Kolej wąskotorowa na Pałukach

 

Kolej wąskotorowa na Pałukach

Tekst: Jerzy Pawłowski
Opracowanie: Monika Andruszkiewicz

Wydawca: Stowarzyszenie Rozwoju Powiatu Żnińskiego

Bydgoszcz, Żnin 2009

Sygnatura SIRr XIX/21

Książka poświęcona jest najsłynniejszej w Polsce kolejce wąskotorowej - 12 km trasie między Żninem a Gąsawą.

Opracowanie podzielone zostało na cztery rozdziały.

I - Od Kleinbahn Znin do Żnińskiej Kolei Powiatowej Sp. z o.o.

Rozdział poświęcony jest historii kolei wąskotorowej.

Jej uroczyste otwarcie nastąpiło 1 lipca 1894 roku.

Długość torów w 1915 roku wynosiła 90,7 km.

II - U stóp ruin Krwawego Diabła Weneckiego

Rozdział dotyczy Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji.

Muzeum otwarto 8 października 1972 roku.

Zgromadzono tam 17 parowozów.

III - Pociągiem turystycznym Żnińskiej Kolei Powiatowej ze Żnina do Gąsawy

W rozdziale szczegółowo opisano przebieg trasy Żnin - Wenecja - Biskupin - Gąsawa.

IV - Książę Pałuckich Przewodników, Pałucki Bard...

Ostatni rozdział prezentuje sylwetkę Leona Lichocińskiego.

Książka jest bogato ilustrowana.

Społeczna działalność księży katolickich Pałuk i Krajny w XIX i XX wieku

 

Społeczna działalność księży katolickich Pałuk i Krajny w XIX i XX wieku

redakcja: Kamila Czechowska

Wydawca: Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna w Szubinie

Szubin 2010

Sygnatura SIRr XXXIV/206

Książka zawiera materiały z piątej sesji popularnonaukowej, która odbyła się 8 września 2010 roku w Murach Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna w Szubinie.

Obok Muzeum Ziemi Szubińskiej, współorganizatorem konferencji było Urząd Miasta Szubin oraz Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego.

W książce opublikowano pięć referatów.

1. ks. dr hab. Leszek Wilczyński - Ksiądz społecznik w Wielkopolsce w czasie od poł. XIX w. do odzyskania niepodległości

2. Kamila Czechowska - Ks. radca Ludwik Sołtysiński (1846-1928), patron Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 w Szubinie (zarys biografii)

3. Sławomir Łaniecki - Życie i działalność duszpasterska oraz społeczna ks. Ignacego Gepperta w Nakle nad Notecią (przyczynek do biografii)

4. dr hab. Sławomir Kamosiński - Formy społecznej działalności parafii katolickich w XIX i XX wieku na przykładzie parafii św. Wojciecha w Sadkach

5. Piotr Stanisław Adamczewski - Rola i znaczenie społeczno-niepodległościowej działalności duchowieństwa katolickiego parafii rynarzewskiej w okresie zaboru pruskiego

Pałuki : powiat Żniński w obiektywie

 

Pałuki : powiat Żniński w obiektywie

Wydawcy:

Starostwo Powiatowe w Żninie 

Wydawnictwo KRD w Bydgoszczy

Żnin 2021

Sygnatura SIRr V/78

Pałuki leżą na pograniczu Kujaw i Wielkopolski.

W regionie znajduje się blisko 130 jezior, podmokłe łąki, łukowato wygięte wzgórza.

Powiat Żniński zachwyca różnorodnością urokliwych krajobrazów z licznymi wzniesieniami, lasami i jeziorami.

W dolinach rzek Gąsawki, Wełny i Noteci znajduje się ciąg jezior rynnowych oraz leśne kompleksy stanowiące ostoję wielu gatunków roślin i zwierząt.

Album przybliża uroki Pałuk, zachęca do odwiedzenia tej niezwykłej krainy w wielu osobliwych miejsc.

