Bajka ludowa na Kujawach

 

Bajka ludowa na Kujawach 

(antologia tekstów z lat 1955-1966) 

wybór, wstęp i opracowanie Violetta Wróblewska

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Toruń 2022

Sygnatura SIRr XXXIIb/130

"Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów z lat 1955–1966)" to zbiór 34 niepublikowanych przekazów pochodzących z materiałów nadesłanych na konkursy organizowane w latach 1955–1966 przez Toruński Oddział Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Muzeum Etnograficzne w Toruniu (do 1959 roku Dział Etnograficzny Muzeum Miejskiego w Toruniu) oraz Polskie Radio w Bydgoszczy. 

Adresatami  konkursów byli mieszkańcy dawnego województwa bydgoskiego, obejmującego ziemię chełmińską, dobrzyńską, Kujawy, Pałuki, Krajnę, Bory Tucholskie, Kociewie oraz Kaszuby. 

Celem sześciu konkursów było pozyskanie informacji na temat dawnej kultury ludowej, a także tradycyjnych chłopskich opowieści. 

Antologia zawiera jedynie nieznaczną część tego archiwalnego materiału znajdującego się w zasobach Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, ale za to niezwykle cennego, gdyż zachowanego i prezentowanego w postaci naturalnej, w jakiej przekazali ją sami uczestnicy konkursów. 

Bajki konkursowe, z którymi mamy tu do czynienia, stanowią interesujące świadectwo przemian społecznych i kulturowych polskiej wsi połowy XX wieku.

Bajki, legendy i podania kaszubskie

 

Bajki, legendy i podania kaszubskie - dawniej i dziś
Materiały pokonferencyjne

redaktor Dušan-Vladislav Paždjerski

Wydawca: Nadbałtyckie Centrum Kultury,

Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej 

Gdańsk - Wejherowo 2016

Sygnatura  SIRr XXXIIa/30

Publikacja stanowi pokłosie sesji naukowej "Bajki, legendy i podania kaszubskie - dawniej i dziś", która odbyła się 3 listopada 2016 roku.

Konferencję zorganizowali Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku i Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie.

W konferencji wzięli udział historycy literatury, językoznawcy i folkloryści.

Literatura kaszubska wyróżnia się bogactwem ludowych bajek i baśni.

Właściwie nie ma znaczącego kaszubskiego pisarza, który w swoim dorobku nie miałby elementu prozatorskiej twórczości ludowej.

Motywy z kaszubskich bajek i baśni są często splatane i przerabiane.

W zbiorze opublikowano osiem referatów.

1. Tadeusz Linkner - Po lekturze "Bajarza kaszubskiego"

2. Daniel Kalinowski - Floriana Ceynowy próba romantycznej baśni

3. Violetta Wróblewska - Między swojskością a obcością, czyli ludowa bajka kaszubska XIX i początku XX wieku

4. Adela Kuik-Kalinowska - Literackie pierwowzory kaszubskich bajek. Wprowadzenie do problematyki

5. Danuta Stanulewicz - Barwy bajki kaszubskiej

6. Dejan Ajdačić - Diabeł w kaszubskich opowiadaniach ludowych na tle słowiańskim

7. Justyna Pomierska - Bajka kaszubska w edukacji. Podsumowanie projektu dydaktycznego "Zwykłe niezwykłe - w krainie bajek kaszubskich"

8. Janko Ramač - Folklor weselny Rusinów w południowych Austro-Węgrzech (byłej Jugosławii) i Kaszubów w Polsce

E.A. Gwiazdowska - Baśnie i opowieści o Bydgoszczy

 

E.A. Gwiazdowska

Baśnie i opowieści o Bydgoszczy

"O tym, jak w Bydgoszczy skarby odkrywano"

Wydawnictwo Novae Res

Gdynia 2019

Sygnatura SIRr W/BY/Gwi60

W Informatorium uruchomiliśmy Mini-Wypożyczalnię Beletrystyki Regionalnej „Żółty Regał”.  Jest to specjalny dział z powieściami, których fabuła została osadzona w województwie kujawsko-pomorskim. Oferujemy kryminały, romanse, powieści obyczajowe, powieści historyczne i powieści młodzieżowe. Mini-Wypożyczalni towarzyszy również profil @zoltyregal na Instagramie.

