Sieć agenturalno-informacyjna powiatu sępoleńskiego w latach 1945-1954

 

Adam Węsierski

Sieć agenturalno-informacyjna powiatu sępoleńskiego w latach 1945-1954. [T]. 4 

Wydawca: Machina Druku

Toruń 2021

Sygnatura SIRr VIII/In-Sępólno-Krajeńskie-3

Dr Adam Węsierski jest cenionym badaczem dziejów Borów Tucholskich, którym poświecił ponad 50 książek oraz przeszło 200 artykułów.

W Książnicy Kopernikańskiej dostępne są następujące jego prace:

• 750 lat parafii pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej i miejscowości Śliwice 
• Dawna i współczesna rodzina śliwicka w fotografii
• Dzieje parafii św. Katarzyny w Śliwicach w czasach zaboru pruskiego (1870-1920) 
• Gmina Kęsowo : historia, struktura i tradycje rybactwa /
• Ks. dr Stanisław Sychowski 1869-1921 /
• Ksiądz Erhard Staniszewski co kochał swą ziemię i bliźnich szanował
• Ksiądz proboszcz Jan Mazella, budowniczy kościoła w Jeleńczu 
• Leksykon historyczny śliwickich wsi 
• Manifestacje patriotyczne mieszkańców powiatu tucholskiego z okazji odzyskania niepodległości 
• Osobliwości Śliwic 
• Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Chojnicach w latach 1945-1954 : powstanie, struktura, kadry
• Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Sępólnie Krajeńskim w latach 1945-1954 : powstanie, struktura, kadry
• Przeszłość śliwickich wsi w faktach i fotografii
• Sekrety sołectw gminy Śliwice 
• Sensacje i sekrety powiatu chojnickiego sępoleńskiego i tucholskiego
• Sieć agenturalno-informacyjna powiatu sępoleńskiego w latach 1945-1954.
• Sieć agenturalno-informacyjna powiatu tucholskiego w latach 1945-1954. 
• Śliwicki słownik biograficzny. 
• Studia z dziejów Tucholi i powiatu. 
• Świadectwo żarliwej wiary ojców naszych 
• Szkice z dziejów Tucholi i powiatu
• Szkice z dziejów Tucholi i powiatu w dwudziestoleciu międzywojennym. 
• Toksyczna agentura. 
• Za mundurem panny sznurem 

Książka "Sieć agenturalno-informacyjna powiatu sępoleńskiego w latach 1945-1954" prezentuje wyniki badań nad komunistycznym aparatem bezpieczeństwa w Sępólnie Krajeńskim.

W szczególności opracowanie dotyczy tajnych współpracowników Urzędu Bezpieczeństwa.

Książka podzielona jest na trzy rozdziały.

Rozdział I "Budowa zrębów sieci agenturalno-informacyjnej w latach 1945-1949 na ziemi sępoleńskiej" przybliża strategie werbunku osobowych źródeł informacji, wymienia kategorie agentury i kreśli metody pracy funkcjonariuszy sępoleńskiej bezpieki z podległymi informatorami.

W Rozdziale II "Oczy i uszy sępoleńskiego aparatu terroru w latach 1950-1954 na tle innych powiatów województwa bydgoskiego" autor przyjrzał się kategoriom agentury, jej dyslokacji w poszczególnych referatach oraz jej roli w dezintegracji i kontroli przestrzeni społecznej w powiecie sępoleńskim.

Ostatni Rozdział "Rozpracowanie sieci agenturalno-informacyjnej" przedstawia w formie biogramów sylwetki agentów i tajnych współpracowników UB.

Mirosław Pietrzyk, Patryk Pleskot - W cieniu Kaina. Ofiary aparatu represji na terenie Inowrocławia i okolic w okresie PRL

 

Mirosław Pietrzyk
Patryk Pleskot

W cieniu Kaina.
Ofiary aparatu represji na terenie Inowrocławia i okolic w okresie PRL

Wydawca: NSZZ "Solidarność". Region Toruńsko-Włocławski. Oddział Inowrocław

Inowrocław 2018

Sygnatura SIRr IIIA/125

Książka poświęcona jest ofiarom komunistycznego aparatu represji w Inowrocławiu i okolicach.

W latach 1945-1984 straciło życie 18 osób.

