Dziedzictwo Torunia i ziemi chełmińskiej

 

Dziedzictwo Torunia i ziemi chełmińskiej
Odkrycia i reinterpretacje

pod redakcją Moniki Jakubek-Raczkowskiej

Wydawca: Dom Organizatora TNOiK

Toruń 2021

Sygnatura SIRr XXXIIIa/16.4

Jest to czwarty tom cyklu „Studia i Materiały z Dziedzictwa Kulturowego Torunia i Regionu”.

Tematyka woluminy skoncentrowana jest wyłącznie na spuściźnie artystycznej ziemi chełmińskiej, zwłaszcza Torunia.

Znalazły się w wydawnictwie publikacje specjalistów z różnych dziedzin - archeologii, historii, historii sztuki.

W wydawnictwie dominują studia z zakresu snycerstwa i malarstwa, witrażownictwa i złotnictwa.

Badania nad rzemiosłem artystycznym silnie wpisują się w tradycje naukowe "szkoły toruńskiej".

1. Bogusz Wasik - Starogród - "Stare Chełmno". Zamek i pierwsza lokacja miasta w świetle badań z lat 2016-2018

2. Katarzyna Sinoracka - Gotycka Pieta z kościoła pw. św. Wawrzyńca w Kijewie Królewskim - przyczynek do badań nad warsztatami snycerskimi ziemi chełmińskiej na przełomie XIV i XV wieku

3. Juliusz Raczkowski - Nieznane malowidło ścienne w kamienicy przy Rynku Staromiejskim 25  - przyczynek do badań nad wystrojami domów mieszczańskich Torunia w późnym średniowieczu

4. Weronika Kofel - Kompozycje ołtarzy na terenie ziemi chełmińskiej od XVI do XVIII wieku. Przyczynek do badań nad typologią retabulów nowożytnych

5. Katarzyna Bucław - Świętojańskie portrety epitafijne Rubinkowskich - studium kostiumologiczne

6. Alicja Graczyk - Zagadnienie autentyczności gotyckich witraży w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu

7. Adam Kaźmierczak - Witraże mozaikowe i szklenia ozdobne w kamienicach dawnej dzielnicy Wilhelmstadt. Przyczynek do badań nad witrażownictwem Torunia przełomu XIX i XX wieku

8. Monika Jakubek-Raczkowska - Tak zwane cyborium z kościoła pw. św. Jakuba w Toruniu. Uwagi na temat integralności zabytku

9. Wiktor Binnebesel, Maria Kamińska-Binnebesel - Nieznany zbiór złotnictwa z kościoła  pw. Ducha św. w Toruniu - wstępne rozpoznanie 

10. Alicja Grabowska-Lysenko - Do rozmnożenia chwaley Pańskiey y czczci SS. Iego. O niektórych relikwiarzach z toruńskiego kościoła pw. św.. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, związanych z nimi ołtarzach i ich znaczeniu dla dziedzictwa regionu - na marginesie niedawnego odkrycia zbioru relikwii w toruńskiej katedrze

11. Katarzyna Bucław - Haftowana poduszka na relikwie z kościoła pw. św.. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu - niespodziewane odkrycie w katedrze toruńskiej

Bartłomiej Łyczak - Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793

 

Bartłomiej Łyczak

Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793

Wydawnictwo DiG

Warszawa 2018

Sygnatura SIRr  XXXIIIc/46

Dr Bartłomiej Łyczak jest historykiem sztuki, zajmuje się dziejami kultury Torunia i Prus Królewskich w okresie nowożytnym.

Jest wybitnym specjalistą w dziedzinie rzemiosła artystycznego, rzeźby i snycerki toruńskiej.

Rozprawa "Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793" poświęcona została miejscowemu cechowi, jego mistrzom oraz wartościom artystycznym ich dzieł.

Strefa zbytu wyrobów toruńskich rzeźbiarzy obejmowała Ziemię Chełmińską, Ziemię Michałowską, północno-wschodnią Wielkopolskę, Kujawy, północno-zachodnie Mazowsze i południowy skraj Pomorza Gdańskiego.