Książka jest zbiorem kilkunastu bydgoskich baśni, podań i legend.

1. O ubogiej wdowie i niebieskim płaszczu bydgoskiej Madonny

2. Wyspa Świętej Barbary i kaczki -  o tym, jak Święta Barbara dzika kaczkę ocaliła

3. Wyspa Młyńska - o tym, jak święty Roch kotkę uratował

4. Królowa Jadwiga i bukiet kwiatów - o gołąbku zakonnego ogrodnika

5, Słoneczny młyn - o dzieciach porwanych przez zbójców

6. O krzyżackim rycerzu i o drewnianym krzyżu

7. Ulica Niedźwiedzia - o tym, jak niedźwiedzica ocaliła podróżnego

8. Dzwon z daleka - opowieść o aniele ze szczytu kościoła farnego

9. Młyn na rzece - opowieść o kamiennych chlebach

10. Trzy bramy Bydgoszczy - o dziewczynie, która nić pajęczą przędła

11. Renifer świętego Mikołaja - opowieść o piernikach

12. Jagodowo, Borówno i Bożenkowo - opowieść o leśnym drwalu, czyli dlaczego w bydgoskich lasach jest tyle jagód, grzybów i borówek

13. Perły Mariańskiego Lasu - o lesie w Ostromecku i dębach w Strzyżawie

14. Opowieść o dukatach z różanym nadzieniem

15. Białe Błota - o jedwabnym szalu i porannej mgle

16. Bydgoskie anioły

Opowieści na końcu opatrzone są wiadomościami o historii miejsc, których dotyczą.

Tym samym odbywamy spacer po Bydgoszczy i okolicach w ślad za jej legendami.

Ostatni rozdział składa się z rysunków kilkunastu bydgoskich aniołów wraz z informacjami o ich lokalizacji.

Książka okraszona jest pięknymi ilustracjami autorki.

Piotr Grążawski - duszny dech ducha - Legendy Pojezierza Brodnickiego

 

Piotr Grążawski

duszny dech ducha
Legendy Pojezierza Brodnickiego

 Wydawca: CeraKo

Brodnica 2018

Sygnatura SIRr XXXIIb/110

Piotr Grążawski to dziennikarz, fotograf, filmowiec (dokument), rysownik, ilustrator, twórca muzyki komputerowej.

Jest również autorem wielu książek z zakresu historii, etnografii i kultury ludowej Ziemi Michałowskiej.

To także działacz społeczny i radny Powiatu Brodnickiego.

W Książnicy Kopernikańskiej dostępne są następujące jego książki:

1.  Bajki z Brodnicy i okolicy / Piotr Grążawski ; il. aut. – Brodnica 1992
2.  Nie zabiorę tej miłości / Ryszard Przybylski ; [wyboru dokonała Maria Lewandowska ; il. Piotr Grążawski]. – Brodnica  1993
3.  Legendy brodnickie. Cz.1 / [tekst i rys. Piotr Grążawski]. – Brodnica 1996
4.  Elektrownia Miejska Brodnica : 1898-1950 / Piotr Grążawski. – Brodnica  1999
5.  O herbie Brodnicy, jej najstarszych pieczęciach i herbie byłego województwa toruńskiego / Piotr Grążawski ; il. Piotr Grążawski. – Brodnica : 2001
6.  Legendy Ziemi Michałowskiej / Piotr Grążawski ; [il. Piotr Grążawski]. – Brodnica  2001
7.  Tradycyjna ludowa sztuka przyrządzania posiłków a także zioła i inne rośliny w aptece oraz kuchni mikroregionu pięciu gmin: Golub-Dobrzyń, Kowalewo, Ciechocin, Zbójno, Radomin / zebr. i opisał Piotr Grążawski. – Włocławek ; Golub-Dobrzyń 2012
8.  Historie prawdziwe, powiastki, ludowe bajdy, anegdoty mikroregionu pięciu gmin: Golub-Dobrzyń, Kowalewo, Ciechocin, Zbójno, Radomin / Piotr Grążawski. – Włocławek ; Golub-Dobrzyń :  2012
9.  Rychtujta sie! : swaty ido! / Piotr Grążawski. – Brodnica 2017
10.  Duszny dech ducha : legendy Pojezierza Brodnickiego / Piotr Grążawski. – Brodnica 2018
11.  Słownik gwarowy brodnicki czyli Opowieść o ginącej mowie potocznej ludności Pojezierza Brodnickiego / Piotr Grążawski. – Brodnica 2018