Wśród atrakcji turystycznych można wymienić:

- niepowtarzalny klimat grodu w Biskupinie

- owianą legendami Wenecję

- uroczą kolejkę wąskotorową

- zapierająca dech rezydencje w Lubostroniu

- zabawy westernowe w Bożejewiczkach

- prehistoryczne dinozaury w Rogowie

II wojna światowa na Pałukach i Krajnie

 

II wojna światowa na Pałukach i Krajnie przez pryzmat miejsc pamięci

redakcja Kamila Czechowska

Wydawca: Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna

Szubin 2009-2010

Sygnatura SIRr VIb/8-84

Książa zawiera referaty wygłoszone podczas IV sesji popularnonaukowej pod tytułem "II wojna światowa na Pałukach i Krajnie przez pryzmat miejsc pamięci narodowej".

Głównym tematem konferencji były miejsca uświęcone krwią polskich obywateli Pałuk i Krajny, którzy jesienią 1939 r. padli ofiara niemieckiego okupanta.

Miejscami egzekucji były miejskie rynki i place, ściany budynków administracji, lasy, rozstaje dróg, cmentarze żydowskie.

W książce opublikowano następujące artykuły:

- Zbigniew Biegański - Dramat września 1939 r. Refleksje i uwagi

- Alojzy Szudrowicz - Terror hitlerowski w Kcyni - miejsca pamięci

- Kamila Czechowska - Cmentarz żydowski w Szubinie miejscem masowych egzekucji na Polakach jesienią 1939 r.

- Piotr S. Adamczewski - Eksterminacja polskiej ludności parafii katolickiej pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Rynarzewie w latach 1939-1944

- Mariola Polańska - Miejsca masowych egzekucji jesienią 1939 r. w Łabiszynie i Barcinie

- Sławomir Łaniecki - Miejsca kaźni pierwszych miesięcy okupacji 1939 r. na Krajnie

Waldemar Dolata - Od Wełny po Noteć : osobliwości przyrody Pałuk i powiatu żnińskiego

Waldemar Dolata

Od Wełny po Noteć
Osobliwości przyrody Pałuk i powiatu żnińskiego

 Wydawca: Hufiec "Pałuki" w Żninie

Żnin 2009

Sygnatura SIRr XII/72

Album ze zdjęciami przyrodniczymi poświęcony jest bogactwu krajobrazu, flory i fauny Pałuk.

Region leży miedzy dwiema rzekami - Wełną na południu i Notecią na północy i wschodzie.

Pałuki obejmują obszar położony  na terenie sześciu powiatów: żnińskiego, nakielskiego, gnieźnieńskiego, wągrowieckiego, chodzieskiego i mogileńskiego.

Region charakteryzują liczne jeziora i lasy.

Jeziora połączone są rzekami, co ułatwia uprawianie turystyki wodnej.

Rzeźbę terenu tworzą liczne wzniesienia porozcinane dolinami rzecznymi.

Na Pałukach doliczono się 130 jezior.

Atrakcją powiatu żnińskiego jest Pałucka Pętla Kajakowa, która liczy aż 115 km.

Osobliwością regionu są kamieniołomy i hałdy stanowiące pozostałość po eksploatacji wyrobisk wapiennych.

Fotografie w albumie ukazują zwierzęta i rośliny z pałuckich lasów, łąk i akwenów wodnych.

Na zdjęciach znalazły się również pomniki przyrody, parki i rezerwaty.

Całość przeplata tekst pełen interesujących ciekawostek.

Marek Weckwerth - Wschodnia Wielkopolska (Pałuki)

Marek Weckwerth

Wschodnia Wielkopolska (Pałuki)

Cz. 1-2

Wydawca: Gazeta Pomorska Media 

Bydgoszcz 2008

Sygnatura SIRr XIII/166-167

Przewodnik turystyczny po Pałukach opisuje największe atrakcje regionu:

- Kruszwica - Mysia Wieża

- Warzymowo - rozlewiska na szlaku Gopło-Warta

- Skulsk - słynąca cudami figura piety Matki Bożej Bolesnej

- Mogilno - klasztor benedyktynów założony jeszcze w XI wieku

- Strzelno - romańska Rotunda św. Prokopa

- Trzemeszno - barokowa bazylika z relikwiami św. Wojciecha

- Pakość - Kalwaria Pakoska

- Łabiszyn - Kościół św. Mikołaja

- Jabłonowskie Góry - morenowe wzniesienia liczące ponad 100 m

- Lubostroń - pałac rodu Skórzewskich

- Okolice Szczepanowa - bogate w lasy i jeziora

- Foluska Struga - przepływa przez długi ciąg rynnowych jezior - atrakcja dla kajakarzy