Autorzy do aparatu represji i terroru zaliczyli Urząd Bezpieczeństwa, Służbę Bezpieczeństwa, Informacje Wojskową, Służbę Więzienną, Milicję Obywatelską wydziały finansowe miejskich, powiatowych, wojewódzkich rad narodowych.

Szczególne nasilenie terroru miało miejsce w latach stalinowskich i w okresie stanu wojennego, kiedy działali "nieznani sprawcy".

Część zgonów miała charakter naturalny, ale przyczyniły się do nich nienormalne warunki egzystencji.

Zdarzały się samobójstwa.

W książce znalazły się obszerne biografie następujących osób:

1. Michał Harenda
2. Wincenty Mücke
3. Leon Boliński
4. Władysław Raczyński
5. Wojciech Lewandowski
6. Aureliusz Nowacki
7. Antoni Piątek
8. Antoni Bystrzycki
9. Hieronim Gniewkowski
10. Wanda Rostek
11. Zbigniew Rostek
12. Maria Filemonowicz
13. Maria Kolska
14. Stanisław Lisiecki
15. Irena Kotulska
16. Brunon Baesel
17. Jarosław Brejza
18. Piotr Bartoszcze

Wojciech Polak - Trudne lata przełomu

 

Wojciech Polak

Trudne lata przełomu
Szkice z historii najnowszej 

Oficyna Wydawnicza FINNA

Gdańsk 2006

Sygnatura SIRr VIb/9-51

Prof. dr hab. Wojciech Polak od wielu lat prowadzi badania na temat historii najnowszej, dotyczące lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych w Toruniu i regionie.

Interesuje się działalnością opozycji demokratycznej i prześladowaniami ze strony Służby Bezpieczeństwa i władz komunistycznych.

Opracowanie "Trudne lata przełomu" jest zbiorem szkiców poświęconych NSZZ Solidarność i Niezależnemu Zrzeszeniu Studentów i ich zmaganiom z esbeckim aparatem represji.

Spis treści:

1 - Kilka uwag na temat historii "zupełnie najnowszej"

2 - Marian Rejewski w optyce władz bezpieczeństwa PRL

3 - Grudziądzki czerwiec 1976 r. w świetle dokumentów SB

4 - Esbeckie przygotowania do juwenaliów

5 - Działania Służby Bezpieczeństwa wobec opozycji demokratycznej w Toruniu w latach 1976-1980

6 - Rozmowa o gospodarce

7 - Sierpień 1980 r. w Toruniu i województwie toruńskim

8 - Kryzysy polityczne w okresie 16 miesięcy działania legalnej "Solidarności"

9 - Ojciec Święty Jan Paweł II wobec Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" (1980-1989)

10 - "Zadyma" której nie było. O pewnej akcji prewencyjnej toruńskiej milicji i Służby Bezpieczeństwa w 1981 r.

11 - Operacja "Jodła" w Toruniu

12 - Humor i satyra niezależna w okresie stanu wojennego i w latach następnych jako odpowiedź na propagandę władz i sposób politycznej kontestacji

13 - Działania Służby Bezpieczeństwa wymierzone przeciwko praktykom religijnym i aktywności społecznej Kościoła w Toruniu i województwie toruńskim (13 XII 1981 - 4 VI 1989)

14 - Toruńskie watki i echa sprawy księdza Jerzego Popiełuszki

Waldemar Rozynkowski - Szlak męczeństwa bł. ks. Jerzego Popiełuszki

 

Dk. Waldemar Rozynkowski

Szlak męczeństwa bł. ks. Jerzego Popiełuszki

Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Toruń 2017

Sygnatura IIIB/Popiełuszko Jerzy

Książka "Szlak męczeństwa bł. ks. Jerzego Popiełuszki" poświęcona jest śmierci i pamięci o bł. ks. Jerzym Popiełuszce.

Ostatnia męczeńska droga ks. Popiełuszki wiodła  przez nasz kujawsko-pomorski region - od Bydgoszczy, przez Górsk i Toruń, do Włocławka.

Dziś szlak ten jest przemierzany przez wielu pielgrzymów.

W książce znajdziemy jednak najpierw informacje o domu rodzinnym błogosławionego w Okopach koło Suchowoli.

Przeczytamy o studiach w seminarium, służbie wojskowej, święceniach kapłańskich.