Książka "Duszny dech ducha" jest zbiorem lokalnych klechd, legend, podań, powiastek i baśni zaczerpniętych z kultury ludowej mieszkańców Pojezierza Brodnickiego.

Dawne ludowe bajania tworzą regionalny klimat, budują miejscową tożsamość, są skarbnicą ludowej gwary.

Piotrowi Grążawskiemu udało się zebrać aż 26 brodnickich legend, co świadczy o niezwykle pieczołowitej pracy autora i wielkim bogactwie lokalnego dziedzictwa kulturowego.

• Upiór z jeziora Popek
• Duch brodnickiego komtura
• Legenda o ufundowaniu klasztoru
• Jak książę Ogiński Prusakowi nos utarł
• Zjawa z lasu Ciche
• Diabeł z brodnickiej fary
• Upiór Rembielińskiego
• Czarownica z Górzna
• O duchu Wincentego Sulerzyskiego
• Tajemnica źródła w Księtem
• Noworoczna opowieść o Obraziku
• Wilcze kły pod Brodnicą
• Ostatnia (?) brodnicka czarownica
• Krasnale księdza Łęgi
• Herbowa "krwawa dłoń Brodnicy"
• Biała dama z kamienicy
• Duch z zamkowych lochów
• Odcisk kopyta w klasztorze
• Grób Fedora Dienera
• legendy miejskie Brodnicy
• Dziwna historia Eli Grabarza
• Murarska legenda o brodnickim rynku
• Wigilia pszczół
• O tym jak chłop śmierci się wykręcał
• Legenda o pastuszku
• Legenda o promyku sobotnim

Katarzyna Kluczwajd - Piernikajki, czyli Toruńskie piernikowe bajki

 

Katarzyna Kluczwajd

Piernikajki, czyli Toruńskie piernikowe bajki
(niekoniecznie dla najmłodszych) 

Wydawnictwo Novae Res

Gdynia 2018

Sygnatura SIRr XXXIIb/125

Katarzyna Kluczwajd to bardzo dobrze znana w Toruniu historyk sztuki, zabytkoznawca i regionalista, autorka wielu książek i artykułów, poświęconych kulturze naszego miasta, twórczyni bloga „toruniarnia” – https://toruniarnia.blogspot.com/ – będącego skarbnicą wiedzy o kulturze i sztuce, o zabytkach, architekturze i rzemiośle artystycznym Torunia.

Historia Torunia, życie codzienne jego mieszkańców, zabytki miasta posłużyły autorce jako inspiracja do tworzenia nowych bajek toruńskich, literackiego uzupełniania luk w wiedzy faktograficznej, wydobywania morałów i zachęcania do refleksji nad obecną wokół nas przeszłością.

Bajki wcale nie dla najmłodszych są również wyrazem zamiłowania autorki do zabaw językiem i gier słownych.

„Piernikajki” wyjaśniają co mają ze sobą wspólnego gender i toruńskie pierniki?

Dlaczego w herbie miasta znajduje się klucz?

Gdzie w czasach Kopernika kupowano najlepsze korzenne ciastka?

Ile lukrodransów liczy piernigodzina?

Kiedy słynne toruńskie wypieki służyły za lekarstwo?

Jak odróżnić w smaku pierczyki, piaskowce i zygmunciki?

Czy to prawda, że pierniki jedzono kiedyś jako dodatek do… karpia?

„Piernikajki” to 36 bajek pełnych humoru, gry słowami i gry w skojarzenia, które gwarantują czytelnikom wyśmienitą intelektualna zabawę.

W krótkich opowiadaniach przeplata się w nich prawda z fantazją, przeszłość ze współczesnością.