- Gąsawka - pozwala przepłynąć kajakiem przez Gąsawę, Biskupin, Wenecję i Żnin

- Wenecja - Muzeum Kolei Wąskotorowej

- Żnin - stolica Pałuk

- Szubin - kościoły sw. Marcina i św. Andrzeja Boboli

- Chobielin - XIX-wieczny młyn nad Starą Notecią

- Chełmiankami - najwyższe pagórki na Pałukach

- Grocholin - dwór obronny

- Kcynia - barokowy kościół i klasztor Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

- Wągrowiec - leży nad rzeką Wełną - drogą każdemu miłośnikowi kajakarstwa

Przewodnik jest bogato ilustrowany i opisuje jeszcze więcej atrakcji Pałuk

Gąsawa - malownicza gmina na Pałukach

 

Gąsawa
Malownicza gmina na Pałukach
Historia, gospodarka, kultura, turystyka

Wydawca: Gminny Zespół Oświaty Kultury i Kultury Fizycznej

Gąsawa 2008

Sygnatura SIRr VIII/In-152

Monografia poświęcona Gminie Gąsawa powstała dzięki zaangażowaniu kilkudziesięciu autorów, lokalnych patriotów i miłośników Gąsawy, którzy studiowali zapisy w archiwalnych dokumentach, opracowaniach i wspomnieniach.

Monografia przedstawia przeszłość oraz teraźniejszość Gminy Gąsawy.

O miejscowości wspomina już dokument papieski z 1136 roku.

W książce opisano wspaniałe miejscowe świątynie, szkoły, organizacje społeczne, gospodarcze, rolnicze, bogatą kulturę, sportowe sukcesy mieszkańców.

Dzięki opracowaniu poznamy kościoły parafialne w Gąsawie, Chomiąży Szlacheckiej i Ryszewku.

Poznamy działalność Urzędu Gminy, Towarzystwa Przemysłowego, Banku Spółdzielczego, kółek rolniczych, Spółdzielni "Samopomoc Chłopska", organizacji kobiecych, organizacji kombatanckich, Ochotniczej Straży Pożarnej, Ośrodka Zdrowia, Ligi Obrony Kraju, Polskiego Związku Wędkarskiego.

Zapoznamy się również z działalnością Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" oraz historią hokeja na trawie w Gminie Gąsawa.

Autorzy przedstawili również szeroki wachlarz przedsięwzięć organizowanych przez Gminny Ośrodek Kultury.

Gmina Gąsawa może się również pochwalić atrakcjami turystyczno-krajobrazowymi i zabytkami, w jakie obfituje region Pałuk i Kraina Jezior.

Na terenie gminy odbywa się coroczny festyn archeologiczny w Biskupinie.

Książkę zamyka wybór legend pałuckich.

Wydawnictwo wyróżnia się zachwycającą szata graficzną oraz wieloma fotografiami, tak archiwalnymi, jak i współczesnymi.

Feliks Malinowski - Diabeł Wenecki i inne legendy pałuckie

 

Feliks Malinowski

Diabeł Wenecki i inne legendy pałuckie

Wydanie XI

Sygnatura SIRR XXXIIb/118

Feliks Malinowski jest autorem i wydawcą zbioru dwudziestu dwóch legend z okolic Żnina.

Legendy i opowiastki ludowe są elementem dziedzictwa kultury regionalnej.

Źródłem inspiracji do tworzenia podań są bardzo często wyróżniające się formy krajobrazu, zdarzenia historyczne, wierzenia i zabobony, pragnienie sprawiedliwości i dostatniego życia, odwieczna walka dobra ze złem.