Książka jest kompendium wiedzy o nowożytnej toruńskiej snycerce.

Przedstawia temat zarówno od strony historycznej (organizacja rzemiosła, życiorysy mistrzów) jak i od strony artystycznej.

W rozdziale "Dzieje i działalność cechu rzeźbiarskiego w Toruniu" autor opisał historię cechu malarsko-rzeźbiarskiego, jego statut, organizację, majątek cechowy, stosunki korporacji z innymi cechami i Rada Miasta.

Kolejny rozdział "Funkcjonowanie osiemnastowiecznego warsztatu rzeźbiarskiego na przykładzie cechu toruńskiego" przedstawia hierarchię cechową, obowiązki i prawa rzemieślników:  terminatorów, czeladników, majstrów.

Przeczytamy w nim też  o technice rzeźbiarskiej i organizacji pracy w warsztacie.

Najobszerniejszy rozdział "Życie i twórczość mistrzów snycerskich zrzeszonych w toruńskim cechu malarsko-rzeźbiarskim" opisuje sylwetki majstrów:

• Joahann Jacob Edelwehr
• Christian Lange
• Simon Barck
• Greger der Bildhauer
• Matthias Paasche
• Georg Guhr
• Johann Anton Langenhan starszy
• Johann Ernst Debes
• Johann Anton Langenhan młodszy

Kolejny rozdział "Rzeźbiarze spoza cechu toruńskiego pracujący w mieście i w zasięgu oddziaływania tutejszego środowiska" dotyczy rzeźbiarzy chełmińskich, zamiejscowych oraz partaczy.

W rozdziale "Uwagi na temat zleceniodawców i ikonografia" opisano fundatorów poszczególnych elementów wyposażenia kościołów na obszarze oddziaływania toruńskiego środowiska rzeźbiarskiego.

Najważniejszymi zleceniodawcami byli duchowni zakonni (Jezuici, bernardyni, benedyktynki).

Za nimi szło duchowieństwo parafialne, inni duchowni, wierni i osoby prywatne.

Z fundatorami łączy się również kwestia ikonograficznego programu zamówienia.

Rzeźby figuralne zdobiące ołtarze były jednak dopełnieniem dzieł malarskich.

W rozdziale "Wartości artystyczne" Bartłomiej Łyczak [przedstawił rozwój form rzeźby i małej architektury oraz wykorzystywanie wzorników graficznych przez toruńskich rzeźbiarzy.

Porównał również toruński ośrodek snycerski do innych wybranych centrów rzeźbiarskich w Rzeczypospolitej i krajach ościennych.

Na ich tle toruńscy mistrzowie jawią się jako dobrzy rzemieślnicy, ale przeciętni artyści.

Bardzo ważną częścią rozprawy są ilustracje w liczbie aż 285 przedstawiające dzieła toruńskich warsztatów rzeźbiarskich.

Bartłomiej Łyczak - Georg Vick - toruński złotnik pierwszej połowy XVIII wieku

 

Bartłomiej Łyczak

Georg Vick - toruński złotnik pierwszej połowy XVIII wieku

Wydawca: Towarzystwo Miłośników Torunia

Toruń 2017

SIRr IIIB/Vick Georg

Dr Bartłomiej Łyczak jest historykiem sztuki, zajmuje się dziejami kultury Torunia i Prus Królewskich w okresie nowożytnym.

Jest wybitnym specjalista w dziedzinie rzemiosła artystycznego, rzeźby i snycerki toruńskiej.

W kręgu jego zainteresowań znalazło się również złotnictwo toruńskie i jego mistrzowie.

Należał do nich Georg Vick, który prowadził warsztat między 1719 a 1754 rokiem.

Dzięki Bartłomiejowi Łyczakowi jako pierwszy toruński mistrz doczekał się własnej biografii.

Autor opracowania odnalazł ponad 20 dzieł oznaczonych jego cechami imiennymi.

