuał

5 Oczy małej dziewczynki  

6 Wybacz 

Powieść "W cieniu Twierdzy" przedstawia Toruń na początku XX wieku pod zaborem pruskim.

Miasto było otoczone pierścieniem fortów tworzących Twierdzą Toruń.

Atmosfera była duszna i napięta, w tyglu mieszały się uprzedzenia i emocje narodowe i osobiste.

Bohaterka powieści jest Luiza Zagórska córka zubożałego polskiego ziemianina, którego majątek nieopodal Torunia kupił właśnie pruski oficer, zesłany do Torunia z powodu skandalu.

Wkrótce we wsi w noc świętojańską dochodzi do straszliwej zbrodni.

Książka jest pierwszą częścią trylogii toruńskiej o Luizie Zagórskiej, na która składają się powieści

- W cieniu twierdzy

- Rytuał

- Oczy małej dziewczynki

Gorąco polecamy.

Twierdza Grudziądz : ochrona, zarządzanie, zagospodarowanie

 

Twierdza Grudziądz

Ochrona, zarządzanie, zagospodarowanie 

Materiały pokonferencyjne 

redakcja Anna Wajler

Wydawca: Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu

Grudziądz 2017

Sygnatura SIRr  XXV/77

W książce opublikowano wybrane referaty wygłoszone na konferencji "Twierdza Grudziądz - 

Ochrona - Zarządzanie - zagospodarowanie".

Konferencja odbyła się w dniach 12-13 września 2009 roku w Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu.

Konferencja miała na celu przedstawienie zagadnień związanych z zagospodarowaniem i ochrona dużych kompleksów fortecznych.

Zaprezentowano pomysły, które zostały już wdrożone do realizacji, umożliwiając przetrwanie i działanie takich obiektów poza wojskiem.

Konferencja przyczyniła się do integracji środowisk działających na rzecz fortów, historyków, pasjonatów, miłośników fortyfikacji i członków różnorodnych stowarzyszeń.

Zbiór składa się z 10 referatów:

1. Mariusz Zebrowski - Stan zachowania Twierdzy Grudziądz

2. Włodzimierz Grabowski - Historia Twierdzy Grudziądz

3. Tomasz Iwaszkiewicz - Rewitalizacja Baterii Doświadczalnej AB IV a możliwości ochrony szerszego pasa fortecznego Twierdzy Toruń

4. Sławomir Piernicki - Rozwój przez tradycję Lokalnej Grupy Działania Vistula - Terra Culmensis

5. Jakub Franczak - Baterie półpancerne - ślepa uliczka w rozwoju fortyfikacji

6. Krzysztof Kawa - Tendencje rewitalizacyjne obiektów fortecznych w Europie

7. Marcin Górski, Lech Narębski - Program rewitalizacji Fortu VIII w Toruniu

8. Jan Daniluk - Centrum Hewelianum w Forcie Góry Gradowej w Gdańsku - próba bilansu pierwszego okresu działalności (lipiec 2008 - grudzień 2009)

9. Sławomir Kosmala - Współdziałanie wojska, administracji publicznej oraz Wojskowego Stowarzyszenia Kulturalno0Edukacyjnego "RAWELIN" w Grudziądzu. Podstawy prawne współpracy

10. Izabela Fijałkowska - Problematyka konserwatorska Twierdzy Grudziądz i jej zaplecza militarno-gospodarczego

Fort XV - Dąbrowski (Fort VII - Hermann von Salza)

 

Lech Narębski, Marcin Wichrowski,
Barosz Szostak, Paweł Bukowski, 

Marcin Orłowski 

Fort XV - Dąbrowski
(Fort VII - Hermann von Salza) 

Atlas Twierdzy Toruń

Zeszyt 13

Wydawca:

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2020

Sygnatura SIRr XXV/32z.13

Fort XV Henryka dąbrowskiego do 1920 roku był oznaczony jako Fort VII - Herman von Salza.

Fort jest zaliczany do fortów głównych Twierdzy Toruń.

W kolejnym zeszycie Atlasu Twierdzy Toruń  publikowane są źródła kartograficzne i projektowe związane z budowa fortu.

Materiały archiwalne pochodzą z Tajnego Archiwum Państwowego w Berlinie.