W zbiorze znalazły się następujące legendy z obszaru Pałuk:

1. Diabeł Wenecki
2. Zatopiona osada w Biskupinie
3. Annowski kamień
4. Tajemnica Jeziora Świętego
5. Jezioro Skrzynka
6. Łosia Góra
7. Pływająca wyspa
8. Duch w foluskim młynie
9. Jezioro nieszczęśliwych kochanków
10. Źródełko św. Huberta
11. Zatopione wesele w Jeziorze Kierzkowskim
12. Powstanie nazwy wsi Oćwieka
13. Góra Turka
14. Powstanie nazwy wsi Gościeszyn
15. Rogowska grobla
16. Opowieść dębu w Reczu
17. Wyspa czarownic na Jeziorze Tonowskim
18. Zatopiony Żnin
19. Skrzaty na Wilczkowskich Górach
20. Cud w kaplicy ojców karmelitów w Kcyni
21. Jak powstał herb Szubina
22. Wzgórze Świętego Wojciecha w Barcinie

Józef Łepkowski - O zabytkach Kruszwicy, Gniezna i Krakowa oraz Trzemeszna, Rogoźna, Kcyni, Dobieszewka, Gołańczy, Żnina, Gąsawy, Pakości, Kościelca, Inowrocławia, Strzelna i Mogilna

 

Józef Łepkowski

O zabytkach Kruszwicy, Gniezna i Krakowa oraz Trzemeszna, Rogoźna, Kcyni, Dobieszewka, Gołańczy, Żnina, Gąsawy, Pakości, Kościelca, Inowrocławia, Strzelna i Mogilna

Kraków 1866

Sygnatura MAG WF 1950

ózef Łepkowski (1826-1894) był krakowskim archeologiem i historykiem.

Jako pierwszy w Polsce profesor archeologii objął nowoutworzoną katedrę archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Pełnił również funkcję Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Foto: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/204664

W 1863 roku Józef Łepkowski odbył wyprawę naukową do Wielkopolski, na Kujawy i Pałuki.

Odwiedził Rogoźno, Kcynie, Dobieszewko, Gołańcz, Żnin, Gąsawę, Pakość, Kościelec, Inowrocław Gopło, Kruszwicę Strzelno i Mogilno.

Rok wcześniej odwiedził Gniezno i Trzemeszno.

Książka "O zabytkach Kruszwicy, Gniezna i Krakowa oraz Trzemeszna, Rogoźna, Kcyni, Dobieszewka, Gołańczy, Żnina, Gąsawy, Pakości, Kościelca, Inowrocławia, Strzelna i Mogilna" zawiera relacje z tych podroży.

Przeczytać w niej możemy obszerne opisy miast, zabytków i historycznych pamiątek.

Niedziałkowska-Dobaczewska : droga do Żnina

 

Barbara Filipiak 

Wanda Niedziałkowska-Dobaczewska
Droga do Żnina

Wydawca: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Żninie

Żnin 2017

Sygnatura SIRr  IIIB/Niedziałkowska Wanda

Wanda Dobaczewska  (1892-1980) to literatka, patriotka, działaczka społeczna, ofiara nazistowskiego terroru, regionalistka Pałuk.

Urodziła się w Twerze w Rosji.

Przeszła piekło obozu w Ravensbrück.

Była wilnianką, ale od 1951 roku swoje życie związała z Żninem.

Należy do najwybitniejszych żninian za sprawą swych książek: "Człowiek, którego nazywano diabłem", "Kamienica za Ostrą Bramą", "Kobiety z Ravensbrück", "Korzenie", "Nikt nie jest winien", "Społeczeństwo nie z tej ziemi", "Tam gdzie się serca palą...", "Zwycięstwo Józefa Żołądzia".

Szczególnie bliska czytelnikom jest jej  "Złota studzienką" - zbiór opowiadań dla dzieci.

Biografia odtwarza koleje życia bohaterki.

Książka jest starannie udokumentowana.

Opiera się na osobistych dziennikach pisarki, jej listach, wspomnieniach rodziny i przyjaciół.

Nie brakuje w niej wielu starych fotografii i dokumentów.