W książce obok biografii Georga Vicka scharakteryzowano jego dorobek.

Omówiono też zagadnienia zależności stosowanej przez niego ornamentyki oraz przedstawień figuralnych zdobiących naczynia od popularnych wzorów graficznych.

Opracowanie zamyka katalog dzieł Georga Vicka oraz 90 ilustracji.

Maria Magdalena Gessek - Toruńskie cechy rzemieślnicze

 

Maria Magdalena Gessek

Toruńskie cechy rzemieślnicze
Dawny Toruń 1233-1793
Historia i rzemiosło artystyczne
Ekspozycja stała w Muzeum Okręgowym w Toruniu
Przewodnik dla młodzieży

Muzeum Okręgowe w Toruniu

Toruń 2016

Sygnatura SIRr XVI/101

Ratusz Staromiejski w Toruniu jest siedzibą Muzeum Okręgowego.

W sukiennicach na parterze budynku zlokalizowana jest wystawa "Dawny Toruń 1233-1793. Historia i rzemiosło artystyczne".

Na ekspozycji zaprezentowano różnorodne wyroby wykonane przez toruńskich rzemieślników.

Można obejrzeć dzieła stolarzy, garncarzy, ceglarzy, paśników, zegarmistrzów, kowali, ślusarzy, szewców, złotników, malarzy.

Wyroby te często są wykonane z cennych materiałów, misternie wykończone, posiadają wysokie walory artystyczne.

W sumie na wystawie znalazło się około 650 oryginalnych obiektów.

Zabytkowe przedmioty były na wyposażeniu kamienic toruńskich mieszczan.

Wiele z nich stanowiło również własność organizacji cechowych.

W sumie w Toruniu działały nawet 53 organizacje cechowe, do których należało aż 713 mistrzów.

Opracowanie Marii Magdaleny Gessek w sposób przystępny przybliża rzemieślnicze cechy Torunia.

W książce można przeczytać:
- o mistrzach, czeladnikach i uczniach,
- o zebraniach członków cechu,
- o pracy w warsztacie.

Cechy pełniły również ważne funkcje religijne i wychowawcze, zajmowały się samopomocą, organizowały odpoczynek swoim członkom.

Przewodnik jest niezwykle interesujący i atrakcyjny.

Pełno w nim ciekawostek, anegdot, opowieści, osobliwości.

Książka jest bardzo bogato ilustrowana.

Pełno w niej kolorowych fotografii, starych rycin, zdjęć przedstawiających detale zbiorów muzealnych.

Jacek Tylicki - Materiały archiwalne do biografii artystów w nowożytnej Brodnicy

 

Jacek Tylicki 

Materiały archiwalne do biografii artystów w nowożytnej Brodnicy

Wydawca:
Muzeum w Brodnicy
"Multi" B. Grzybowska - T. Siekierski 

Brodnica 2014

Sygnatura SIRr I/54

Profesor UMK, dr hab. Jacek Tylicki jest wybitnym specjalistą w zakresie historii europejskiej sztuki nowożytnej (malarstwa, rysunku, rzeźby i grafiki).

Spod jego pióra wyszły bardzo ważne dysertacje, znajdujące się w zbiorach Książnicy:

• Bartłomiej Strobel : malarz epoki wojny trzydziestoletniej / Toruń 2000
• Rysunek gdański ostatniej ćwierci XVI i pierwszej połowy XVII wieku / Toruń 2005

"Materiały archiwalne do biografii artystów w nowożytnej Brodnicy" powstały dzięki kwerendzie odbytej przez autora w Centralnym Archiwum Ewangelickim w Berlinie.

Znajdują się tam księgi metrykalne parafii ewangelickiej w Brodnicy z lat 1630-1797.

W księgach tych znajduje się wiele informacji o przedstawicielach rzemiosł artystycznych - zwłaszcza o złotnikach.

Są wymieniani w księgach również rzeźbiarz i malarze.

Księgi metrykalne wymieniają mistrzów i czeladników.

Monografia zawiera blisko 30 biogramów