Na publikację składa się pięć artykułów.

1. Lech Narębski - Budowa i modernizacje Fortu XV w świetle zachowanych źródeł graficznych Fortyfikacji Toruń

2. Marcin Wichrowski - Niskie wały piechoty a przypadek Fortu VII (XV)

3. Bartosz Szostak - Awarie budowlane murów oporowych fosy Fortu XV - przyczyny techniczne

4. Paweł Bukowski, Marcin Orłowski - Fort XV jak miejsce przetrzymywania jeńców wojennych po I wojnie światowej.

5. Lech Narębski - omówienie reprodukowanych map i planów Fortów XV

Społeczny raport na temat stanu Twierdzy Toruń - pod redakcją Adama Kowalkowskiego

 

Społeczny raport na temat stanu Twierdzy Toruń

praca zbiorowa
pod redakcją Adama Kowalkowskiego

Towarzystwo Opieki nad Zabytkami
Oddział w Toruniu

Toruń 2016

Sygnatura SIRr XXV/57

"Społeczny raport na temat stanu Twierdzy Toruń" jest publikacją wyjątkową.

Opracowanie powstało dzięki zaangażowaniu kilkudziesięciu osób, które poświęciły na realizację projektu swój czas i energię.

Książka dokumentuje stan zachowania fortyfikacji Twierdzy Toruń.

Opracowanie stanowi katalog obiektów i zawiera informacje zebrane w czasie wizji lokalnej przeprowadzonej w 2016 roku.

Raport został dofinansowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w ramach projektu "Wolontariat dla dziedzictwa".

Nad jego realizacją czuwało Towarzystwo Opieki nad Zabytkami - Oddział w Toruniu.

Uczestnicy wizji lokalnej wypełniali karty obiektów, których najważniejszą częścią było przedstawienie stanu zachowania.

Uzupełnieniem kart są plany obiektów z zaznaczonymi strukturami murowanymi.

Dodano również mapy topograficzne Torunia, które ukazują umiejscowienie obiektu.

Wykonano również dokumentację fotograficzną obiektów.

W "Społecznym raporcie na temat stanu Twierdzy Toruń" znajduje się 208 kart.

Zinwentaryzowano obiekty pierścienia wewnętrznego, obiekty pierścienia zewnętrznego i obiekty przedpola twierdzy.

Znalazły się wśród nich między innymi forty, schrony baterii skrzydłowych, schrony piechoty, schrony artyleryjskie, schrony amunicyjne, baterie artyleryjskie, traduktory i schrony bierne, schrony rezerw odcinkowych, bastiony, szańce, kaponiery, koszary, bramy, hangary, grodze.

W "Społecznym raporcie na temat stanu Twierdzy Toruń" znajdziemy informacje na temat ich stanu zachowania, struktury własnościowej działek i sposobu użytkowania.

Ponad połowa działek Twierdzy Toruń należy do Gminy Miasta Toruń.

Większość obiektów stanowią pustostany i magazyny.

Większość jest również zachowana w stanie dobrym i średnim.

15 % obiektów Twierdzy Toruń jest wpisanych do rejestru zabytków.

Andrzej Nieuważny - Kampania 1813 r. na północnym zachodzie Księstwa Warszawskiego

 

Andrzej Nieuważny

Kampania 1813 r. na północnym zachodzie Księstwa Warszawskiego
Napoleońska twierdza Toruń i jej obrona

Wydanie 2

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Toruń 2017

Sygnatura SIRr XXV/63

Dr Andrzej nieuważny był wieloletni pracownikiem Zakładu Historii XIX wieku na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

W  2009 roku został odznaczony we Francji Orderem Palm Akademickich za zasługi w popularyzowaniu historii Francji.

Był wybitnym specjalistą w zakresie epoki napoleońskiej.

W Książnicy Kopernikańskiej dostępne są następujące jego książki:

• Czasy napoleońskie 
• Kampania 1813 r. na północnym zachodzie Księstwa Warszawskiego. Napoleońska twierdza Toruń i jej obrona 
• My z Napoleonem 
• Wielka wojna w małym mieście, Boje o Tczew w lutym 1807 roku

Dysertacja "Kampania 1813 r. na północnym zachodzie Księstwa Warszawskiego" oparta jest na gruntownej kwerendzie odbytej w archiwach rosyjskich i francuskich.