Książka została wydana dzięki stypendium Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Elise Püttner - Baśń o toruńskich piernikach

 

Elise Püttner

Baśń o toruńskich piernikach

Wstęp: Janusz Mosakowski
Przekład: Katarzyna Kukowicz-Żarska
Ilustracje: Małgorzata Wojnowska-Sobecka

Wydawca: Muzeum Okręgowe w Toruniu

Toruń 2019

Sygnatura SIRr XXXIIb/121

Elize Püttner urodziła się w Gdańsku w 1839 roku, a zmarła w 1923 roku w Sopocie.

Była znana niemiecka literatką.

Parała się twórczością beletrystyczną, literaturą przewodnikową, opisującą Pomorze Gdańskie oraz publicystyką prasową.

Jej "Baśń o toruńskich piernikach" była wielkim sukcesem wydawniczym.

Doczekała się aż czterech wydań.

Baśń składa się z dwunastu rozdziałów.

Jej bohaterem jest Bogumił, który postanowił zostać piekarzem.

Wyrusza w świat, by uczyć się piekarskiego fachu.

Po drodze spotykają go liczne przygody.

Książka jest bogato ilustrowana.

Legendy kujawskie - zebrał Włodzimierz Podczaski

 

Legendy kujawskie

Zebrał i komentarzami opatrzył Włodzimierz Podczaski
Tłumaczenie z języka niemieckiego: Kornelia Steinke
Ilustracje: Rafał Zawadzki

Wydawca: Forza Cuiavia
Katarzyna Podczaska Promocja Regionalna

Inowrocław 2012

Sygnatura SIRr XXXIIb/119

Zbiór "Legendy kujawskie" jest owocem 5-letniej pracy nad gromadzeniem i poznawaniem kujawskich historii.

Na 500 stronach udało się zebrać około 400 legend, baśni, bajek, opowiadań, podań i przekazów.

Połowa legend została przetłumaczona z języka niemieckiego.

Źródłem legend były opracowania, artykuły prasowe, utwory literackie, rękopisy, ludowa tradycja.

Książka została wydana przesz sześć lokalnych Grup Działania:

• Czarnoziem na Soli (Dąbrowa Biskupia, Gniewkowo, Inowrocław, Janikowo, Kruszwica, Pakość, Rojewo, Złotniki Kujawskie)
• Dorzecze Zgłowiączki (Boniewo, Brześć Kujawski, Choceń, Chodecz, Fabianki, Izbica Kujawska, Lubań, Lubień Kujawski, Lubraniec, Włocławek)
• Podgrodzie Toruńskie (Zławieś Wielka, Wielka Nieszawka, Lubicz)
• Razem dla Powiatu Radziejowskiego (Radziejów, Piotrków Kujawski, Bytoń, Dobre, Osięciny, Topólka)
• Sąsiedzi wokół Szlaku Piastowskiego (Mogilno, Dąbrowa, Strzelno, Jeziora Wielkie, Orchowo)
• Trzy Doliny (Białe Błota, Koronowo, Dobrcz, Nowa wieś Wielka, Osielsko, Sicienko, Solec Kujawski)

Legendy zostały opowiedziane bardzo przystępnym językiem i urozmaicone kolorowymi ilustracjami.

Świetnie nadają się do czytania dzieciom i do samodzielnej lektury.

Dzięki tak obszernemu zbiorowi, Kujawy wyróżniają się spośród innych krain historycznych Polski.

Książka ukazała się w imponującym nakładzie 7000 egzemplarzy.

Bajki i legendy powiatu toruńskiego czyli Podtoruńskie czary-mary

 

Bajki i legendy powiatu toruńskiego
czyli Podtoruńskie czary-mary

Redakcja: Malwina Rouba

Starostwo Powiatowe w Toruniu

Toruń 2015

Sygnatura SIRr XXXIIb/86

"Bajki i legendy powiatu toruńskiego" są zbiorem baśni i podań z okolic Torunia.

Należą one do tradycji Chełmży, Łysomic, Łubianki, Złejwsi Wielkiej, Wielkiej Nieszawki, Obrowa i Czernikowa.

Książka powstała przy udziale dorosłych i dzieci.