Bł. ks. Jerzy Popiełuszko już 31 sierpnia 1980 roku odprawił mszę św. dla strajkujących w Hucie Warszawa.

Tak rozpoczęła się jego działalność w Duszpasterstwie Ludzi Pracy, która uczyniła go znanym w całej Polsce.

Od 1982 roku był jednak już stale inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa.

Męczeńska droga ks. Popiełuszki rozpoczęła się 19 października 1984 roku w Bydgoszczy, gdzie odprawił swoją ostatnią mszę św.

W drodze powrotnej do Warszawy został w miejscowości Górsk uprowadzony przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa.

W Toruniu podjął jeszcze próbę ucieczki.

We Włocławku ciężko pobity i skrępowany ksiądz został wrzucony z zapory do Wisły.

Wbrew intencjom zabójców bł. ks. Jerzego Popiełuszki, męczeńska śmierć kapłana stała się źródłem inspiracji dla społeczeństwa, które na wiele sposobów starało się uczcić pamięć o zamordowanym i zachować związane z nim ślady pamięci.

W książce opisano dokładnie "Szlak męczeństwa bł. ks. Jerzego Popiełuszki" położony w województwie kujawsko-pomorskim oraz miejsca pamięci na szlaku, polecane pielgrzymom i turystom w Bydgoszczy, Górsku, Toruniu i Włocławku.

Jerzy Lesław Ordan - Wiosenne przesilenie

 

Jerzy Lesław Ordan

Wiosenne przesilenie

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Toruń 2013

Sygnatura MAG 297552

Jerzy Lesław Ordan (rocznik 1934) jest absolwentem polonistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Był kierownikiem Literackim Państwowego Teatru Lalki i Aktora "Baj Pomorski w Toruniu".

Pracował jako nauczyciel, bibliotekarz, dziennikarz.

Był współzałożycielem miesięcznika "Przegląd Artystyczno-Literacki", który ukazywał się w Toruniu w latach 1992-2001.

Został uhonorowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego srebrnym medalem "Gloria Artis".

Debiutował w 1959 roku.

Jest autorem wielu tomików poetyckich oraz powieści.

W Książnicy Kopernikańskiej dostępnych jest szereg jego książek:

• 100 lat Towarzystwa Śpiewu "Halka" w Bydgoszczy 1883-1983 / [aut. Jerzy Lesław Ordan]. - Bydgoszcz : Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1983.
• Chłopiec / Jerzy Lesław Ordan. - Gdańsk : Wydawnictwo Morskie, 1984.
• Coraz gęściej od komunikatów : (wybór z lat 1960-2006) / Jerzy Lesław Ordan. - Toruń ; Łysomice : Dom Wydawniczy Duet, 2008.
• Informator Stowarzyszenia Pisarzy Polskich Oddział Bydgosko-Toruński / [red. Jerzy L. Ordan ; współpraca Jerzy Rochowiak]. - Bydgoszcz ; Toruń : Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury, 1999.
• Jakby kto chciał wiedzieć / Jerzy Lesław Ordan. - Gdańsk : Wydaw. Morskie, 1977.
• Jeszcze jedno lato / Jerzy Lesław Ordan. - Olsztyn ; Białystok : Pojezierze, 1982.
• Jeziora niespokojne / Jerzy Lesław Ordan. - Gdańsk ; Bydgoszcz : Wydawnictwo Morskie, 1972.
• Już po południu / Jerzy Lesław Ordan. - Warszawa : Czytelnik, 1980.
• Nasze długie cienie / Jerzy Lesław Ordan. - Toruń : Wydawnictwo Adam Marszałek, cop. 2000.
• Państwowy Teatr Lalki i Aktora "Baj Pomorski" w Toruniu : dwudziestopięciolecie 1945-1970 / [red. Jerzy Lesław Ordan]. - Toruń : "Baj Pomorski", 1972.
• Pieśń o rzece : fragmenty / Jerzy Lesław Ordan. - Toruń : "Od Nowa", 1975.
• Poza rzeczy / Jerzy Lesław Ordan. - Warszawa : "Iskry", 1967.
• Późna podróż / Jerzy Lesław Ordan ; [oprac. graf. Łukasz Płotkowski]. - Bydgoszcz : Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1991 .
• Rekolekcje / Jerzy Lesław Ordan. - Gdańsk ; Bydgoszcz : Wydaw. Morskie, 1975.
• Wiosenne przesilenie / Jerzy Lesław Ordan. - Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2013.
• Z podziemia / Jerzy Lesław Ordan. - Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.