Zasadnicza osia rozprawy jest obrona Torunia wiosną 1813 roku przez wojska generała gubernatora Jean Poitevin - francuskiego inżyniera wojskowego.

Garnizon miasta liczył zaledwie 4661 żołnierzy - przede wszystkim Niemców.

Najsilniejszą jednostką, broniąca Torunia przed Rosjanami była bowiem, licząca 4146 ludzi, bawarska 2 brygada piechoty majora Friedricha von Zollera.

Pomnik Bawarczyków stoi dziś w Toruniu na rogu ul. Bawarczyków i ul. Legionów.

Rozprawa podzielona jest na sześć rozdziałów:

Rozdział 1
Sytuacja wojskowa w Księstwie Warszawskim na początku 1813 r.
Wejście armii rosyjskiej na teren Księstwa.
Ruch głównej armii ku środkowej Wiśle i Kaliszowi.

Rozdział 2
Ruch na zachód rosyjskiej 3 Armii Zachodniej.
Zajęcie Bydgoszczy i Poznania.
Ostateczny odwrót Wielkiej Armii za Odrę.

Rozdział 3
Napoleońska twierdza Toruń 1806-1813

Rozdział 4
Blokada twierdzy toruńskiej - luty - 7 kwietnia 1813 r.

Rozdział 5
Oblężenie regularne i kapitulacja twierdzy toruńskiej, 8-18 kwietnia 1813 r.

Rozdział 6
Rosjanie w twierdzy toruńskiej w latach 1813-1815

Ochrona zabytków architektury obronnej

 

Ochrona zabytków architektury obronnej

Materiały XV Seminarium Krajoznawczego Wojska Polskiego "Fortyfikacje Ziemi Chełmińskiej" Krajowej Narady Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, Toruń, Chełmno, Grudziądz, 22-25 kwietnia 2002 r. 

 red. Janusz Furtak

Wydawca:  Departament Wychowania i Promocji Obronności MON

Warszawa 2002

Sygnatura SIRr XXV/73 

W tomie znalazły się referaty poświęcone Twierdzy Chełmno, Twierdzy Toruń i Twierdzy Grudziądz.

Spis treści:

1. Wiesław Bąk - Twierdza Chełmno - zarys dziejów 
2. Mirosław Giętkowski - Budowa twierdzy pierścieniowej w Toruniu w latach 1815-1914 
3. Zbigniew Nawrocki - Dzieje średniowiecznych murów obronnych w Toruniu od XV do XVIII w. 
4. Henryk Miłoszewski - Rola i zakres działalności Oddziału Miejskiego PTTK im. M. Sydowa w Toruniu na rzecz promowania walorów "Twierdzy Toruń" 
5. Jerzy Krzyś - Grudziądzka twierdza 
6. Wiesław Sieradzan - Historia Ziemi Chełmińskiej w latach 1230-1466 
7. Lech Narębski - Fortyfikacje twierdz Toruń, Chełmno, Grudziądz na przełomie XIX i XX w. 
8. Marian Rochniński - Niemieckie fortyfikacje Torunia z 1944 roku 
9. Wojciech Zawadzki - Obrona linii Wisły w 1920 roku 
10. Jerzy Okoński - Fort IV - obiekt turystyczny 

Janusz Pokrzywnicki - Przyczółek Mostowy

 

Janusz Pokrzywnicki

Przyczółek Mostowy

Atlas Twierdzy Toruń
Zeszyt 10

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2016

Sygnatura SIRr XXV/32z.10

Jest to już dziesiąta publikacja w serii „Atlas Twierdzy Toruń”

• zeszyt 1 – Historia i źródła fortyfikacji Twierdzy Toruń
• zeszyt 2 – Fort Kolejowy
• zeszyt 3 – Fort Jakuba
• zeszyt 4 – Fort I – Jan III Sobieski
• zeszyt 5 – Fort II – Stefan Czarniecki
• zeszyt 6 – Bramy Twierdzy Toruń
• zeszyt 7 – Fort IX – Bolesław Chrobry
• zeszyt 8 – Fort IV – Żółkiewski
• zeszyt 9 – Początki Pruskiej Twierdzy Toruń
• zeszyt 10 - Przyczółek Mostowy

Polecamy opracowanie dziejów projektowania i budowy Przyczółka Mostowego - największego powierzchniowo dzieła Twierdzy Toruń.