Autorami legend są: Dariusz Łubkowski, Martyna Szymańska, Danuta Syryczeńska, Grażyna Kasprowicz, Dariusz Chrobak, Stanisław Giziński, Małgorzata Bartosińska, Magdalena Janowska, Alina Nalazek, Beata Bartosińska, Anita Malec, Elżbieta Żeglarska, Natalia Sikorska, Patrycja Bida, Sandra Sadowska, Marcin Seroczyński, Bronisława Duszyńska, Dominika Murawska, Marek Pawłowski.

Wiele osób przekazało własne materiały do napisania legend, wiele innych gromadziło materiały do legend.

Dzieci i młodzież wykonały ilustracje do książki na podstawie usłyszanych legend.

Byli to uczestnicy konkursu plastycznego "Mieszkam w ciekawym miejscu - bajki i legendy powiatu toruńskiego".

Na konkurs spłynęło ponad 1000 przepięknych rysunków.

Koncepcję książki obmyśliła, część legend napisała, pozostałe opracowała i zredagowała Malwina Rouba.

Książka jest bardzo kolorowa.

Zawiera następujące bajki i legendy:

• Bajka ze Złotorii
• O kapitanie z Lubicza
• Jak powstało Czernikowo
• Biała Dama z bierzgłowskiego zamku
• Legenda o browińskim herbie
• Legenda o Szerokopasie
• Jak powstała nazwa jeziora Grodno
• Legenda o Czyrzniku
• O zbójcy Płotku z Zielonej Puszczy
• Drzewa
• Legenda o słomowskim parku
• Zaklęte spojrzenie
• Weronika i Wojciech
• O skarbie ukrytym w kryptach
• O czapraku Kara Mustafy
• O uratowaniu Chełmży przez kobiety
• Dobrzejewice czy Lipki?
• Krzyżacka legenda
• Legenda o Madeju z Szembekowa
• O Krzywoustym z Brzozówki i Bazylim z Krobi
• Legenda o nieszczęśliwej Emmie
• O pochodzeniu nazwy Zławieś Wielka
• O śpiących rycerzach łążyńskich
• Legenda o turznieńskim pręgierzu
• Legenda o zasypanej złotej karocy
• Legenda o zatopionym kościele
• O lubickim karczmarzu
• O babie, co czary rzucała
• Ojciec chrzestny
• Zaginione kaplice
• O przyrodzie przy Wilczym Młynie
• O złodzieju przyłapanym u Treibera
• Żalosięboże
• Historia chełmżyńskiego kubka
• Błogosławiona Juta - siostra ubogich
• Jak święta Rozalia zarazę pokonała
• Pierwsze pouczenie z Młyńca
• Uwolnienie królewskiej Estery

Salman Rushdie - Czarodziejka z Florencji

 

Salman Rushdie

Czarodziejka z Florencji

Przełożył Jerzy Kozłowski

Dom Wydawniczy Rebis

Poznań 2008

Sygnatura MAG 282112

Bardzo dobrze napisana opowieść przypominająca egzotyczne baśnie.

Akcja rozgrywa się w dwóch miejscach, które przeżywają w XVI wieku swoją świetność.

Pierwszym jest włoska Florencja, drugim indyjskie Fatehpur Sikri - stolica Wielkich Mogołów.

Główną osią opowieści jest historia zapomnianej księżniczki, której na poły legendarne losy splatają Europę z Azją, Wschód z Zachodem.

We Florencji bohaterami opowieści są trzej przyjaciele Antonino Argalia (kondotier i awanturnik), Niccolo "il Machia" (Machiavelli) i Ago Vespucci (niższy urzędnik i dostawca wina).

W Indiach poznajemy bliżej władcę Akbara Wielkiego oraz cudzoziemca Mogora dell'Amore.

Wartość książki nie polega jednak na oddaniu realiów historycznych - chociaż autor bardzo starannie wykorzystał wiele naukowych opracowań.

Powieść urzeka przede wszystkim swoją płynną narracją, potoczystą gawędą, bogatym językiem, feerią opisów, egzotyką, bajkowością, różnorodnością postaci i charakterów, rozmaitością wątków.

Autor przeplata to co rzeczywiste z tym co baśniowe, czaruje czytelnika i coraz mocniej wciąga w opowieść.