Formy piernikarskie ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu

 

Małgorzata Mikulska-Wernerowicz
Krzysztof Lewandowski

Formy piernikarskie 

ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu

Katalog 

Wydawca: Muzeum Okręgowe w Toruniu

Toruń 2020

Sygnatura SIRr XXIXb/44

Książka poświęcona jest rzeźbionym, drewnianym formom piernikarskim ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Autorzy opracowania podjęli się usystematyzowania wiedzy i zaprezentowania najnowszego stanu badań dotyczących form do pierników gromadzonych od ponad 100 lat w Toruniu.

Kolekcja Muzeum Okręgowego jest jedną z najświetniejszych tego typu w Polsce.

Przygotowany przez pracowników Muzeum katalog form piernikarskich jest efektem dwuletniej pracy  badawczej.

Przy okazji została wykonana doskonałej jakości dokumentacja wizualna toruńskiej kolekcji.

Każdy obiekt został sfotografowany, ze szczególnym uwzględnieniem i zaakcentowaniem subtelnego detalu rzeźbiarskiego.

Publikacja składa się z dziewięciu rozdziałów.

1. Przedmowa

2. Pierniki i piernikarstwo w Toruniu

3. Pierniki odpustowe

4. O tradycyjnym rzemiośle snycerskim. Z praktyki rzeźbiarza

5. W dobrej formie. O kolekcji form piernikarskich w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu

6. Wykaz form zaginionych

7. Wykaz motywów na formach z kolekcji Muzeum Okręgowego w Toruniu

8. Katalog form piernikarskich ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu

9. Wybrana literatura

Kolekcja form piernikarskich w Muzeum Okręgowym liczy 274 obiekty

W Katalogu zostały one pogrupowane w zależności od miejsca pochodzenia:

- formy z Koszalina i Gorzowa Wielkopolskiego

- formy z Malborka

- formy z Nowego Dworu Gdańskiego

- formy z Pasłęka

- formy z Elbląga

- formy z firmy Herrmanna Thomasa

- formy z firmy Gustawa Weesego

- formy z Fabryki Cukierniczej "Kopernika" S.A. w Toruniu

- formy ze Śląska

- formy nieznanego pochodzenia

- formy woskowe

- formy współczesne

Tematyka form obejmuje sceny z życia codziennego, postacie dam, kawalerów, pasterzy, pasterek, wieśniaczek i wieśniaków, przedstawienia zwierząt, motywy religijne, sceny biblijne, postacie świętych, motywy alegoryczne, motywy heraldyczne i geometryczne, ilustracje z bajek, karety, rękawiczki, serca, motywy składane, trójwymiarowe domki, kołyski, owoce, zwierzęta.

Bartłomiej Łyczak - Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793

 

Bartłomiej Łyczak

Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793

Wydawnictwo DiG

Warszawa 2018

Sygnatura SIRr  XXXIIIc/46

Dr Bartłomiej Łyczak jest historykiem sztuki, zajmuje się dziejami kultury Torunia i Prus Królewskich w okresie nowożytnym.

Jest wybitnym specjalistą w dziedzinie rzemiosła artystycznego, rzeźby i snycerki toruńskiej.

Rozprawa "Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793" poświęcona została miejscowemu cechowi, jego mistrzom oraz wartościom artystycznym ich dzieł.

Strefa zbytu wyrobów toruńskich rzeźbiarzy obejmowała Ziemię Chełmińską, Ziemię Michałowską, północno-wschodnią Wielkopolskę, Kujawy, północno-zachodnie Mazowsze i południowy skraj Pomorza Gdańskiego.

Książka jest kompendium wiedzy o nowożytnej toruńskiej snycerce.

Przedstawia temat zarówno od strony historycznej (organizacja rzemiosła, życiorysy mistrzów) jak i od strony artystycznej.

W rozdziale "Dzieje i działalność cechu rzeźbiarskiego w Toruniu" autor opisał historię cechu malarsko-rzeźbiarskiego, jego statut, organizację, majątek cechowy, stosunki korporacji z innymi cechami i Rada Miasta.

Kolejny rozdział "Funkcjonowanie osiemnastowiecznego warsztatu rzeźbiarskiego na przykładzie cechu toruńskiego" przedstawia hierarchię cechową, obowiązki i prawa rzemieślników:  terminatorów, czeladników, majstrów.

Przeczytamy w nim też  o technice rzeźbiarskiej i organizacji pracy w warsztacie.

Najobszerniejszy rozdział "Życie i twórczość mistrzów snycerskich zrzeszonych w toruńskim cechu malarsko-rzeźbiarskim" opisuje sylwetki majstrów:

• Joahann Jacob Edelwehr
• Christian Lange
• Simon Barck
• Greger der Bildhauer
• Matthias Paasche
• Georg Guhr
• Johann Anton Langenhan starszy
• Johann Ernst Debes
• Johann Anton Langenhan młodszy

Kolejny rozdział "Rzeźbiarze spoza cechu toruńskiego pracujący w mieście i w zasięgu oddziaływania tutejszego środowiska" dotyczy rzeźbiarzy chełmińskich, zamiejscowych oraz partaczy.

W rozdziale "Uwagi na temat zleceniodawców i ikonografia" opisano fundatorów poszczególnych elementów wyposażenia kościołów na obszarze oddziaływania toruńskiego środowiska rzeźbiarskiego.

Najważniejszymi zleceniodawcami byli duchowni zakonni (Jezuici, bernardyni, benedyktynki).

Za nimi szło duchowieństwo parafialne, inni duchowni, wierni i osoby prywatne.

Z fundatorami łączy się również kwestia ikonograficznego programu zamówienia.

Rzeźby figuralne zdobiące ołtarze były jednak dopełnieniem dzieł malarskich.

W rozdziale "Wartości artystyczne" Bartłomiej Łyczak [przedstawił rozwój form rzeźby i małej architektury oraz wykorzystywanie wzorników graficznych przez toruńskich rzeźbiarzy.

Porównał również toruński ośrodek snycerski do innych wybranych centrów rzeźbiarskich w Rzeczypospolitej i krajach ościennych.

Na ich tle toruńscy mistrzowie jawią się jako dobrzy rzemieślnicy, ale przeciętni artyści.

Bardzo ważną częścią rozprawy są ilustracje w liczbie aż 285 przedstawiające dzieła toruńskich warsztatów rzeźbiarskich.