Co więcej do dzisiaj zachowały się prawie wszystkie jego elementy składowe.

Niestety źródła kartograficzne i dokumentacja budowy przyczółka są niedostateczne.

Źródłem ilustracji zawartych w Atlasie jest zasób kartograficzny Geheimes Staatsarchive Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem.

Najstarszy zachowany projekt Przyczółka pochodzi z 1824 roku.

Przyczółek był stopniowo rozbudowywany i modernizowany przez cały XIX wiek.

W atlasie znalazły się 42 ilustracje z planami, przekrojami, widokami, fotografiami, mapami i projektami Przyczółka Mostowego i jego elementów składowych.

Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45

 

Kamil Tomczyk, Włodzimierz Grabowski, Jakub Franczak, Tomasz Iwaszkiewicz, Tomasz Kowalski, Paweł Pilarski, Mariusz Wojciechowski

Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45
Przewodnik

Wydawca: SGK - Tomasz Kowalski

Grudziądz 2018

Sygnatura SIRr XXV/65

W ostatnich latach rozwija się bardzo dynamicznie turystyka forteczna.

Pomorze Nadwiślańskie jest obszarem bogatym w nowożytne fortyfikacje.

W przewodniku „Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45” opisano  bardzo mało znane fortyfikacje polowe zbudowane przez Niemców pod koniec II wojny światowej.

W przewodniku opisano pierścień umocnień wokół Torunia oraz związaną z nim pozycję polową Drwęcy.

Autorzy zaprezentowali również  najciekawsze obiekty cywilne jakie mogą napotkać zwiedzający fortyfikacje (cmentarze, kościoły, dwory, stacje kolejowe).

Książka jest owocem wieloletnich badań autorów – nie tylko archiwalnych, ale co ważniejsze terenowych.

Przewodnik proponuje zwiedzającym aż 25 ciekawych tras wycieczek.

Opisano w nim 200 obiektów.

Autorzy starali się podać dokładnie sposoby dojścia do poszczególnych fortyfikacji - wyróżniono 123 pozycje GPS.

Przewodnik zawiera 470 zdjęć, 50 schematów i planów

W ramach serii „Fortyfikacje Pomorza Nadwiślańskiego” wydawnictwa „SGK – Tomasz Kowalski” z Grudziądza ukazały się do tej pory następujące przewodniki:

• Twierdza Malbork : przewodnik (2015)
• Twierdza Grudziądz : przewodnik (2016)
• Twierdza Chełmno : przewodnik (2016)
• Twierdza Toruń : fortyfikacje 1944/45 (2018)

Janusz Pokrzywnicki - Początki Pruskiej Twierdzy Toruń

 

Janusz Pokrzywnicki

Początki Pruskiej Twierdzy Toruń

Atlas Twierdzy Toruń
Zeszyt 9

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2016

Sygnatura SIRr XXV/32z.9

Jest to już dziewiąta publikacja w serii „Atlas Twierdzy Toruń”

• zeszyt 1 – Historia i źródła fortyfikacji Twierdzy Toruń
• zeszyt 2 – Fort Kolejowy
• zeszyt 3 – Fort Jakuba
• zeszyt 4 – Fort I – Jan III Sobieski
• zeszyt 5 – Fort II – Stefan Czarniecki
• zeszyt 6 – Bramy Twierdzy Toruń
• zeszyt 7 – Fort IX – Bolesław Chrobry
• zeszyt 8 – Fort IV – Żółkiewski
• zeszyt 9 - Początki Pruskiej Twierdzy Toruń

Opracowanie "Początki Pruskiej Twierdzy Toruń" otwiera opis koncepcji, projektowania i początkowego okresu budowy Twierdzy Toruń od 1815 do 1837 roku.

Drugą część książki stanowią Memoriały Sztabu Generalnego Prus dotyczące Twierdzy Torun z lat 1815-1831.