"Wiosenne przesilenie" to wyjątkowa powieść.

Jej akcja rozgrywa się w Toruniu wśród studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Opisuje Polskę lat 1952-1956.

Tematem książki jest stalinizm i jego oddziaływanie na młodych ludzi.

Poznajemy Polskę czasów wszystko widzącego i słyszącego Urzędu Bezpieczeństwa, obowiązkowych dostaw produktów rolnych, masowych akcji zbierania stonki, przodowników pracy, młodzieży zorganizowanej w Służbie Pracy.

Na Uniwersytecie był to czas indoktrynacji marksistowskiej, zebrań kolektywów, podporządkowania nauki wykładni ideologicznej.

Jednocześnie studenci toczyli życie normalnych młodych ludzi.

Bawili się, uczyli, zakochiwali.

Wielu z nich angażowało się w agitacje socjalistyczną.

Inni nawet jeśli byli sceptyczni, stopniowo byli wchłaniani przez otaczającą ich rzeczywistość.

Książka jest bardzo ciekawa, porusza trudny i nieatrakcyjny temat.

Opisuje czasy biedne, smutne, szare, straszne.

Ale powieść nas wciąga.

Przywiązujemy się do głównego bohatera i z uwagą śledzimy jego opowieść.

Gorąco polecamy.

Wojciech Polak, Sylwia Galij-Skarbińska - Historia jest zawsze ciekawa

 

Wojciech Polak
Sylwia Galij-Skarbińska

Historia jest zawsze ciekawa
Szkice z najnowszych dziejów regionu kujawsko-pomorskiego

Wydawca: Pracownia Poligraficzna

Toruń 2016

Sygnatura SIRr VIb/9-49

Dr Sylwia Galij-Skarbińska i prof. dr hab. Wojciech Polak są pracownikami naukowymi na Wydziale Politologii i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Opublikowane w zbiorze "Historia jest zawsze ciekawa" artykuły są dorobkiem badań autorów prowadzonych w latach 2007-2015.

Wybrane publikacje poswięcone są najnowszym dziejom regionu kujawsko-pomorskiego, szczególnie opozycji demokratycznej w okresie PRL i działaniom operacyjnym Służby Bezpieczeństwa w walce z ruchem "Solidarności".

Spis artykułów:

1. Sprawozdanie Janusza Kryszaka z pobytu w Londynie w sierpniu i wrześniu 1987 r.
2. Toruńska SB na tropie dywersji. Sprawa operacyjnego rozpracowania "Cysterna"
3. Solidarnościowy "Karnawał". Sierpień 1980 - 13 grudzień 1981
4. Wspieranie oporu społecznego przeciwko komunizmowi przez jezuitów w okresie stanu wojennego i w latach następnych - z perspektywy Torunia i Polski
5. "My i oni". Internowani w obozie w Potulicach w okresie stanu wojennego i ich relacje ze strażnikami więziennymi oraz funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa 1981-1982
6. Opór i trwanie. Środowisko akademickie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach osiemdziesiątych - próba syntezy
7. Współpraca podziemnych struktur "Solidarności" Torunia i Bydgoszczy w akcji bojkotu wyborów do rad narodowych w 1984 r. i do sejmu w 1985 r.
8. Przemiany w polskim aparacie bezpieczeństwa w latach 1989-1990

Sylwia Galij-Skarbińska - Uniwersytet wobec inwigilacji

 

Sylwia Galij-Skarbińska

Uniwersytet wobec inwigilacji
Postawy polityczne środowiska akademickiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach 1970-1980 w świetle akt Służby Bezpieczeństwa

Wydawnictwo Naukowe GRADO

Toruń 2012

Sygnatura SIRr XXXIa/73

Autorka rozprawy jest dr Sylwia Galij-Skarbińska z Wydziału Politologii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Podstawą źródłową pracy są dokumenty Służby Bezpieczeństwa zgromadzone w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.

Opracowanie dotyczy studentów, naukowców, pracowników dydaktyki, administracji i pracowników technicznych UMK inwigilowanych przez SB w latach 70-tych XX w.