Projektowany Pałucki Park Krajobrazowy

 

Projektowany Pałucki Park Krajobrazowy
W oczach przyrodników, samorządowców i mieszkańców

Pod redakcją: Janiny Drążek,
Juliana Chmiela, Michała Kupczyka

Stowarzyszenie Ekologiczne
w Barcinie

Barcin 2012

Sygnatura SIRr XII/52

Książka jest owocem III Konferencji Naukowo-Dydaktycznej "Projektowany Pałucki Park Krajobrazowy w oczach przyrodników, samorządowców i mieszkańców", jaka odbyła się 21 listopada 2011 roku w Pałacu w Lubostroniu.

Wydawnictwo zawiera 25 artykułów poświęconych przyrodzie Pałuk.

Autorzy zwrócili uwagę na rozmaite aspekty przyrodnicze, takie jak na przykład ochrona krajobrazu, zrównoważony rozwój, zarządzanie zasobami przyrodniczymi, geologia, torfowiska, zbiorniki wodne, walory turystyczne, szata roślinna, parki dworskie i miejskie, nauczanie przyrody, formy ochrony przyrody.

Wydawnictwo jest dowodem na energiczną działalność Stowarzyszenia Ekologicznego w Barcinie, za którego to sprawą wśród mieszkańców regionu, władz samorządowych i środowisk naukowych coraz więcej zwolenników zyskuje idea utworzenia Pałuckiego Parku Krajobrazowego.

Nad rzeką Noteć - o przyrodzie i kulturze okolic Barcina, Łabiszyna, Pakości

 

Nad rzeką Noteć
O przyrodzie i kulturze okolic Barcina, Łabiszyna, Pakości

Pod redakcją Janiny Drążek, Juliana Chmiela, Michała Kupczyka

Wydawca:
Stowarzyszenie Ekologiczne w Barcinie

Barcin 2008

Sygnatura SIRr XII/50

Barcin, Łabiszyn i Pakość to miasta położone na pograniczu Kujaw i Pałuk, na Szlaku Piastowskim.

Przedmiotem opracowania jest przyroda, historia i kultura obszaru, obejmującego 42 km odcinek Noteci od Pakości do Antoniewa wraz z przyległym terytorium.

Wykaz referatów:

1. Julian Chmiel - Lokalizacja administracyjna i przyrodnicza
2. Mieczysław Wojtasik - Geologia, geomorfologia i gleby
3. Elwira Jutrowska, Jacek Goszczyński - Wody powierzchniowe
4. Julian Chmiel - Klimat
5. Kazimierz Tobolski, Mariusz Gałka - Historia szaty roślinnej zapisana w torfach
6. Julian Chmiel - Szata roślinna
7. Michał Kupczyk, Piotr Indykiewicz - Świat zwierząt
8. Julian Chmiel - Waloryzacja środowiska przyrodniczego
9. Janina Drążek, Julian Chmiel - Przyroda wartością ponadczasową
10. Janusz Ostoja-Zagórski - Pradzieje ziemi nadnoteckiej od Pakości po Łabiszyn
11. Janina Drążek, Ludwika Adamczyk - Rzecz o historii i zabytkach trzech nadnoteckich miast i okolicznych miejscowości

Publikacja ma charakter popularno - naukowy.

Posiada bogatą szatę fotograficzną, godną formy albumowej.

Uzupełnieniem opracowania jest wyczerpująca bibliografia.

Przewodnik turystyczny - powiat żniński

 

Przewodnik turystyczny
Powiat żniński

Wydanie II

Wydawca:
Starostwo Powiatowe w Żninie

Żnin 2010

Sygnatura SIRr XIII/139

Książka jest bogato ilustrowana.

Fotografie wykonali Monika Andruszkiewicz, Waldemar Dolata, Mariusz Kazik MAB, Łukasz Kwiatkowski, Agnieszka Małecka, Marek Pogorzały, Joanna Rynarzewska, Tomasz Goc, Feliks Malinowski, Jacek Sytek,  Michał Woźniak, Rajmund Karolak.

Zawiera również zdjęcia z archiwum Starostwa Powiatowego w Żninie, Urzędu gminy w Rogowie, Muzeum Archeologicznego w Biskupinie, Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie, Żnińskiej Kolei Powiatowej.