Zostały one niedawno odnalezione przez dr. hab. Grzegorza Podrucznego w zbiorach Staatsbibliothek w Berlinie.

Tłumaczenia relacji dokonał Marcin Wichrowski.

Uzupełnia je fragment opracowania generała Karla Wilhelma Grolmana szefa Sztabu Generalnego Prus z 1816 roku, który dotyczy obrony Torunia.

Trzecią część opracowania stanowi 26 barwnych map i planów, pochodzących z Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, które ilustrują budowę Twierdzy Toruń w 1. połowie XIX wieku.

Do atlasu dołączono również plan oblężenia Torunia w 1813 roku ze zbiorów Rosyjskiego Państwowego Archiwum Wojenno-Historycznego w Moskwie.

Marcin Wichrowski, Lech Narębski - Fort IV - Żółkiewski (Fort II - Yorck)

 

Marcin Wichrowski
Lech Narębski

Fort IV - Żółkiewski
(Fort II - Yorck)

Atlas Twierdzy Toruń
Zeszyt 8

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2015

Sygnatura SIRr XXV/32z.8

Jest to już ósma publikacja w serii „Atlas Twierdzy Toruń”

• zeszyt 1 – Historia i źródła fortyfikacji Twierdzy Toruń
• zeszyt 2 – Fort Kolejowy
• zeszyt 3 – Fort Jakuba
• zeszyt 4 – Fort I – Jan III Sobieski
• zeszyt 5 – Fort II – Stefan Czarniecki
• zeszyt 6 – Bramy Twierdzy Toruń
• zeszyt 7 - Fort IX - Bolesław Chrobry
• zeszyt 8 - Fort IV - Żółkiewski

Fort IV był jednym z siedmiu głównych fortów artyleryjskich Twierdzy Toruń.

Fort IV jest wyjątkowy również dzięki temu że od 20 lat jest ośrodkiem turystyki, rekreacji i kultury.

Został zrewitalizowany, odremontowany i zakonserwowany.

Autorzy omówili dzieje projektowania i budowy Fortu IV, która trwała w latach 1878-1889.

Przedstawili również Fort IV jako narzędzie walki, czyli jego zadania taktyczne, uzbrojenie, załogę.

Do opracowania dołączono 41 starych planów i map fortu.

Janusz Pokrzywnicki - Bramy Twierdzy Toruń

 

Janusz Pokrzywnicki

Bramy Twierdzy Toruń

Atlas Twierdzy Torun
Zeszyt 6

Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji im. Adama Freytaga w Toruniu

Toruń 2013

Sygnatura SIRr XXV/32z.6

Jest to już szósta publikacja w serii "Atlas Twierdzy Toruń"

• zeszyt 1 - Historia i źródła fortyfikacji Twierdzy Toruń
• zeszyt 2 - Fort Kolejowy
• zeszyt 3 - Fort Jakuba
• zeszyt 4 - Fort I - Jan III Sobieski
• zeszyt 5 - Fort II - Stefan Czarniecki
• zeszyt 6 - Bramy Twierdzy Toruń

Toruń w XIX wieku w dalszym ciągu opasany był murami i wałami, których początki sięgają średniowiecza i czasów nowożytnych.

W XIX wieku wraz z budową pruskiej twierdzy powstały również nowoczesne bramy forteczne, opasujące dzisiejszą starówkę.

Janusz Pokrzywnicki omawia budowę i eksploatacje bram fortyfikacji miejskich w latach 1815-1870 oraz przebudowę i budowę nowych bram po 1870.

Autor szczegółowo opisał następujące obiekty:

• Brama Jakubska
• Brama Chełmińska
• Brama Bydgoska
• Brama Ciemna
• bramy wypadowe
• Brama Kaszownika
• Poterna Lunety III
• Brama Lubicka
• Brama Kolejowa
• Brama wojenna - Jakubska
• furty nowego muru nadwislanego
• grodze

Prawie wszystkie XIX-wieczne bramy Torunia zostały rozebrane - Brama Chełmińska w 1904 roku, pozostałe w 1922.

Do naszych czasów zachowała się tylko Brama Kolejowa.

Tym większe uznanie należy się twórcy opracowania, który dotarł do wielu cennych i unikatowych map, planów i dawnych fotografii bram twierdzy.