Rozdział I poświęcony jest zdefiniowaniu pojęcia "postawy politycznej".

Rozdział II zawiera przedstawienie struktury Służby Bezpieczeństwa w województwie toruńskim.

Działania SB wobec Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, zostały opisane w rozdziale III. Scharakteryzowano obszary działań operacyjnych SB, rodzaje spraw prowadzonych przez SB, metody pozyskiwania tajnych współpracowników w środowisku UMK.

W rozdziale IV przedstawiono antysystemowe postawy polityczne studentów i profesorów uniwersytetu, powiązania z opozycja demokratyczną i działalność duszpasterstwa akademickiego.

Natomiast rozdział V dotyczy postaw prosystemowych tajnych współpracowników SB i innych osobowych źródeł informacji. Autorka nie podaje nazwisk tajnych współpracowników, gdyż opracowanie nie jest poświęcone indywidualnym biografiom, ale jest zbiorowym portretem środowiska akademickiego.

To ważna książka, która odkrywa nieznany wcześniej obraz postaw politycznych środowiska uniwersyteckiego w okresie rodzenia się opozycji demokratycznej, jeszcze przed powstaniem ruchu Solidarności.

Wojciech Polak - Historia ciągle żywa

 

Wojciech Polak

Historia ciągle żywa
Studia i materiały

Oficyna Wydawnicza FINNA

Gdańsk - Toruń 2011

Sygnatura SIRr VIb/9-47

Prezentowana publikacja jest zbiorem kilkunastu artykułów i tekstów źródłowych o różnorodnej tematyce.

Większość z nich dotyczy oporu społecznego wobec systemu komunistycznego, represji ze strony Służby Bezpieczeństwa przeciwko Kościołowi katolickiemu  i NSZZ "Solidarność".

Wiele tekstów przybliża realia stanu wojennego i działalności opozycji niepodległościowej w Toruniu.

Podstawę źródłową opracowania stanowią przede wszystkim dokumenty archiwalne wytworzone przez Służbę Bezpieczeństwa i przechowywane w Instytucie Pamięci Narodowej.

Autor korzystał również z relacji uczestników i świadków opisywanych wydarzeń.

Część tekstów była publikowana już wcześniej - teraz zostały one poszerzone i uzupełnione.

Po raz pierwszy można zapoznać się z tekstami dotyczącymi następujących zagadnień:

• Starania Józefa Piłsudskiego o wskrzeszenie Uniwersytetu Wileńskiego
• Wydarzenia marca 1981 r. w Toruniu
• Dokumenty z Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej dotyczące zajść ulicznych w dniach 31 sierpnia i 1 września 1982 r.
• Rekin ludojad i emisje "Radia Solidarność"

Książkę uzupełniają fotografie i ilustracje z lat 80-tych.

Twarze bezpieki 1945-1990

 

Twarze bezpieki 1945-1990
Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwach pomorskim / bydgoskim, toruńskim i włocławskim

Oprac.: Kamila Churska, Tadeusz Grab, Alicja Paczoska-Hauke, Waldemar Ptak, Tomasz Rabant, Marek Szymaniak ;
pod red. Marka Szymaniaka

Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Bydgoszcz ; Gdańsk  2010

Sygnatura SIRr IIIA/89

Opracowanie przygotowali pracownicy bydgoskiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej.

Tom prezentuje sylwetki 527 funkcjonariuszy, pełniących funkcje kierownicze w wojewódzkich i powiatowych strukturach Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa.

Działali oni na terytorium województwa pomorskiego / bydgoskiego w latach 1945 - 1990 oraz na obszarze województwa toruńskiego i włocławskiego w latach 1975 - 1990.

Książka jest efektem realizacji ogólnopolskiego projektu badawczego Instytutu Pamięci Narodowej :"Struktury i metody działania aparatu bezpieczeństwa w Polsce Ludowej w latach 1944-1989".

Publikacja została podzielona na trzy części.

Część I poświęcona jest strukturze organizacyjnej aparatu bezpieczeństwa.

Część II to zestawienia tabelaryczne obsady stanowisk kierowniczych w aparacie represji.

Część III prezentuje noty biograficzne, obejmujące przebiegi służby i awanse poszczególnych funkcjonariuszy UB/SB.

Całość uzupełnia wykaz stosowanych skrótów oraz bibliografia.