Przewodnik przybliża region etnograficzno - historyczny: Pałuki.

Czytelnik otrzymuje kompletną informacje turystyczną obejmująca powiat żniński.

Jest to niezwykle rzetelne kompendium wiedzy.

Pierwsza część opracowania zawiera opisy proponowanych turystom tras.

Najpierw prezentowane są jednodniowe propozycje spędzenia czasu.

Zaproponowano wędrówkę śladami prehistorii, szlakiem muzeów, szlakiem pałuckich kościołów, szlakiem dworów i pałaców, szlakiem wybitnych pałuczan.

Nie zapomniano o możliwości obcowania z naturą, jaką dają rezerwaty przyrody:

• Rezerwat "Ostrów Pszczółczyński"
• Rezerwat "Źródła Gąsawki"
• Rezerwat "Długi Bród"
• Rezerwat "Mięcierzyn"

Następnie opisano szlaki piesze:

• Szlak piastowski - 28,7 km
• Szlak wenecki  - 2 km
• Szlak Leszka Białego - 21 km
• Szlak pałucki - 32 km
• Szlak nad Wełną - 15, 2 km

Kolejno zaprezentowano szlaki rowerowe:

• Pałucki Szlak Rowerowy - 75 km
• Szlak "Pałuckie krajobrazy" - 67 km
• Szlak rowerowy z Barcina do Gołąbek - 35 km
• Janowiecki Szlak Rowerowy - 29 km

Potem przedstawiono szlaki kajakowe:

• Szlak "Starej Baśni" - 74 km
• Pałucka Pętla Kajakowa - 115 km
• Szlak kajakowy rzeki Wełny - 115 km

W końcu autorzy przewodnika zaproponowali trasy turystom, pragnącym spędzić na Pałukach cały weekend:

• I trasa - Spacerem po Żninie
• II trasa - Drogami i duktami w stronę rubieży Pałuk
• III trasa - Poznajemy środkowe Pałuki

Druga część przewodnika zawiera następujące rozdziały:
- Turystyka szkolna
- Zobacz to koniecznie
- Co jeszcze warto zobaczyć
- Kalendarz imprez stałych, cyklicznych
- Życie kulturalne
- Rekreacja i aktywny wypoczynek
- Baza gastronomiczna
- Baza noclegowa
- Niezbędnik teleadresowy

Przewodnik jest bogato ilustrowany.

Zawiera również mnóstwo mapek i planów.

Publikacja została wykonana i sfinansowana przez Starostwo Powiatowe w Żninie według koncepcji Wydziału Promocji i Rozwoju Lokalnego

Mój słownik gwary pałuckiej - Mirosław Kaźmiyrz Binkowski

 

Mój słownik gwary pałuckiej
uzupełniony o nowe wydanie zbioru wierszy i felietonów
Mój downiejszy Żnin

Mirosław Kaźmiyrz Binkowski

Wydawnictwo Dominika Księskiego WULKAN

Żnin 2009

Sygnatura SIRr XXVIII/38

Gwara pałucka należy do dużej rodziny gwar dialektu wielkopolskiego.

"Mój słownik gwary pałuckiej" jest owocem dziesięciu lat pracy, gromadzenia materiału i opracowywania go.

Zawiera bogaty zbiór słownictwa i związków wyrazowych, przykłady użycia ich w kontekstach oraz omówienie osobliwości wymowy, odmiany gramatycznej, a także specyfiki regionalnych form imion i nazwisk.

Słownik pięknie przypomina, że gwara nie jest językiem zepsutym, lecz jego odmianą.

Dodatkowym walorem edycji jest zbiór wierszy i felietonów "Mój downiejszy Żnin", dołączony jako przykład literackiego użycia gwary.

W zbiorze tym mamy nawet zamieszczone nuty piosenki "Jo to mom szplina na punkcie Żnina" - muzyka Zofia Krzyżaniak, słowa Mirosław Kaźmiyrz Binkowski.

Słownik ubarwiają ponadto zabawne rysunki Tadeusza Rucińskiego.